Norbaitek darama Bugaled Breizh bigarrenez hondora

  • Roazhoneko (Rennes) epaitegiak ebatzi du: ezin da jakin zerk eraman zuen hondora Bugaled Breizh arrantzontzi bretainiarra bere bost eskifaiekin 2004ko urtarrilaren 15ean. Senideek eta istripua aztertu duten askok uste dute urpeko nuklear ingeles batek hondoratu zuela, inguruan NATOren aginduetan maniobretan ari zirela.

Bretainiako Penn-ar-Bed (Finistère) departamenduko Loktudi herrian zeukan kaia Bugaled Breizh baporeak. 2004ko urtarrilaren 15ean hondoratu zen Kornuallesko Cap Lizard inguruko uretan. BFMTV gunetik eskuratutako irudian ageri denez, uztailean atera zuten urpetik eta atoian eraman Bresteko kai militarreraino. Kroskoan ikusten zaizkion mailatu handiek erakusten dute zer nolako indarrez izan zen herrestan eramana eta kolpatua, senideek uste dutenez HMS Turbulent urpeko atomikoak harrapatuta. Honen komandante Andrew Cole aurrez aurre aurkitu zuen The Silent Killer filmaren egileak: “Esan nion hiru lekuko ekartzen bazituen zin egingo zutenak istripuaren egunean bera lehorrean zegoela, orduan publikoki barkamena eskatuko niola bere izena eman izanagatik. Isilik alde egin zuen halako irribarre batekin, esanez bezala ‘dena ulertu duzu baina sekula ez duzu demostratuko’”.
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas

Hamaika urte luze pasatu diren  arren, bada norbait misterioaren egia azaleratzerik nahi ez duena: zerk hondoratu zuen Bugaled Breizh arrantzontzi bretoia Bretainia eta Kornualles arteko itsasoan?

Maiatzaren 14an Roazhoneko epaileek errudunik zehaztu gabe itxi dutenean betirako dossierra, haserre mintzatu dira baporearekin batera galdutako bost eskifaien senideak. “Epaileek bigarren aldiz hondoratu dituzte ontzia eta marinelak”, esan du Christian Bergot abokatuak. “Barre egin diete arrantzaleei eta itsasoko jende guztiari”, oldartu da Thierry Le Métayer, Bugaled Breizheko mekanikoaren semea. Europara jo beharko dute egia bila, Frantziak ezkutatzen dielakoan.

Bugaled Breizh (Bretainiaren Umeak bretoieraz) Loktudi herriko arrasteontzi bat zen. 2014ko urtarrilaren 15ean bost gizon zeramatzan karelean: Yves Gloaguen, Georges Lemétayer, Pascal Le Floch, Patrick Gloaguen eta Eric Guillamet. 37 segundotan irentsi zuen itsasoak, baporeari azpitik izugarrizko indarren batek tiraturik.  Zerk, ordea?

Aurreko egunak Kornuallesko Newlyn herriko portuan egonak ziren aterpeturik, ekaitzari ihesi. Baretu zuenean itsasoratu ziren berriro. Dena lasai zirudienean,  eguerdi beteko 12:30ean hondoratu zen, minutu erdi eskasean.

Eridan baporeak zabaldu zuen larrialdi deia. Ordu bete beranduago, Britainia Handiko Royal Navyko helikoptero batek bildu zituen bi gorputz. Larrialdietarako bizpahiru txalupa ere ikusi ziren uretan baina hutsik. Bost hilabete beranduago atera zuten itsasotik Bugaled Breizh. Geroztik Bresteko base militarreko bazter batean dago utzita.

“Egun haietatik gaurdaino –diote Bugaled Breizheko eskifaien memoria zaintzen duten elkartekoek– baporearen hondoratzea esplikatzeko denetik aipatu da, gauza bat bezala alderantzizkoa, baina sekula ez da azaldu egia. Urteotan justiziak ez du lortu edo ez du nahi izan erantzukizunak aurkitu eta errudunak argi eta garbi izendatzea”.

Baporeak arrastean zeraman sareak itsasoaren hondoan kateatzeagatik gertatu izana laster baztertu zen: azkarregi urperatu zen ontzia. Zamaontzi erraldoi batekin tupust egin izana ere aipatu zen, baita susmagarria izendatu ere, Seattle-Trader pakebote filipinarra. Gezurra, laster ikusi zen ikerlariak tronpatzeko trikimailua zela.

Hasieratik aipatua izan zen urpeko nuklearraren hipotesia. Bugaled Breizhen sareen kableek titanio arrastoak zeuzkaten, submarino atomikoek azalean daramaten materialarena. Istripua gertatu zen egunetan  NATOko itsasontzi, urpeko eta hegazkinak maniobratan ari ziren inguru haietan. 2007an An Orianteko (Lorient) hiru epailek ebatzi zuten urpekoak arrantzaleen sarea harrapatu izana zela istripuaren azalpenik sinesgarriena.

Baina geroztik, Parisko agintariek hiru epaileei eskuetatik kendu zieten dossierra. Senideek salatu zuten fiskalak ez zuela ikertu nahi hipotesi nagusia. Aldizkari horiak hasi ziren pista faltsuak zabaltzen, hipotesirik sinesgarriena estaltzeko.

“Secret Défense”

Eskandalua salatu eta ikerketa bizirik atxikitzen ahalegindu dira marinelen hurbilekoak “The silent killer” (Hiltzaile isila) dokumentalarekin. Bost eskifaietako baten semeak Jacques Losey zinegilea berotu zuen horretarako.

Ziento erdi bat lekutan eskaini dute filma, milaka ikusleren aurrean. “Emanaldi orotan –dio Loseyk– ikusleak harrituta geratzen dira hainbeste pista gezurrezko nola jarraitu diren ohartuta. Atsekabetzen dira. Benetako galdera sakonak sortzen zaizkie, gure demokraziaren funtzionatzeko eraz, sistema judizialari buruz...”.

Politikariekin ere ahalegindu dira. Bai Bretainiakoekin eta bai Pariskoekin. Senatuan erakutsi zuten filma 2013an. 2007a arte Defentsako ministro egon zen Michelle Alliot-Marie donibandarrarekin ez zuten ezer lortu. Haren ordez Jean-Yves Le Drian bretoia jarri zutenean espero zuten hau bere herrikideez errukitzea. “Ia okerrago izan zen honekin. (...) Argudio bera dute: beharrezko agiri guztiak hor dauzkazue. Beraz, hemen ez dago zer ikusirik, zoazte etxera...”.

SOS Bugaled Breizh elkartekoek filma erakusten duten leku orotan bilera honela bukatzen dute: “Zuetako norbaitek baldin badaki edo entzun badu zerbait hondoratze honen inguruan, mesedez esan diezagula! Izan zibil edo militar, entzun diezaiola bere kontzientziari eta kontatu diezagula zer gertatu den. Jakiteko eskubidea daukagu”.

Horietako bilkura batean gertatu zen zerbait harrigarria. Istripua arreta handiz jarraitu baitzuten Kornuallesko Newlyn herrian, “The silent killer” filma bertan erakustera konbidatu zituzten bretoiak. 2013ko martxoan Newlynen gertatutako eszena Youtuben dago ikusgai: sareetan kateaturik Bugaled Breizh hondora eraman zuela uste den HMS Turbulent urpeko atomikoaren komandantea bilkuran zegoen, incognito.

Arrantzalez eta sorospen ekipoetako jendez betetako salan, atzeko aldean zegoen Andrew Cole komandantea. Norbaitek ezaguturik, harengana hurbildu zen Michel Douce, bapore galduaren armadorea, bost langileen ugazaba, aferaren egia jakiteko mobilizatua. Hilabete batzuk lehenago bere abokatuak eskatua zien Frantziako epaileei Cole komandantea galdekatzea, Britainia Handiko armadaren iturrietatik eskuratua zuelako informazioa istripuaren egunean HMS Turbulent Cap Lizard inguruetan zebilela frogatzen zuena.

Andrew Colek Douceri esaten dio, kameraren aurrean, sentitzen duela bapore hura hondoratu izana baina berak ez zuela zerikusirik izan. Zer dela sentitu zuen publikoan bere burua azaltzeko beharra Cole komandanteak, bere gaineko militarrek esplikazio guztiak eman eta ateak itxiak dituztenean? Bere burua zuritzeko, bakarrik sentitzen dela adierazteko...

Inkogniten artean egia sinesgarri baten bila segituko dute SOS Bugaled Breizhekoek. Gaur ez bada bihar marinel edo sorosleren batek dakien datu definitiboa kontatuko duela ziur daude. Ziur dauden bezala NATOko militarrek egia ezkutatzen dietela. Behin eta berriro aurkitu dituzte lekukoak militarrek emandako informazioak gezurtatu dituztenak.

Istorioak, ordea, badu euskaldunontzat ere ezustekoa. 2007an  Kenperreko auzitegian dossierra istea eskatu zuen prokuradorea Anne Kayanakis zen. 2010ean Jon Anza desagertu zenean Baionatik Okzitaniako Tolosarako bidean, Kayanakis zen prokuradorea Baionan. Jon Anzaren senideei galdetu.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Bretainia
2025-06-27 | Xuban Zubiria
Bretoiera eta Bretainiako kultura sustatzen zuen Breizh kooperatiba itxi dute

Bretainiako adierazpide musikal zein literarioen sustatzaile eta banatzaile nagusia izan da Breizh kooperatiba. Ia zazpi hamarkadetako ibilbidean ehunka egile bretainiarren lanak editatu eta ekoitzi ditu, horietako hainbat bretoieraz.


2023-08-16 | Euskal Irratiak
Bretainiako herritarren %8a besterik ez da mintzo bretoieraz

220.000 biztanlek erregularki erabiltzen dute bretaindar hizkuntza. Emaitza aski arranguragarria, jakinez Bretaina historikoan 4 milioi biztanle badirela. Hori da bretaindarraren egoera gaur egun.


Aktibistak kriminalizatzea da justiziaren jolas berria Europan, galdetu Vincenzo Vecchiri

Inork oraindik Vincenzo Vecchi zein den ez badaki, has dadila bere izena ikasten. Ez da mende hasierako anti-globalizazio manifestazioetan ibilitako aktibista soila. Hamabi urtetik hona Bretainian aterpetua, italiar justiziak estraditatu egin nahi du Mussoliniren garaiko lege... [+]


2022-05-19 | Leire Artola Arin
Gaur hasiko da Bretainiako Korrika Ar Redadeg

Maiatzaren 20an hasita, 2.022 kilometro egingo dituzte Bretainian, Gwitreg herritik Gwened herriraino. Oarsoaldeako AEK-k antolatuta, ordezkaritza bat joango da hara atxikimendua ematera.


Nantes Revoltée hedabide independentea desegin nahi du Frantziako Gobernuak

Hamar urte daramatza Nantes Revoltéek informatzen, baina urtarrilean hedabidearen disoluzio prozedura abiatu du Frantziako Gobernuak. Nantes Revoltéek salatu du beren aurkako prozedurak hedabide independente oro eta informazio eskubidea mehatxatzen dituela.


HIZKUNTZAK SALBATUKO EZ DITUEN URTEA
Ez da erraza Europako hizkuntzen erradiografia egitea. Zein dira «hizkuntza», zein dira hizkuntz gutxitu? Komunikazio bide al dira hizkuntzok, ala, ondare, altxor? Nola babestuko dira? Orriotan galdera hauek eta gehiago egin dizkiegu, Bojan Brezigar, Aureli Argemí­,... [+]

2021-07-27
Hizkuntza Gutxituak

Bretoiera: indo-europarra (zeltiarra)


Bretainiako mendebaldean mintzatzen da batez ere: Finistere, Cotes D'Armor eta Morbihan eskualdeetan. Bretoi hiztunak badaude ere beste bi eskualdeetako hiriburuetan: Roazhon eta Naoned-en, baita Parisen ere. 240.000 hiztun dira egun... [+]



2021-07-27
Gaël Roblin*: "Independentzia historiaren norabidean dago"
Zein dira Emgannen xedeak?
Lurraldeen batasuna, hizkuntzaren ofizializazioa, sozialismoa eta independentzia.

Independentziaz hitz egitea utopikoa al da Bretainian?
Independentziaz hitz egitea historiaren norabidean joatea da. Europan gero eta herrialde gehiago dago... [+]


2021-07-23 | Mikel Asurmendi
HALABEHARREZ GAURKOTUTAKO ELKARTASUN HISTORIKOA
Bretoien eta euskaldunen arteko harremanak ez dira joan den hamarkadakoak. Espainiako gerra zibilean Euskal Herritik ihes egindako antifrankista euskaldunak bertan jarri ziren bizitzen. Bertako bretoiekin ezkondu, eta familia bretoi-euskaldun bakar batzu osatu ere bai. II. Mundu... [+]

2021-07-23
Estradizioen Lezioa: Fronte Nazionala Behar
Jacques Abeberri, "Enbata" astekariko editorialistari elkarrizketa
«Enbata» -ko Jacques Abeberrirekin
Estradizioen Lezioa: Fronte Nazionala Behar
Sozialistekin tratu batera iritsi ziren abertzale moderatuen artean ezagunenetakoa da Jacques Abeberri. «Enbata»... [+]



2021-07-21 | Mikel Asurmendi
BRETOI ETA EUSKALDUNAK BIETAN SENIDETUAK
Karaez (Carhaix) Bretainia mendebaldean eta Finistere departamenduan dago; Poherreko herriburua da. 9.000 bizilaguneko herria zelai eta mendiska artean. Laborantzan ari dira gehienak eta industria eta zerbitzuak ere badaude. Turistikoa ere bada. Soslaia horrekin, alderik alde,... [+]

2021-07-21
Euskal eta bretoi arrantzaleen arteko gatazka lazgarriak

Ipar Euskal Herriko eta Bretainiako arrantzaleek elkar hartu dute itsasoko lanetan, eta gaur egun ere halaxe jarraitzen dute. Badago bi herrien arteko historia markatzen duen une lazgarri bat alta.


1926KO KANPAINA GOGOAN.

Urte bukaera hartan, usaian bezala, bretoi... [+]





2021-07-20 |
"Frantzikaldeko" Musika Ederrago Da
Maurizio Elizalde Eta Feliz Iriart Txistulariei Elkarrizketa
"Frantzikaldeko" Musika Ederrago Da
Maurizio Elizalde eta Felix Iriartek diska berria laster
Baztango Arizkuna inguratu gara, diska berri bat grabatu dutela-eta Maurizio Elizalde eta Felix Iriarteren bila. Felix... [+]



2021-07-20
Munduko sagardoen berezitasunak
Asturiaseko sagardoa
Adituen arabera Euskal Herrian lehenago hasi ziren sagardoa produzitzen baina Asturias beti izan da produkzioaren errege. Urtean estatuan produzitzen diren 70 milioi litroetatik Asturiasek 51 milioi inguru egiten ditu (% 72,8), EAEk % 21,4 eta Galiziak %... [+]

2021-07-19
Seme-alabek ez dute bretoiera ikasten
Menhirren nazioak (Breizh, bretoieraz) 4 milioiko biztanleria du. Bretoiera da haien jatorrizko hizkuntza, K.o. V. mendean Britainia Handitik joandako etorkinek eramanda. Hizkuntza zeltikoa da bretoiera, galesaren familiakoa, eta azken ikerketen arabera ez da %10era iristen... [+]

Eguneraketa berriak daude