Ihesi: Saien balkoitik Bi Haizpera begira


2006ko apirilaren 30ean
Iruñea Donostiarekin (a-15) eta Gasteizekin (N-240) lotzen duen bidegurutzean dago Irurtzun. Kotxea herrian bertan utzi, eta Trinitate kalean gora eginez, Plazaolako trenbide zaharra hartzen zuen lautada izango dugu abiapuntua. Iturria, zubia eta beilatokia ezkerrera utzi, eta ur depositoa eskuinera dugula, mendian sartuko gara, zuhaixken artean nabarmen ageri den langa zeharkatuta. Berehala ikusiko dugu gure norabidea markatzen duen seinalea (PR NA 132): Saien Balkoia, 1.025 metrora duguna. Seinaleari kasu eginaz eskuinera joko dugu, beraz.

Aldapa hasia dela, hurrengo seinaleak ezkerrera bidaliko gaitu, jada 640 metro besterik falta ez zaizkigula ohartaraziz. Eskuinera jota Trinitate Ermitara iritsiko ginateke. Aldapan gora goaz, tarteka hankei atseden emateko begirada atzera botaz, Irurtzun han behean uzten dugula ziurtatzeko.

Zaldiak ditugu bidelagun eta zortea ere bai, aurten lehenengo aldiz ku-ku, ku-ku... entzutea egokitu baitzaigu -beharbada sol-fa, beharbada sol-mi-. Eskuak poltsikora eraman ditugu, bakeroek pistolara bezain azkar, aurten diruz armaturik egongo garen ikusteko.

Egurrezko langa pasa eta berehala izango gara Saien Balkoian.


Saien Balkoia

Irurtzundik begiratuta eskuineko haitzaren gailurrera iristean, bidetik apur bat aterako gara ezkerrera, balkoitik saien begirada eskuratzeko. Maparen arabera bi haitzetan altuena omen (779 metro), baina beti parekoari izaten zaion inbidiaz-edo, aurrean dugun ezkerreko haitzak altuagoa dirudi. Bertatik Aralar eta Urbasa mendikateen ikuspegi paregabea dugu.


Harizti laiotzean behera

Bidera itzuli eta goroldioz jantzitako hariztian behera joango zaizkigu hankak, orbel artean geratu ezin ditugula. Kurbak jarraiki Plazaolako trenbide zaharrera irtengo gara, A-15 errepidea Bi Haizpe artera sartzen den puntura. Langa urdina zeharkatu eta ezkerrera egingo dugu, tunelaren ahora.


Bi tunel Irurtzunerako

Tunelera sartu aurretik begiratu diogu eskuinera dugun Haizpeari, eta burua saiez josita ikusi diogu. Kortejurako garaia omen, elkarren inguruan jiraka dabiltza.

Fresko dago tunelaren barruan eta oihartzunak kantu eta ahozko jolasei eman die bide. Aurrera jo dugu, eta ezin izan dugu bigarren tunela zeharkatu, eroria dago-eta. Beraz, eskuineko aldetik igoko dugu tunelak zulatutako muinoa. Dena lokaztuta dago, eta gaurko lantegirik zailenak honek jarri dizkigu: makila, zuhaiska, eta ia osinei ere heldu behar izan diegu.

Goian argindar zutabe batekin egin dugu topo, eta ezkerrera jo dugu. Aurreraxeago lau bide batzen dituen gurutzean, aurrera doan eskuinekoa hartu dugu eta marka berde-txuriei jarraiki, langa zeharkatu dugu.

Maldan behera jaitsiko gara, eroritako tunelaren beste aldera iritsi arte. Zelai eta etxe artean, berriro trenbide zaharrera iritsiko gara, ibilbidea hasterakoan ezkerrera utzi dugun zubipetik pasatuko garelarik.

Plazaolako trenbidea
Plazaolako (Nafarroa) meategietako burdina Andoainera (Gipuzkoa) eramateko sortu zen trenbide hau, XX. mende hasieran. 1914an bidaiariak eramaten hasi zen, Iruñetik Donostiaraino, eta horrek sekulako truke komertzial eta kulturala ekarri zuen. Irurtzunen ere geltokia izaki, oso azoka garrantzitsua izan zuen. 1953ko uholdeek geldiarazi zuten trena baina 1994. urtean Plazaola Partzuergoa sortu zen, trenbide zaharra Natur Bidea bihurtzeko. Egun Gipuzkoako mugatik Mugirora arteko bidea berreskuratuta dago (19 kilometro) eta Mugiro-Irurtzun artekoa txukuntzea da hurrengo proiektua.

Sai arreak, familia berdinzalea
Gyps fulvus-ak hegotik hegora 2,6 metro neurtu ditzake. Egun osoa pasatzen du airean zintzilik planeatzen: apenas mugitzen dituen hegoak, eta altura irabazteko isatsa mugitzea aski du. Zeru gainetan egoten da, inork ikusten ez duela, eta bat-batean behera jotzen du, hegoak erdi bilduta. Atzetik jarraituko diete taldekideek. Begiz joa zeukan haratustelera iristean lotsati portatuko da, baina behin puskari heltzean, mokoz eta hatzaparrez defendatuko du ahalik zatirik handiena.

Abendutik apirilera ernaltzen dira sai arreak. Harrak kortejatu eta emearekin batera hegan egin ondoren, elkarrekin eraikitzen dute habia, makila, lasto eta ilez. Urtarrila bukaeran jarri eta arrautza bakarra inkubatzen dute 52 egunez. Zaintza partekatzen dute nola harrek hala emeek, 24 edo 48 orduko txandak eginaz. Kumea uztail edo abuztuan joango da etxetik, behar bada gurasoengandik urrun bere bizitzari ekiteko.

Bi Haizpe, pasabide eta defentsa
Kareharrizko bi haitzak defentsarako horma sendoak ditu Irurtzunek. Harritzar hauek 1429-1430ean Gaztelaren kontrako gerra bizi izan zuten, eta euren tartetik beste hainbeste pertsonaia pasatzen ikusi zituzten, hala nola Albako Dukea 1512an, Gaztelako tropekin Iruñea hartzera zihoazela; edo 1521ean Loiolako Inazio Donea, hanka arrastaka Azpeitira bidean.


Azkenak
2025-06-07 | ARGIA
Euskara hutsezko plaza bete dute Ziburuko Azokan

1.000 euskaltzale eta kulturazale baino gehiago giro goxoan ibili dira Ziburuko liburu eta disko azokan, eta larunbat goiz eta arratsaldez gozatu dute hitzaldi, kontzertu eta liburu aurkezpenez. 33 argitaletxe eta 10 diskoetxeren lanak ezagutzeko eta erosteko aukera probestu... [+]


EAEko euskaltegietan A2 mailan matrikulatzea oraingoaren laurdena kostako da

Datorren ikasturtetik aurrera, euskaltegietan A2 mailan matrikulatzen direnek orain arte bezala 310 euro ordaindu beharrean, 70 euro ordainduko dituzte. Maila gaindituz gero, ordaindutakoa itzuliko zaie ikasleei. 


Guardia Zibilak “hemendik fan egiteko” eskatuko dute ekainaren 14an Oñatin

Kuartela herrixantzat lelopean indar okupatzaileek Euskal Herritik irten behar dutela aldarrikatzen du Fan Hemendik taldeak.
 


Gure haurrak ere badira ekimenak mobilizazioa egingo du ekainaren 12an, Gasteizen

Rafah-ra doan nazioarteko martxarekin bat eginez, Gasteizen mobilizatzera deitu du plataformak, baita ikasgeletan ere. Palestinar haurrekiko elkartasun argazkiak ateratzeko eskatu du.


Bake Bideak eta Bakegileak bide amaierara iritsi dira

Aieteko Nazioarteko Bake Konferentzia 2011n egin zen Donostian eta ondoren sortu zen Bake Bideak, Ipar Euskal Herritik bake prozesua sustatzeko. Bakegileen zeregina ETA armagabetzeko ekinbide zibila antolatzea izan zen. Orain, desegingo direla iragarri dute bi ekimenek.


2025-06-06 | Gedar
EAEko kartzelariak greba egitera deitu ditu ELAk

Espetxeetako funtzionarioek lanuzte partzial bat egingo dute ekainaren 9tik 15era bitartean.


Idoia Asurmendi
Bihotzetik berriz pasatzea

IDOIA ASURMENDI
Non: Bilboko Kafe Antzokian.
Noiz: maiatzaren 29an.

----------------------------------------------------
 
Termometroak 30 gradutik gora markatzen ditu, uda giroa nagusi da eta Bilboko kaleak herritar aztoratuz beteta daude. Horrelako egun... [+]

Torturaren 21 biktima berri aitortu ditu Nafarroako Gobernuak

21 pertsona “giza eskubideen urraketen biktima” gisa aitortu dituzte ofizialki. Espainiako Estatuko funtzionarioek eta eskuin muturreko taldeek torturatutako pertsonak dira eta biolentzia horren lagin txikia baino ez direla dio Egiaren Garaia Da ekimenak.


111 Akademiak banatuko duen azken saria jaso du Miren Amurizak

Ostegunean banatu dute saria, Amasa-Villabonako Hika txakolindegian. Bertan jakinarazi dute 2024koa izan dela 111 Akademiak banatuko duen azken saria.


Non daude kaparrak?

Lorazainok bi hilabete baino gehiago daramatzagu greban, eta, horietan, udaltzaingoek indarrez zapaldu gaituzte piketeetan. Hirian zehar jarraitzen gaituzten sekretek jazartzen gaituzte, eta mobilizazio bakoitzean zelatatzen gaituzte. Enpresak ez gaitu aintzat hartzen, eskaintza... [+]


“Zaurgarritasun Indizea”, Jaurlaritzak nahi duena egiteko koartada

Nork sinesten du urtebetean Ordiziako errealitatea goitik behera aldatu dela eta desorekak desagertu direla?

Udaberriko oporren ataritan egunkarietan Begoña Pedrosak eman zigun titularra: Ordiziak ez du desorekei aurre egiteko plan berezirik behar... [+]


GALen biktimei barkamena eskatu die Alonsok, Gogora Institutuko zuzendariak

Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.


Energia berriztagarrien arloko kooperatiben europar federazioko Kontseilu Errektoreko kide bihurtu da Goiener

Rescoop.eu federazioko Kontseilu Errektorean sartu da Goiener kooperatiba, eta  "lorpen handitzat" jo du ardura berri hori. Iragan maiatzaren 22an Krakovian (Polonian) egindako Energia Komunitarioaren Foruman parte hartu ahal izan dute, eta une inportantea izan... [+]


Eguneraketa berriak daude