Alde batetik daude urriaren 2ko gertakizunak, edonori oilo ipurdia ateratzeko moduko osagaiekin. Jamal Khaxoggi, 1958an sortua, kazetaria eta luzaz Saudi Arabiako elitean goi karguak eduki ostean AEBetan babestua, Istanbulen bere herrialdeak daukan kontsuletxean sartu zen 13:14 minututan dibortziatzeko paperak egitera, atarian zain utzi zuen Hatice Cengiz turkiarrarekin ezkontzeko. Honek luzaz itxaron eta egoitza itxita gero ere ez azaltzean polizia turkiarrarengana jo zuen senargaiaren falta salatzera. Khaxoggi inoiz ez zen bizirik irten, eraikinaren kanpoko kamerek erakutsi dutenez, hasieran Riadeko agintariek esandakoa gezurtatuz.

Kontsulatu barruan Khaxoggiri gertatu zitzaionaz dakigu Turkiako zerbitzu sekretuetako arduradunek prentsari ondoko egunetan filtratutakotik. Khaxoggi baino ordu batzuk lehenago sartu zen kontsuletxean 15 agentez osatutako talde berezi bat, Ankarara bi jet pribatutan iritsi ostean lekuraino furgoneta ilunetan hurbilduta. Hamabosten artean zihoazen Salah Muhammad al-Tubaigy saudien segurtasun departamenduko ikerketa forenseen burua eta Mohamed bin Salman printzearen goardia pertsonaleko zazpi agente.

Kronika hau idazterakoan kontsuletxeko sarraskiaren grabaketak –seguru ba omen daudenak– ikusi eta entzun ahal izatea baizik ez zen falta. Prentsak idatziz zabaldu ditu, Middle East Eye hedabideari turkiarrek kontatu bezala: “Tubaigy hasi zen Khaxoggi mahai baten gainean ipinita haren gorputza zatikatzen artean bizirik zegoenean. Hiltzeak zazpi minutu hartu zizkion, iturri turkiarraren arabera. Gorputza zatikatzeari ekindakoan belarrietan audiofonoak jarri zituen musika entzuteko eta taldeko beste kideei gauza bera egiteko esan zien. ‘Lan honetan ari naizenean, musika entzuten dut, zuek ere hala egin behar zenukete’, entzuten da grabaketan. Gertatuaren hiru minutuko grabazioa pasatu diete [Turkiako zerbitzuetako iturriek] Sabah egunkariari, nahiz eta honek ez duen oraindik zabaldu. New York Timesek, berriz, iturri turkiarren bidez jakin du Tubaigyk hezurrak ebakitzeko zerra zeramala. Tubaigy Saudi Arabiako Patologo Forenseen Elkarteko kidea da”.

Zergatik horrelako krudelkeria disidente bat hiltzeko? Duela hilabete gutxi bere familiako eta elite saudiko kide boteretsu asko atxilotu, torturatu eta diruz hustu zituen Saudi Arabiako erregegai berriak oraingoan eskarmentu gordinago bat beharko zuen, etxe barruko arerioak aski menderatu ez zituelakoan.

Adnan Khaxoggi arma trafikatzaile famatuaren iloba, Jamal Khaxoggi elite horretako kidea zen, kazetariz gain gobernuko ministro bat baino gehiagoren komunikazio aholkulari izana luzaz eta inteligentzia zerbitzuetako kide ere bai. 2003tik hasia zen gora beherak izaten Saudi Arabian indar handia duten wahabi ortodoxoekin; Al Arab eta Al Watan hedabide indartsuetako goi karguak eta atzerriko egonaldiak –Londres, Bahrain...– tartekatu zituen, erreformistegia zelakoan.

Baina zer da erreformista izatea Saudi Arabiako elitean? Geopolitikaz hain informazio zehatzak eskaintzen dituen Moon of Alabama blogak oroitarazi du nola Khaxoggik harreman estua izana zuen Osama bin Ladenekin, frogatzat erakutsiz bere garaian egunkari batean plazaratutako kronika baten kopia, argazki hau eta guzti: Bin Ladenen elkarrizketa dakarren orri berean, Afganistango gudari islamisten artean ageri da Khaxoggi RPG granada jaurtitzaile bat bizkarrean!

Erdogan, Trump eta MbS

2007an AEBetara atzerriratuta, Washington Postek kolaboratzaile fitxatuta, Khaxoggik sekulako harreman sarea josi zuen Ipar Amerikan, kongresista eta senatarien lagun egina zen, enpresaburu handi askorena, think tank ospetsuek gonbidatzen zuten... Botere horrekin konspiratzen zuen Mohamed bin Salmanen –MbS laburbiltzen du mundu guztiak– gobernuaren kontra, honek boteretik kanporatutako printze eta gainerako aberatsen informazio eta iritziak zabalduz. Twitterren 1,7 milioi jarraitzaile dauzkan gizon zalapartari bat akabatzeko gogorik ez zuen faltako  MbSk. Baina Tubaigyren zerrak disidente lotsagabearen haragi-hezurrak adina txirtxilatu ditu printze gaztearen irudia eta erregetza planak, ziurrenik betirako.

Orain zer egin behar du afera odoltsuan sartuta dauden protagonistetako bakoitzak? Kartak ahalik eta ondoen jokatu azkenean nola edo hala borobildu beharko den negoziaketa bati begira.

Musean ari balira, Turkiari MbSren baldarkeriak hiru errege ipini dizkio eskuetan. Erdoganek urrea atera nahi dio aukerari eta bere prezioa eten gabe garestitu du egunez egun, Khaxoggiren sarraskiaren xehetasunak atalka zabalduz hedabideei. Ez da bakarrik Siriako gerra nola amaitu edo kurduei amerikarrek bezala saudiarrek ematen dieten laguntza etetea. Turkiak eta Saudi Arabiak betidanik lehian daukate –Iran alde batera utzita– musulmanen lidergoa, Ankarak otomandarren inperioa gogoan, Riadek Meka eta Medinaren jabegoa erakutsiz.

Donald Trumpi eta MbSri nahastu zaie harreman pertsonalen bidez –Jared Kushner bere suhia tarkeko– Saudi Arabiako agintari berriekin jositako sarea. Saudiak aspalditik dira yanki-en soziorik beharrezkoenak, eta alderantziz berdin. Haiek ez lukete Pertsiar Golkoan zutik bi minutu iraungo hauen sostengu militarrik gabe. Eta amerikarrek dar-dar egiten dute pentsatze hutsarekin zer litzatekeen saudien erabakiz –iturria egokitze kontua da– petrolioa  behar baino gehiago garestitzea, edo Teheranen parean Riad balantzaka hastea. Tartean daude saudiarren arma erosketa oso handiak. Horiek horrela, nor ausartuko da Riadi zigorrik ezartzen?

Trump hasieratik saiatu da MbSri krisiarentzako irtenbideak markatzen, Khaxoggirena Riaden kontrolpetik ihes egindako gorilen –rogue killers– astakeria izan dela eta istorio. Aitzakiok egunez egun baliogabetu ditu Erdoganek bere filtrazioekin. Trump bera ere ez dago susmoetatik libre: nola utzi diote erortzen babespean zegoen Khaxoggiri?

Moon of Alabama-ren pronostikoa: “Erdogan bezala Trump edo MbS, tipo gogorrak dira, ez dute errukirik merezi. Khaxoggik ere jende askoren suntsiketan lagundu zuen. Beren artean borrokan ikustea entretenigarria da. Baina gatazka arriskutsua ere bada. Zabaldu daiteke jende askorentzako mingarri gertatzeraino. Zoritxarrez, ez dirudi inor dagoenik tipo horiei zentzuz hitz egin eta gertakizuna lurperatzeko bidean jartzeko gai izango denik. Hasieran uste nuen kasu hau luze baino lehen adostuta itxiko zutela, baina gaur iruditzen zait gatazka aste edo hilabeteetan luzatuko dela, bere inguruan alboko kalteak ugarituz”.