Errepublikanismoa (Hego) Euskal Herrian
Azken aldian Hego Euskal Herrian errepublikari buruzko eztabaidak garrantzia hartu du. Zehatzago esateko, Espainiako monarkiari loturiko eskandaluek eta gainbehera orokorrak beren isla izan dute gurean. Oro har, Espainiako erresuma mailako eztabaida batez ari gara, Euskal Herrian zentraturiko ildo batez baino; eta, horrekin batera, errepublikaren gaiari ikuspegi murritzaz heltzen zaiola ere esan daiteke. Hau da, errepublikanismoaz baino, errepublikari buruzkoa da eztabaida hori: boterea zabaltzea xede duen filosofia politikoari buruzkoa izan beharrean, gobernu mota zehatza hizpide duena, beraz.
Afera horren ezaugarrietako bat da gaiari buruzko datu soziologikoen urritasuna. Nazio mailako daturik ez izateaz gain –gure gizarte zientzientzako arazo orokorra, beti azpimarratu beharrekoa–, eskura ditugun lan soziologikoetan hutsune nabarmenak ditugu. Araba, Bizkai eta Gipuzkoako Soziometroan, gutxienez, monarkiak instituzio gisa EAEko herritarren artean sortzen duen konfiantzaz galdetzen da. Azkeneko lanean, %20k soilik erakusten du erakunde horrekiko iritzi baikorra; aurreko lanetan, modu harrigarrian, datu hori are apalagoa bazen ere.
"Sinesgaitza da pentsatzea halako galdeketa batean errepublikaren nazio edukiak ez lukeenik lehentasunik eskuratuko, Hego Euskal Herriko eta Kataluniako kasuetan bederen"
Baina deigarria da Espainiako erresumako ikerketa soziologikoen zentro publikoak, CIS delakoak, 2015eko apiriletik espainiar monarkiari buruzko galderarik ez egitea. 1978an sortutako ustezko kontsentsuaren ikurra krisian dagoen une batean, ahuldade horren beraren erakusgarri da ikerketa gune horren erabakia. Horri erantzunez, ezkerreko komunikabide batzuek –Espainia mailakoak, gehienak– bultzatutako ikerketa argitaratu da hilabete honetan. Txosten horretan, momentuz, Hego Euskal Herriko datuak bereizten eta azpimarratzen ez badira ere –bai, ordea, komunikabideen laburpenetan–, zenbait zertzelada egin daitezke hortik abiatuta.
Esaterako, gobernu motari buruzko erreferendumaren aldekoa litzateke gehiengoa (%47,8), gazteen nahiz ezkerrekoen artean aldekoak are gehiago izanik. Datu hori argiagoa litzateke Katalunian; eta, oro har, botoa emateko aukera izanez gero, gehiengoak errepublika aukeratuko lukeela adierazten du. Aitzitik, gehiengoaren iritzia da (%38,7), lan horretan, monarkiaren aldeko jarrera nagusi izango litzatekeela halako galdeketa batean. Ezkortasuna garaile, beraz.
Eztabaida hori, dena den, ezin da Espainiako sistema politikoa ahulen agertzen den eremutik bereizi: nazio auzitik edo, nahiago bada, zenbait herriren independentzia eta subiranotasun eskaeretatik. Sinesgaitza da pentsatzea halako galdeketa batean errepublikaren nazio edukiak ez lukeenik lehentasunik eskuratuko, Hego Euskal Herriko eta Kataluniako kasuetan bederen.
Errepublika kontzeptuaren garrantzi hau, bada, aukera egokia da errepublikanismoaz gurean eta guretik ere hausnartzeko. Kontraesan handiak pizten dituen gaia da, bereziki Ipar Euskal Herrian ez dagoelako monarkiarik, Frantziako Errepublika entzutetsua baizik. Horrela uler daiteke, adibidez, jakobino oraindik irain gisa erabiltzea, baita ezkerreko posizioetatik ere. Errepublikanismoak, baina, emantzipazioaren hari gorriarekin du lotura; zabaldu eta birdefinitu beharreko haria, zalantzarik ez, baina baita euskal errepublika batentzako heldulekua ere.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Duela gutxi, Netanyahuren gobernuak, AEBen baimenarekin, legez kanpoko jarduerarekin jarraitzea erabaki du Gazan, eta zerrenda osoaren kontrola hartzea. Historia pixka bat egingo dut ez zaidalako zuzena iruditzen komunikabide edo kazetari batzuek Gazan gertatzen ari dena 2023ko... [+]
Abuztu honetan polemika berri bat piztu digute, beste behin, belarrondokoa ematea baino larriagoa izan dena. Azken hamabost urte baino gehiagoan, Glen Cree ekimenetik hasi, Estatu bortxaren biktimei aitortza legala emateko mekanismoen sorreratik segitu eta herri honetan ireki... [+]
Abuztuaren 15ean Vladimir Putin eta Donald Trump Alaskan bildu ziren. Ofizialki, Ukrainako gerrari amaiera emateko bidean beste urratsen bat emateko. Baina Gazan milaka pertsona hiltzeko gupidarik ez duen politikariak serio esan al dezake penagarria eta tristea dela Ukrainan... [+]
Duela egun gutxi 6.000 alegazio baino gehiago aurkeztu dira Azantzan eta Sarbilen poligono eoliko berri bat eraikitzeko proiektuaren aurka. Antzeko beste proiektu batzuetan bezala, herritar eta talde antolatuen ahaleginari, antolaketari eta lanari esker egin da alegazioendako... [+]
Artikulu bati zer nolako izenburua jarri ez da aise hautatzen, ezta? Hasiera batean, “euskaldun gezurti, tranpatiak” bezalako izenburua idazteko asmoa nuen, baina inor mintzeko gogorik ez dudanez, goikoari eutsi diot, ene gogoetaren muina hobeto ulertaraziko... [+]
2025ean hazkunde ekonomiko txikia (%0,6) ez da gai izango langabezia-tasak %8ko muga gainditzea saihesteko; Zor Publikoak bi bilioi euro (BPGren %115) gainditzen ditu EK-k ezarritako %60aren oso gainetik, eta Gastu Publikoak estratosferan jarraitzen du.
Horri gehitu behar... [+]
Eskubide linguistikoen ikuspegi integratzaile baten eskaintza dugu gaurkoa.
Espainiako supremazismo linguistikoa osasuntsu eta bizkor ageri zaigu, “hooligan” samalda anitz baten babesaz eta komunikabide indartsuez sustatua. Azken aurreko lagina Santi Martinezena... [+]
Euskal Herri osoan —beste herrialdeetan bezalatsu— jairik ez da falta. Negu giroan ere asko badira ospatzen direnak, uda-garaian ez da festa gabeko egunik. Egun-argi luzeak eta gau epelak jendea etxe zuloetatik kanpora, kalera ateratzeko aproposak dira eta jai giroan... [+]
Azken asteetan bolo-bolo dabil Poliziaren eta, zehatzago esanda, Ertzaintzaren gaineko eztabaida. Tamalez, eztabaida piztearen arrazoia ez dira horiek Euskal Herri Langilearen kontra erabiltzen dituzten biolentzia eta jazarpen sistematikoa. Horren ordez, Ertzaintzaren eta bere... [+]
Artikulu honek badu testuinguru bat lerroburuaren gainetik, Hernaniko Udalean Kontxita Beitiak aurkeztutako Euskal Euskal Errepublikaren aldeko mozioa onartu ez izana. Harira!
Prozesu heterokronikoa
Kultura judeokristau, musulmana eta platonismoaren ustez, denbora aurrera... [+]
A zer zortea gurea! Inork nahi ez duen edozein industria-proiekturentzako puntu bero gogokoena gara gu! Ezkerraldea eta Meatzaldea, beti prest beste leku batzuetan gogaitzen duen guztia beso zabalik hartzeko. Petronor? Ederto. Lindane-hobi bat? Aurrera. Dorre elektrikoak gure... [+]
Hemengo politikariek haien diskurtsotan immigranteen etorreraren alde edo kontra egiten dute. Immigrante ez-zurien etorreraren alde edo kontra, noski. Beste mugimenduak ez dut uste gehiegi inporta zaizkienik, edozein alderditakoak izanik ere. Tronu altu-altu batetik begiratzen... [+]
Euskarak urte luzeetan ezaguturiko zapalkuntzaren ondorio larriak, frankismoaren errepresio itogarriak, baita gure hizkuntzarekiko erakutsi zuen jarrera erasokorrak ere, piztu zituzten herri honen euskaldungoaren kontzientzia eta oldarra. Eguneroko esperientziaren egoera larriak... [+]
Duela gutxi Eusko Jaurlaritzak bultzatutako "Euskadiko Osasun Ituna" izenekoaren porrota ez da anekdota politiko soil bat, ezta osasun-kudeaketan unean-uneko estropezu bat ere. EAEko osasunaren ikuspegi kolektibo, inklusibo eta benetan publiko bat galtzea politika... [+]
Sentitzen dut, baina kosta egiten zait sinestea. Yeray Alvarez Athleticeko jokalariak analisi batean positibo eman izanak berriro azaleratu du kirolean existitzen den dopinaren inguruko eztabaida. Eliteko kirolean, hobeto esanda; eta horra hor auziaren gakoa. Kirolari... [+]