Aresti baino, Jorge Oteiza edo Benito Lertxundi herrikideak eta hauen lana izango dute erreferentziatzat oriotar gazteek, horiek baitira herriko ondare. Hain zuzen ere, egitasmo honen garapenean behin baino gehiagotan izan dute gogoan eskultore oriotarraren adierazpen hau: “Zerbait berria sortzen duenak arraunlari baten tankeran egiten du, aurrera egiten du baina bizkarka, atzera begira, iraganera. Atzera begira lantzen du bere bide berria”. Hezkuntzan egiten ari zirena aztertu eta eztabaidatzeak ekarri zuen Orioko Curriculumaren beharra, izan ere, 2010ean egindako O3ten.HSN jardunaldietatik ateratako ondorioak izan ziren herriko eragileen arteko harremanak bideratu eta Orioren izaera garatzeko herritik sortutako curriculum baten beharra. Honen helburua Euskal Curriculumari ekarpena egitea da.

Oteizaren esaldiak berak agerian uzten ditu oriotarren izaeran eragina izan duten ezaugarrietako batzuk: arrauna eta itsasoa. Curriculumari begira, Giza eta Gizarte Zientzien arloan aztertu eta txertatu dute Orio eta itsasoaren arteko harremana. “Orio, itsasertzean bizi den herria izanik, errioak, itsasoak, arrantzak, ontziolek, arraunak, baserriek… asko eman digute eta zer esanik ez bere itsas kulturak, sormenak, tradizioek, istorioek”, dio Orioko Curriculumeko Ikastolako ordezkari Eli Urdangarinek. Horregatik, herriaren ingurune fisikoaren oinarrizko ezaugarriak eta aniztasuna ezagutarazi nahi dizkiete ikasleei, baita itsasaldean egoteak eragindako aldaketa ekonomiko, sozial zein kulturalak ere. Herri ontzigilea izanik, Orioko txikienek ba al dakite, adibidez, duela hamarkada batzuk zergatik zeuden hainbeste itsasontzi portuan eta hain gutxi gaur egun?

Irakaspena baina, ez dute edozein modutara egin nahi eta oriotarren ezaugarriak zehazteko bilketa lanaren aurkezpena egin zutenean, ekainean, Gizarte Zientzietan emakume eta gizonen arteko berdintasunaren alde egin beharreko lana azpimarratu zuten. Besteen parean jartzeko nabarmendu egin behar direla azaldu zuten eta esne-banatzaileen, azoketan ibiltzen direnen eta saregileen irudiak gogorarazi zituzten.

Informazio bilketan beste bi alor ere bereizi dituzte: Natur eta Osasun Zientziak eta Musika Hezkuntza. Lehenengoari dagokionez, herriko biodibertsitatea; osasuna, higienea eta elikadura; biztanleriak ingurunean duen eragina eta garapen iraunkorrerako bidea aztertu nahi dituzte. Musikaren arloan, berriz, interesgarri deritzote oriotarrak batzen dituen hogei kanten zerrenda osatu, musikaren historia jakin eta dantzak ezagutzeari.

Euskaldun kontzienteak

Curriculumaren alde lanean ari direnek badakite herriko haurrek nekez izango dutela arazorik euskaraz ikasi eta aritzeko, “euskararen arnasgune” baita Orio. Ondorioz, bestelako erronkak dituzte. Herriko hizkeraren aberastasuna mantendu nahi dute, garai bateko bizimoduak pixkanaka galtzen ari den hitz multzoa utzi baitzuen herrian, asko itsasoari eta ontzigintzari lotuak. Herriko literaturak ere lagunduko die horretan.

Orioko Curriculuma Sortzen taldekoek gazteenen jarreran eragin nahi dute eta garbi izan dute euskal hiztun kontzienteak sortu behar dituztela. “Euskal Herrira kalitatezko euskal hiztunak esportatu behar ditugu”, adierazi zuten herritarren aurrean egindako aurkezpenean.

Herritarren parte-hartzea

Horrelako proiektuen aurrean izaten da edukien erabakia eta idazketa aditu talde baten esku uzteko aukera, baina Orion bertako “aditu” eta “aritu”ek egin dute lan. “Orioko Curriculuma osatzeko orduan herri eragileek zeresan handia dute. Herriaren izaera biltzen duen dokumentu pedagogiko batean herriko ikastetxeak parte garrantzitsua dira. Hezkuntza ikastetxearen eta herriaren arteko zerbait denaren kontzientzia piztu nahi dugu”, dio Urdangarinek.

Horregatik, herrian bertan dituzten informazio iturriak baliatu dituzte oriotarren nortasuna garatu duten elementuak bilatzeko. Karkara herri aldizkaria izan da ardatzetako bat eta aurkezpenean argi adierazi zuten herriko erreferentziazko altxor bat dela. Interneten eta Ahotsak proiektuaren elkarrizketetan ere material ugari aurkitu dute.

Baina herritarrenganako hurbiltasuna are handiagoa izan da horietako batzuekin zuzenean izandako solasaldiei esker. Maria Sagrario Miralles herritarrak, adibidez, bere amonak frankismo garaian Maria Maestra haur eskolan bizitako esperientzien ekarpena egin die Curriculumari eta oriotarrei. Patxi Oliden “Danbolin”-ek, berriz, musikaz, euskaraz, gerraz, perretxikoez eta abarrez hitz egin zuen. Eta azkenik, Martin Lizasoren hitzak jaso zituzten. Elkarrizketa hauek material osagarri gisa erabiliko dituzte.

Datu bilketan, esan bezala, herriko eragile ugariren laguntza izan dute Orioko Curriculuma Sortzen taldekoek. Iaz Ijitoen Akordioa sinatu zuten taldeetako kideak arduratu dira informazioa biltzeaz, eragileak eta herritarrak “subjektu aktibo” bihurtuz. Arlo guztietako eragileak dira: Udalekoak, kirol eta kultura esparruetakoak, ikastetxeetakoak, Etxeluze Gaztetxekoak, Txurrumuski aisialdi taldekoak, Herrio Natur Taldekoak, Harribil Dantza Taldekoak, Danbolin Musika Eskolakoak…

Edota Gaztetxeko, Saltxerak taldeko eta Esperientzia Eskolako ordezkariak, adibidez, gosari-tertulian batu ziren joan den martxoan, hezkidetza hizpide hartuta. Gizon eta emakumeen arteko parekidetasuna ardatz,  lan munduaz, belaunaldi ezberdinek jasotako heziketaz, festez, eta abarrez aritu ziren.

Ikastetxeen ekarpena

Guztien lanari esker, joan den ikasturtean amaitu zituzten informazio txostenak eta irailean ikastetxeen esku utzi dituzte (Orioko Herri Ikastola eta Zaragueta Herri Eskola), Urdangarinek azaldu duenez, “irakasleek irakurri eta beraien ekarpenak egiteko”. Aurtengo abendua izango dute horretarako epemuga eta “ondoren, prozesu parte-hartzailearekin jarraituz, besteak beste hitzaldiak, mahai-inguruak, kafe-tertuliak antolatuz eta material guztiari azken begirada emanik, egungo fasea amaituko da”. Orduan hasiko dira Orioko Curriculuma idazten.  

Proiektu berriak oraindik ez du ikasgeletan martxan jartzeko data zehatzik, baina dagoeneko badakite Lehen eta Bigarren Hezkuntzan aplikatuko dutela, eta jarduera eta ekintza berezien bitartez lantzeko asmoa dute.

Hala ere, herriari buruzko ezagutzak indartzeko asmoa ikasgeletan sartu da pixkanaka azken ikasturteetan. “Ikastolaren egitekoa, ikasle, guraso eta irakasleengana iristen laguntzea izan da, antolatutako ekintzen berri emanez eta parte-hartzea bultzatuz”, azaldu du Orioko Curriculumeko Ikastolako ordezkariak. Esaterako, larunbat batean egindako ekintza ikastorduetan txertatu zuten azken ikasturtean: “Bi ikastetxeetako ikasleak eta irakasleak ekintza baten protagonistak izan ziren: herriko zutabe batzuk margotu zituzten, Oriori buruzko ezagutzak irudikatuz”. Autopista azpiko zutabe grisek kolore urdin, berde eta horia dute ordutik, eta han daude baleak, herri inguruetako mendiak zein toponimiako hitzak.

Curriculuma ikasgeletan sartzean egitasmoa gauzatu egingo da, baina ez da amaituko, herriaren izaera eguneroko gertaerei lotuta egonda eguneraketak beharko dituelako. Horrela lortuko dute helburua: “Orioko ikasketak amaitzean, gazteek herriko tradizioetan, ohituretan, kontakizunetan, herri-abestietan, elkarbizitzan zein ingurumenarekin zuzeneko elkarrekintzan elikatutako ezagutza izatea”.