Orgi, zentzumenen basoa
- Nafarroako Ultzama bailararen erdian, Orgi basoko labirinto ilunean barrena, euskaldunontzat mendetan zehar hain ezagunak izan diren landare eta animaliak beste era batera sumatzeko bidea aurkituko dugu. Begiak itxita egiteko bidea da, ikusmenaren ordez beste zentzumenak erabiltzera behartuta daudenentzat bereziki atondua.
Hariztia hiru zatitan banatua dago: harrera gunea, ibilbidea, eta errepideaz bestalde dagoen erreserba. Den-dena, Arkil eta Ultzama erreken artean kokatuta. Horregatik, Orgiko basoa oso toki hezea da, ur putzuz betea. Inguru horretan, haritzarekin batera azaltzen diren landare asko jaio dira, zoru osoa estaliaz.
Horrek ibilbidean arazo ugari sortu zituen hasieran, egun euritsuetan bide guztiak ur azpian gelditzen ziren eta. Irtenbidea emateko, putzu gehien sortzen ziren lekuetan egurrezko zubiak eraiki zituzten, urak bidea estali ez zezan.
Ultzama bailara zeharkatzen duen errepideari jarraituz, Lizaso herrira iritsi aurretik ikusiko dugun bidegurutzeak zuzen-zuzenean Orgiko harrera gunearen ondoan dagoen aparkalekura eramango gaitu, eta han, bat-batean bi zaldirekin topo egingo dugu. Lagun berri horiei esker, eta gure arbasoek erabiltzen zuten garraiobidea gustuko baduzue, gurdiz egin daiteke ibilaldia.
Begirik gabe basoan barrena
Baina gaurko helburua, esan dugun bezala, begiak lotan utzi eta basoko labirintoan barrena bidaiatzea izango da. Ezintasunen bat daukaten pertsonentzat egina dago labirintoa: itsuentzako azalpen irudiak eta bidea jarraitzeko sokak daude, eta lurra oso laua denez, gurpildun aulkia erabiltzen dutenak ere atsegin handiz igaro daitezke ibilbide osotik.
300 metro dituen bide zabal batean sartuko gara soka bat gidari dugula. Eskuin-ezkerrean zuhaitz, landare eta beste zenbait bizidunen mundua gehiago ezagutzeko azalpen kartelak aurkituko ditugu, beraien artean metro bateko tartea dagoela.
Oihanaren egitura konplexua antzematen dugu. Eskuak luzatuz ikusiko dugu bidea tunela dela, zuhaixkak eta zuhaitzetako enborrek, adarrek eta hostoek osatutako tunela. Lurretik gora egiten dute, hainbat bizigiro eta bizimodu sortuz. Oihanaren barnean, hozberoa leundu eta kanpoko hotsak gutxitu egiten dira.
Enbor-hostoak behatz puntez ikusten
Labirintoan sartu orduko, haritz amerikar bat dago eskuinaldean. Modu desberdinean begiratuko diogu: behatz puntekin. Hala ikusiko dugu bertoko haritza baino enbor leunagoa duela, gorputzean dituen pitzadurak azalekoak dira, hostoak berriz borobil formakoak. Hemengo haritza baino azkarrago hazten da, horregatik ekarri zuten bere etxetik hain urrun. Hala ere, ez da oso ongi egokitu gure oihanera, lurra oso buztintsua baita, eta putzuak erraz sortzen direnez, sustraiek arnasa hartzeko arazoak izaten dituzte.
Bidean aurrera jarraitu ahala, sokak eusten dituzten makilen inguruan hosto eta adaxkak aurkituko ditugu. Landare igokari hori zuntza da, eta Orgiko basoan hiru zuhaitzetik bitan aurkitu dezakegu. Bi hosto klase ditu. Bata, malko formakoa, zuntzaren beheko aldean egoten da, normalean zuhaitzaren atzeko aldean. Bestea, triangelu antzekoa, zuntzaren goiko atalean agertzen da, zuhaitzaren enborraren bueltan, eguzki printzak harrapatzeko irrikan balego bezala.
Txorien kantua
Ibilian-ibilian, basoan barneratuz, kanpoko soinuak atzean uzten joango gara, errepideko autoen burrunben ordez txorien kantu goxoez beteko zaigu bihotza. Une batez gelditzen bagara, erraz entzunen diegu hegaztiei.
Beheko aldeko adarretan hamabost zentimetro inguru dituen txoritxoa dago. Haren kantuak entzunda azkar konturatuko gara txantxangorria dela. Goiko adarretan berriz, txori handixeago bat aurkituko dugu; buztan motza du, gorputzaren goiko aldea nabarra eta behekoa pikardatua. Birigarroa.
Txangoa bukatuta, behatz punten, entzumenaren eta usaimenaren bitartez ikusi ditugunak arimaren sakonean gordeak daudela sentituko dugu, mendetan zehar euskaldunok Ama Naturarekin izan dugun harreman estuaren jarraikideak garela nabarituz.
Bordeleko Errektorearekin hitzartu du "behin-behineko" akordioa Seaskak. Horrez gain, Euskararen Erakunde Publikoarekin eta Frantziako Hezkuntza Ministerioarekin hitzarmena sinatzeko negoziaketak abiatuko dituzte hurrengo astean. Azterketak euskaraz egiteko aukera... [+]
Tubos Reunidos enpresan ari zen lanean eta teilatutik behera erorita hil da, sindikatuek jakinarazi dutenez. azken honekin 22 dira 2025ean hil diren langileak.
Maiatzaren 16tik 18ra EH Bizirik sareak deituta kanpaldia egin berri dute Uribarri Jauregin. Hainbat ekintza, hitzaldi eta tailer egin zituzten bertan. Besteak beste, Lemoizko zentral nuklearraren, Pasaiako superportuaren eta Olaztiko erraustegiaren aurkako borroketan ibilitako... [+]
Lizarra-Garaziko akordioan hartu zuen parte, Abertzaleen Batasunaren ordezkari gisa. Alderdi horretako bozeramaile izan zen. Frantziako Legebiltzarrerako hauteskundeetara aurkeztu zen 1988an, 1993an, 1995ean eta 1997an. Azken hamar urteotan Hendaiako auzapezorde izan da.
Dantza, xake edo kirol topaketak egiten diren bezalaxe, literatura gustuko duten haur eta gazteek ere zaletasuna partekatu, elkar ezagutu eta egunpasa ludikoa egiteko aukera izango dute, datorren igandean. Ikasturtean zehar elkarri gutunak idazten aritu diren 130 gaztetxo... [+]
2009an sortua, euskal sukaldaritza tradizionala sustatzea du helburu Ja(ki)tea elkarteak, abeltzain, laborari edota arrantzaleen jarduna nabarmentzearekin bat. Hamaika modura egin dakieke aitortza, eta oraingoan liburu berria plazaratuta azaldu die elkarteak esker ona,... [+]
Aroztegiko epaiketaren akusazioen –fiskaltza eta akusazio partikularra– idazkiak irakurrita, pentsatzekoa zen epaiketan aterako zituztela froga argiagorik, horrekin bakarrik talde kriminalaren akusazioa oso larria baitzen. Ez ba, bost eguneko epaiketa zuzenean... [+]
Erresuma Batuko ika-mika parlamentarioaren mamia zen Keir Starmerren gobernuak, azkenean, sinatu duela Maurizioko Errepublikarekin Txagos uhartediaren subiranotasuna hari aitortzen dion tratua. Hori bai, bertan AEBek (Erresuma Batuaren presentzia hutsaren hurrengoa baita) duten... [+]
ELA sindikatuak salaketa penala aurkeztu du Amurrioko Instrukzio Epaitegian Guardian Europako lehendakariordearen eta gai juridikoetako arduradunaren aurka, Autoglas-Glavista enpresan izandako gertakariengatik.
Getxoko EH Bilduk jakitera eman duenez, Udalak isun ekonomikoa ezarri dio, 2024ko azaroaren 29an, Palestinar Herriarekiko Elkartasunerako Nazioarteko Egunean, Villamonteko eskaileretan Palestinaren bandera marrazteagatik. Udal-zerbitzuek horma-irudia egin eta hiru egunera... [+]
Bederatzi familia etxegabetzeko prozedura judizialak abiatu ditu Pasaiako Portuak, eta bost familiaren aurkako epaiketari ekingo diote ekainaren 30ean, Donostian. Kaleratzeak geldi ditzatela eta bizilagun guztiei bizitoki alternatiba bat berma diezaietela exijitu du Euskal... [+]
Foruzaingoaren esanetan, ezbeharra gertatu den lekuan bertan hil da 50 urteko langilea. LAB sindikatuaren zenbaketaren arabera, urte honetan dagoeneko 21 langile hil dira beharrean ari zirela.
Ikas-egoera, Wikipediaren arabera, hezkuntzari lotutako ingurune batean egiten den baliabide eta jarduera didaktiko antolatuen bidez egiten den ekimen pedagogikoa da. Eta hain zuzen ere, Euskal Wikilarien Kultur Elkarteak (EWKE), euskarazko Wikipediaren sustatzaileak,... [+]