Erdi Aroko egun sinpatikoak
Ezin dut jasan, eguzkiarekin harreman hotza izan dut beti, nik ez dakit zer egin han-hemenka eskaintzen zaizkigun bidaia-propaganda horiekin, ez dakidalako nora joan, urteko beste edozein hilabetean bezala eztabaida sutsuak izaten ditugu eguraldiaren edertasunaz edo zatartasunaz, agudo askatu bagintuzte bezala jendea txotxolotu egiten gara zuhurtzia-arau guztiak ahaztuz, gainera garai hauetan ez dut inoiz ulertzen zein diren zinetan ospatzekoak eta zein diren arbuiatzekoak, zeren munduko gobernuentzat, Euskadi eta Espainiaren arteko zerumuga klasikoarentzat, lotura handiko familientzat edota gure osasun koipetsuarentzat alde guztietatik beldurgarri izan eta arrisku handia zuenak guztiz kontrako sinpatikoa aurkitzen du abuztua hasi eta egun batzuetara: gezur eta egia sinpatikoak, errepideetan sinpatiko zauritutakoak, herri bateko igerilekuan ito zen zazpi urteko mutil sinpatiko bat, belarra, animaliak eta gizakiak, denak super sinpatikoak, telebistak telebistan erakutsitako moduan. Eta Erdi Aroko Azokak! Txoko guztiak terrazaz eta Erdi Aroko azokaz bete dira. Erdi Aroko koloreak, usainak, zaporeak, gatazkak, Feudalismoa eta basailutza, Erdi Aroko kanpamendu batean bizi baldintzak, kultura eta pentsamendua Elizari lotuta, gurutzadak, Erdi Aroko arku jaurtiketa, ezpata borroka, soinuak, kondairak eta sentsazioak, Izurri Beltzak, krisialdi ekonomikoak, Ehun Urteko Gerrak, eta, azkenik, guzti horren inguruan giroa pizteko ez dira falta Erdi Aroko musikariak, malabaristak eta erakustaldiak.
Hori da hori Erdi Arora itzultzeko mania sartu zaiguna! Ez dakit zerk pizten digun Erdi Aroa gaur egungo kaleetan ikusteko halako gogoa: baziren arabiar, judu eta kristau aberatsak eta baita pobre-pobreak ere. Aberatsek hobeki jaten zuten, urte osoan, eta ez zuten pobreena bezalako bizimodua egiten, ez neguan, ezta udaran ere. Ez al da berdin gertatzen orain? Hainbeste aldatu dira egoera politikoak, ekonomikoak eta sozialak? Ana, kanpotarrek kontatu beharko lukete XXI. mendeari eta etorkizunari antz eman ezinik ibili naizela abuztu osoan zehar, Erdi Aroko erara janzteko behar adina ausardia bildurik, irritsu, eguzkiaren azokan.
Urtemugak hausnarketarako parada izaten dira. Atzera begira jarri, egindako bideari begiratu eta, oraina ulertuta, geroa pentsatzeko. 2025 honetan, urtemuga biribila bete dugu: Gipuzkoa izenaren idatzizko lehen aipamenetik mila urte bete dira, eta aukera ezin hobea iruditu zaigu... [+]
Mainz (Alemania), 1454. Johannes Gutenbergek eskala handian inprimatutako lehen liburua argitaratu zuen, Berrogeita bi lerroko Biblia izenez ezagutzen dena. Gutenbergek ez zuen inprenta asmatu; dakigula, Txinan, 1040an, Bi Shengek asmatu zuen inprimatzeko lehen makina... [+]
Veneziako urmaela, 452. urtea. Hunoen inbasioak bultzatuta, Italiar penintsulako barrualdeko hainbat biztanlek eremu zingiratsuan hartu zuten behin behineko babesa. Baina lonbardiarren inbasioak iritsi ziren urte batzuetan, eta bizitoki iraunkorra bihurtuko zen etorkin... [+]
Erromako San Giovanni in Laterano plazan, errutinazko indusketa bat egiten ari zirela, arkeologoek IX.-XIII. mendeetako jauregi baten arrastoak topatu dituzte ezustean. Eta garai hartako aita santuen bizitokia izan litekeela uste dute. Bestela esanda, baliteke Patriarkatua... [+]
Txinako Shanxi probintzian, Tang dinastiako hilobi batean, hildakoen eguneroko bizitzako eszenak irudikatzen dituzten pinturak topatu dituzte. Eszena horietako batean gizonezko ilehori bat agertzen da. Ilearen koloreari eta aurpegierari erreparatuta, hilobia aztertu duten... [+]
Nafarroako Erriberako Andosilla herrian, sorpresa ugari ematen ari den indusketa arkeologikoa egiten ari dira Aranzadiko arkeologoak eta herritar boluntario taldeak. Resako aztarnategian orain arte oso ezezaguna zaigun Goi Erdi Aroko gizarteak hobeto ulertzeko aztarnak aurkitu... [+]
Japonia, XV. mendea. Espioitzan eta hilketa ezkutuetan espezializatutako eliteko talde militarra sortu zen. Edo horixe uste du behintzat Stephen Turnbull historialari britainiarrak. Beste aditu batzuen ustez, askoz lehenago sortu ziren ninjak, duela 2.300-2.500 urte inguru. Eta... [+]
"Pictura est laicorum literatura", utzi zuen Umberto Ecok idatzita, Il nome della rosa eleberrian. Irudien bidez mintzatzen da herria, hitzez baino maizago. Artearen funtzio narratiboa nabarmena da Erdi Aroko irudietan, egungo begiekin zail gerta daitekeen arren haiek... [+]
Zamora, X. mendearen amaiera. Duero ibaiaren ertzean eta hiriko harresietatik kanpo Santiago de los Caballeros eliza eraiki zuten. Eliza barruko kapiteletan askotariko eszenak irudikatu zituzten, besteak beste, eduki sexualak zituztenak: orgia bat, emakume biluzi bat gizon baten... [+]
1415eko udazkenean Agrincourteko gudua lehertu zen Ingalaterra eta Frantziaren artean, Ehun Urteko Gerraren gudu erabakiorrenetakoa. Horretarako, Henrike V.a Ingalaterrako errege eta Irlandako jaunak uda horretan bere ejertzitoa Frantziara bidaltzea erabaki zuenean, soldaduak... [+]
Toledo, 1272-1280. Alfontso X.a Gaztelakoak Ama Birjinari eskainitako 427 kanta monodiko bildu zituen. Santa Mariaren Kantigek Erdi Aroko musika eta literatura bildumarik garrantzitsuenetakoa osatzen dute, baina, kantiga miniaturaz apainduta daudenez, ilustrazio horiek beste... [+]
Venezia, 1459ko apirilaren 24a. Fra Mauro monje eta kartografoak bere munduko mapa amaitu zuen San Michele de Murano monasterioan zeukan kartografia tailerrean. Portugalgo errege Alfontso V.aren enkarguz egin zuen lan hura, eta, mapa amaitu bezain pronto, Portugalera bidali... [+]
Erroma, 1215eko apirila. Laterango IV. Kontzilioan, Eliza Katolikoak apaiz eta monjeei kirurgia egitea debekatu zien, besteak beste. Aurreko kontzilioetan ere, Reimsen eta Toursen, gaia landu zuten, lekaideek soilik arimak salbatzeaz arduratu behar zutela eta gorpuen salbazioa... [+]
Gaubea haranean, Tobillas herriaren alboan, Serna deitzen dioten nekazaritzarako lursail bat dago. Baina ez da baratze soil bat: historiak eta arkeologiak diote 1.300 urteko bizia duela eremu horrek. Herritarren langintza kolektibo baten emaitza izateaz gain, parada ematen du... [+]