The story of Cap & Trade bideoa euskaratzea merezi luke. Ingelesezko Cap and Trade gaztelaniaz, katalanez eta italiarrez “isurtzeko eskubideen salerosketa” itzultzen dute, baina agian zehatzagoa da frantsesezko egokitzapena: Bourse du carbone, karbonoaren burtsa alegia. Besteren artean horretaz ere hitz egin dute egunotan Kopenhagen, kimaren aldaketaren gailurrean.

Gizakiok funtsean industria eta garraioengatik atmosferara isurtzen dugun CO2 gas kopuru demasa nola murriztu eztabaidatzean, munduko politikari nagusiak ia aho batez datoz bat tresna nagusia karbonoa isurtzeko eskubideen salerosketan datzala. Neoliberalismoaren garaiotan, hortik aurrerako arautzeak gaizki ikusita daude.

Aldiz, gero eta ugariagoak dira Cap and Trade hori okerreko bidea dela diotenak. Hauen artetik The Story of Cap and Trade bideoak dagoeneko arrakasta handia lortu du gaiaz zertxobait jakitea nahi luketenen artean.

Lehendik The story of stuff (Gauzen kontakizuna, esan genezake euskaraz) bezalako bideoak egin dituen Annie Leonard da oraingoaren zuzendari eta aurkezlea ere. Leonard (Seattle, 1964) jasangarritasunean aditua da, eta haren lanek salatzen dute gure kontsumismoa planeta txirotasunean eta zaborretan itotzen ari dela. Etxeetako hondakinentzako errauste planten kontrako mundu mailako koordinadoraren (GAIA ingelesezko sigletan) sortzailea izan da, beste erakunde askotan parte hartzeaz gain.
The Story of Cap and Trade bideoa babestu dute Climate Justice Now eta Durban Group for Climate Justice erakundeek. Ingelesezko Climate Justice euskaraz ipini genezake “Klimazko justizia” edo “klima mailako justizia”. Bideoan Annie Leonardek karbonoaren burtsa era oso didaktikoan esplikatzen du, ondoan azaltzen zaizkion marrazki bizidunek lagunduta, dohainik eta libre eskaintzen da sarean.

Gauza da itxura batean munduko agintariek klimaren aldaketa kontrolatzeko urratsak ematen dituztela. Arnasa lasai hartu ote beharko genuke? “Itxaron pittin bat”, dio Leonardek. “Zer pentsatu dute egitea arazoa konpontzeko? Nik aztertu dut eta, egia esan, ez dut haien erabakietan soluzioa deitzeko modukorik aurkitu. Aitzitik, soluziotzat aurkeztu duten gas-isurien salerosketa edo karbono burtsa sekulako arazoa da gaur egun”.

Balizko soluzio horren egileak aurkeztuko dizkigu Leonardek: Enron bezalako korporazioetako buruak, Goldman Sachs bezalako bankuetakoak. Orain arteko burbuilatzarrak eragin dituztenak, hain zuzen. Haien ofizioa ez da arazoak konpontzea, merkatu berriak aurkitzea baizik. Behin merkatua sortu dutenean, haiek alde egiten dute dirua hartuta eta ondoren burbuila lehertu egiten da.
Karbono isurien salerosketaren inguruan hiru bilioi dolar mugitzea espero dute. Hura lehertutakoan, zer? Azken burbuila erraldoiak baino handiagoak egingo duela zart.

Kontrolik gabeko negozioa

Zientzialarien ustez klima aldaketa hondamendirainokoa gerta ez dadin atmosferako karbonoa milioiko 350 zati izatera mugatu behar da. AEBei dagokionez, horrek ekarriko luke karbono isuriak %80 murriztea 2050rako. Eta nola erdietsi gaurko karbonoaren %20 baizik ez isurtzea antzinako baserrietako bizimodura itzuli gabe?

Horri erantzuteko sortu ziren karbonoa isurtzeko baimenak eta hauen salerosketa. Teorian estatuek urtetik urtera kutsadura kopuru txikiagoak baimendu behar dituzte. Energia kontsumoan eraginkorra izatea lortu duenak bere baimenak saldu ahal izango dizkio kutsatzen jarraitu beharra daukanari, eta honek ordainetan pagatu beharreko diruak balio beharko luke enpresa energiatan efizienteagoak sendotzeko.

Ideia horren bertsio bat Europan martxan jarrita dago dagoenekoz, baina asko dira frakasoa baizik eman ez dutela diotenak. Tartean, Cap and Trade sistema beste testuinguru batean duela 50 urte asmatu zuten John Dales eta Thomas Crocker zientzialariak.

Deabrua detaileetan ezkutatzen omen da, hizki ttipien artean. Sistema honen lehen deabrua Freee permits deitzen da, dohaineko baimenak. Askok deitzen diete Cap and Giveaway, oparizko kuota. Europan, gaurko sistemak horiek dauzkala medio, urteotan behera egiteko  partez karbono isuriek gora egin dute... eta korporazio handiek sakelak bete dituzte. Leonarden ustez, oso bestela enplegatu behar ziren herritarren dirutza horiek: energia iturri berdeetan oinarritutako ekonomia garatzen, herritarrei laguntzen erregaien prezio altuagoak pagatzen trantsiziozko urteotan eta klimaren aldaketagatik herrialde txiroek jasaten dituzten ondorioak goxatzen.

Bigarren deabrua konpentsazio deitua da. Enpresa batek karbono isuria gutxitzen badu, “soberan” duen baimena saldu diezaioke gehiago kutsatu nahi edo behar duen beste bati. Arazoa da eguneroko martxan oso zaila dela salerosketa hori kontrolatzea. Hori bai, salerosketa horretan egiazko dirua mugitzen da, asko gainera, baina ez da hain garbi zenbat karbono mugitzen den. Bestalde, zer da konpentsazio edo ordaina eta zer ez?

Hona adibide bat, Indonesian gertatua eta ingurumenaren aldeko militanteen artean zalaparta handia eragin zuena. Sinar Mas korporazioak Indonesiako oihan berezkoak eraitsi zituen, sekulako kalte ekologiko eta kulturazkoak eraginez. Handik lasterrera, suntsitutako zelai zabalotan oliotarako palmondoak landatu zituen. Zertan zetzan negozioa? Beste enpresa batekin kutsadura eskubideen trukean irabazitakoa.

Ez al da egiazko soluziorik? Climate Justicek honakoak aipatzen ditu: erregai fosilak lurpean uztea, herritarrek kontrola dezatela gehiegizko produkzioa, elikaduraren ekoizpena berriro lekuan finkatzea, gehiegizko kontsumoa murriztea herrialde aberatsetan, herrialde txiroekiko zor ekologiko eta klimazkoa aitortzea... Baina honetan sartzen da hirugarren deabrua, Annie Leonardentzat: jendearen oharkabetzea da. Despistea. “Cap and Trade bezalakoekin herritarrek uste dute dena ondo pasako dela eta haiek aski dutela kotxearen erabiltzea mugatzea edo bonbillak aldatzea eta gainerakoa agintariek konponduko dutela. (...) Isurien salerosketaren helburu nagusia da jarrai dezala business as usual delakoak, betiko moduko negozioak”.

Lerrook gidoitzat hartu eta The Story of Cap & Trade bideoa ikusten duenari ez zaio damutuko.

Informazio gehiago:
* The Story of Cap & Trade, ingelesez
* Gauzen ixtorioa (Story of Stuff) gaztelania txikanoan
* Eta ingelesez gaztelaniazko tituluekin
* Annie Leonard Wikipedian
* Climate Justice Now erakundea
* Dourban Group for Climate Justice
* Gas isurien salerosketa Wikipedian