“Salto egiteak ezberdintzen nau hildakoetatik/ azazkalak luzatu ala ez,/ ilea luzatu ala ez./ Salto egiteak. Salto egiteak ezberdintzen nau./ Salto egiteak soilik”. Poema batetik abiatzen da Salto antzezlana, Oier Guillan eta Javi Barandiaranen elkarlanean sortutako bakarrizketa poetikoa. Bizitzan eman beharreko jauziez dihardu antzezlanak, oholtzara ateratzea bera ere salto egitea delako.

Pertsonaia, aktorea eta testuegilearen arteko mugak lausotu egiten dira umorezko bakarrizketa poetiko honetan, bat eta beste nahasteraino. “Pertsonaia bat ikusiko dugu gela itxi baten barruan sei maniki-bururekin hizketan, obsesio bakarra duela: Salto egiteak ezberdintzen nau hildakoetatik”. Pertsonaiaren azpian aktorea sumatuko dugu tarteka, pertsonaiaren larrutik sartu-atera dabilena, publikoa zuzenean itauntzen duena” azaldu digu Oier Guillanek, bakarrizketaren mamiaz galdetuta.

Bizitzan hainbat jauzi eman beharra daukagu eta saltoaren esapideak anitzak izan daitezke. Javi Barandiaran aktorearen aburuz, “ametsez, obsesioez, koldarkeriaz, bakardadeaz, ezintasunaz, eromenaz, nitaz eta zutaz” hitz egiten digu bakarrizketak. “Oso egoera partikularretik jaio den gaia da, eta era berean oso unibertsala da” jarraitu du Oier Guillanek. “Gutariko bakoitza salto baten aurrean sentitzen zen bere bizitzan, proiektu hau abiatu genuenean. Baina era berean, edonor egon da inoiz bere bizitzaren norabidea markatu duen erabaki baten aurrean, modu kontzientean hartu ditugu guztiok edo gehienok inoiz horrelako erabakiak. Pertsonalak izan daitezke saltoak, edo jendarte batek taldean emandakoak” dio testuaren egileak.

Bi sortzaileen arteko hartu-emanak

Zuzendaritza artistikoan Pako Revueltas eta atrezzoan nahiz jantzien hautaketan Idoia Beratarbide aritu badira ere, Oier Guillanek eta Javi Barandiaranek elkarrekin sortutako antzezlana dugu Salto. Hala ere, “Pakok, bere abizenak adierazten duen moduan, lana iraultzen lagundu digu, iritsi gineneko puntutik haratago bultzatuz. Idoia Beratarbidek estetika zehatz eta koherente bat eman dio lanari, gu geu gustu gutxiko edo gusturik gabeko pertsonak baikara. Eta ideiak ere eman dizkigu, estetika zehazteaz aparte” esan digu Javi Barandiaranek.

Sorkuntza prozesua, “lasaia, oso lasaia” izan dela iritzi dio Javi Barandiaranek. Oier Guillanek, berriz, zera dio: “lasaia bai, baina era berean trinkoa, prozesu guztiak izaten diren modukoa. Javik eta biok denbora luzea daramagu elkarrekin lanean eta kolaboratzen –Gorria (2002), Eskubiko pareta (2003) edo Poza (2012) antzezlanak eta beste kolaborazio mordo bat–. Antzeko momentuan iritsi gara proiektu honetara”.

Puntu berera heldu dira sortzaile biak bakarrizketa honetan, sorkuntza prozesuan norbere esperientzia partekatuz. Baina non dago errealitatea eta fikzioaren arteko muga? Zer du sortzaileena Salto obrak?: “Dena eta ezer ere ez. Dena, egin nahi genuen zerbait delako, eta hortaz gurea delako. Ezer ere ez, antzerkigintzan dena asmatuta edo esanda dagoelako, eta horrez gain, guk ez dugulako nahi ezer asmatu edo ezer berririk esan, edo nahi bai baina ezin, eta hortaz ez delako gurea” dio aktoreak. “Oso pertsonala da, gure proiektuak idatzi eta sortzerakoan erabat inplikatzen garelako esaten dugun horretan. Era berean, antzerkia da, jolasa; umore absurdua eta poesia artifizioak izatera irits daitezke, eta hala ere oso gureak izan”.

Umorea eta poetikotasuna dira antzerki-bakarrizketa garaikide honen osagaiak. Umoreak eta garaikidetasunak ez dute inoiz harreman esturik izan. “Zaila da barre egitea eta garaikidetasun kutsu serioa batzea”, iritzi dio Guillanek. Barandiaran, ordea, ez dator bat: “Umoreak, antzerkian, ez du zertan komediaren kluba izan beharrik, umorea oso gauza serioa da. Guk ez dugu ‘garaikidetasun’ delako hori bilatzen. Gure lana garaikidea da bizirik gauden heinean, baina izan daiteke klasikoa, edo modaz pasatakoa. Edozein kasutan, garaikidetasuna eta umorearen artean hautatu beharko bagenu, umorea hautatuko genuke”.

Testuaren konplexutasunaz Barandiarani galdetuta, honoko azalpena eman digu: “Testua badago, eta testu horrekin borrokan ari den aktore bat ere bai. Borroka horretatik pertsonaia bat sortzen da eta pertsonaia horrek jolastu egiten du, hori guztia saltsa estetiko batean egosten da eta zerbitzatu egiten da”. Ez da bakarrizketa konplexua, ziurtatu digunez, “oso basikoa da, gu geu basikoak garelako. Beraz, edozein pertsona basikok uler dezake zertaz ari garen, eta batzuei beraiez ari garela irudituko zaie”. Guillanen aburuz, “umorea barra-barra dauka bakarrizketak, eta poetikotasunik ere badu dezente. Ez da batere konplexua. Orain arte publiko txikiekin egin ditugun frogetan, nor bere saltoez gogoeta egitera eramaten duela ikusi dugu, eta gainera, jendeak oso ondo pasatzen duela. Niri asko interesatu zait beti bakarrizketa poetikoekin esperimentatzea, testuari dagokionean; kasu honetan horrelako testu mota batek zein bide har dezakeen ikusi ahal izan dut. Funtsean, aktoreari zein publikoari bere esperientziatik asko jartzeko aukera eman dezake horrelako testu batek”.

Datorren urriaren 12an, Pasaiako Umorezko Antzerki jardunaldietan egingo dute aurre-estrenaldia eta hil bereko 23an izango da estreinaldia, Bilboko BAD jaialdian. Publikoari erakusteko gogoz daude bi sortzaileak, “sufritzeari uzteko behingoz, edo beste era batean sufritzen hasteko, gauzak nola hartzen diren” dio Barandiaranek. Guillanek ere izan du azken hitzik oholtzara eramateko momentuaz: “Publikoari erakusteko gogoz nago neu ere, baina gozatzen amaitzeko, edo beste era batean gozatzen hasteko. Funtsean, publiko aurrera ateratzea salto egitea delako”.