Maskarada: Izar txikien distira
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Hollywoodeko film baten errodaje taldea Irlandako herri txiki batera ailegatu da, bertakoen bizimodua hankaz gora jarriz. Herriko biztanle asko extra lanak egiteko hartu dituzte pelikula egileek, jende asko agertzen den eszenetan betegarri izan daitezen. Aukera paregabea -eta ordaindua, gainera- ametsetako mundu hori hurbiletik ikusteko, pantaila handiko izarrak ia ukitu ahal izateko... Ametsa amesgaizto bihurtuko da ordea; zine mundua ez izan kanpotik eman lezakeen bezain ederra! Eta, egia aitortu dezagun, gauza bera esan liteke herri txikietako bizimoduaz.
Horixe da Marie Jonesen Stones in his Pockets antzezlanaren argumentua. Umorea, ironia eta tragedia elkartuz, Belfasteko egileak AEBetako zine industriaren parodia osatu du, normalean distirarik izaten ez duten pertsonaiei lehentasuna emanez. Extrak dira benetako protagonistak, eta horregatik Maskarada taldeak hitz hori (Extrak euskaraz, Extras gaztelaniaz) erabiltzea erabaki du, Euskal Herrirako egindako egokitzapenaren izenburu.
Konpainiako zuzendari Carlos Paneraren ustez, jatorrizko izenburuaren itzulpen zuzenak (Harriak haren patriketan, izango litzateke) ez zuen nahikoa adierazten antzezlanaren izaera. «Lan hau zine munduan kokatuta dago, eta guretzat hori zen garratzitsuena. Bigarren mailako aktoreei eman nahi genien lehentasuna, antzezlanean bezala izenburuan ere». Abenduaren 1ean euskaraz eta 2an gaztelaniaz egin zuten estreinaldia, Bilboko Arriaga antzokian, eta oraingoz horiexek izan dira antzezpen bakarrak. «Otsailean ekingo diogu Extrak Euskal Herrian zehar erakusteari, hil horren 3an Elgoibarren egingo den emanaldiaz», argitu digute.
«Ez nuen nahi aktoreak oso ezagunak izaterik», azaldu digu Carlos Panerak. Extraken itzalean egon ohi direnek dute protagonismoa, eta Maskaradako zuzendariak ildo beretik jo zuen antzezle aukeraketa egiterakoan. «Carrereren kasuan ez da guztiz egia, baina haren ospea ipuin kontatzetik dator batez ere». Oreretarrak horixe izan du zeregin nagusia azken hamabi urteetan, baina antzerki dezente egindakoa da. Nabar Zarraga, berriz, LaRessistens izeneko taldean dabil, Bilbon. Panerak dioskunez, are ezezagunagoak dira erdarazko bertsioan dihardutenak.
Entzute handikoak ez izan arren, Panerak antzezle onak nahi zituen Extrak taularatzeko, erronkak ez baitu gutxiago eskatzen. Lanak ia ordu bi irauten du, eta ez du etenik. Aktore biak ia une oro daude oholtzan, eta bakoitzak zazpi edo zortzi pertsonaia desberdin jokatu behar ditu. Batengandik bestearenganako jauziak berehalakoak dira -hala behar du, erritmoa gehiegi motelduko ez bada-, eta ikusleek argi izan behar dute nor den nor momentu bakoitzean. Gehienetan, jantziren baten posizioa mugituz edo gorputz-jarreran aldaketa txikiak eginez lortzen da hori: baita ahotsa aldatuz ere, noski. Gainera, tarteka pertsonaia bik baino gehiagok parte hartzen zuten eszena batean. Halakoetan, aktoreak alegiazko norbaiti mintzatu behar zitzaizkion, ikusleei hura ikusaraziz inor ez zegoen tokian.
«Bitxiena da Marie Jonesek modu arruntean antzezteko idatzi zuela lan hau», dio taldeko zuzendariak, «hau da, aktore bat pertsonaia bakoitzeko». Antza denez, egilearen lagun bi, txantxetan-edo, obra osoa antzezten hasi ziren, eta Jonesek aukera polita ikusi omen zuen hor. Modu horretan sortu zen, kasualitate hutsez, Extrakek duen ezaugarririk behinenetako bat.
Galdera ezinbestekoa da: lanak xarma bera edukiko luke hamabost aktorerekin, ala antzezteko modua da, hain zuzen, arrakastaren gakoa? Jose Mari Carrereren iritziz, «indar bera eduki behar luke, plazaratzen den mezuagatik: nork bere istorioaren berri eman behar du, nahiz eta istoriorik sinpleena izan. Hori bi edo hamabost aktorerekin egiteak berdin dio. Egia da birekin bakarrik egitea deigarria dela berez, baina hori lehenengo ordu erdiko kontua da. Denbora hori igarota, ikuslea jabetu egin da lanaren mekanikaz, eta zerbait gehiago behar du: istorioa bera, hain zuzen». Eta hala da: Extraken hasierako zatian pertsonaia gehienak aurkezten zaizkigu, baina ez da gauza handirik gertatzen. Pentsa liteke, oharkabean baino ez bada ere, Jonesek propio idatzi zuela antzezle birentzat.
Extraken jatorrizko izenburua Stones in his pockets (Harriak haren patriketan) da. Egilea, Marie Jones, Belfasten jaio zen 1951n, eta hantxe bizi da gaur egun ere. Charabanc Theatre Company-ren sortzaileetako bat izan zen, eta antzezle modura hamaika lanetan parte hartu du. Beraren agerpenik ezagunena, zalantzarik gabe, Jim Sheridanen In the name of the father (Aitaren izenean) pelikula entzutetsuan izan zen; Jonesek Sarah Conlonena egin zuen orduko hartan.
Jonesek hogei antzezlan inguru idatzi ditu. Horietako batek, A night in november-ek, TMA Award eta Glasgow Mayfest sariak eskuratu zituen. Baina arrakastarik handiena, ezbairik gabe, Stones in his pocketsekin lortu du egile irlandarrak. 2001ean egin zuten estreinaldia Londresen, eta horrekin batera Olivier sari bi irabazi zituen (komediarik onena eta antzezpenik onena). Dagoeneko mundu osoko dozena batetik gora herrialdetan antzeztu da, txalo artean beti ere. Broadwayn, esaterako, hiru Tony saritarako hautagai izendatu dute, eta Frantzian bost Molière saritarako.
Euskal Herrian Maskarada taldeak ekarri digu oholtza gainera Stones in his pockets. Maskarada, Euskal Herriko antzerki-konpainiarik garrantzitsuenetako bat, 1980an sortu zen Bilbon. Ibilbide oparoa eduki du, sona handiko lan asko taularatuz: The importance of being Ernest, El cartero de Neruda, Gastibeltzako karabinak... Orain Extrak dute erronka, eta ez da erronka makala, Arriagako estreinaldian argi geratu zenez.
Extraken euskarazko estreinaldia -oso ikusle gutxiren aurrean egindakoa, bide batez esateko- polita suertatu zen orobat, baina huts batzuk ere izan ziren. Horietako batzuek antzezlanaren izaerarekin lotura estua dute: pare bat alditan, Jose Mari Carrerek okerreko izena erabili zuen alegiazko pertsonaia ikusezin bati deitzeko, une hartan bera antzezten ari zen pertsonaiarena erabiliz hain zuzen. Hala ere, bai Carrerek bai Zarragak ederto erabili zuten gorputz-hizkera pertsonaiak bereizte aldera. Benetan beste pertsona bat bihurtzen zirela ematen zuen batzutan, apenas pare bat segundotan.
Arazorik handienek soinuarekin zerikusia eduki zuten. Zenbait esaldi -gehiegitxo, beharbada- ez ziren ongi aditu, Nabar Zarragak esandakoak batez ere. «Askotan, aktoreok ahaztu egiten gara ahotsaz», azaldu digu Jose Mari Carrerek. Are gehiago keinuek hainbesteko garrantzia dutenean.
«Antzezlan honek asko jardutea eskatzen du», iritzi dio Carlos Panerak, «aktoreek gauza askori eman behar dietelako arreta». Euren burua zuritzeko inongo asmorik gabe, zuzendariak eta aktoreek estreinaldia prestatzeko izandako zailtasunez berba egin digute: «Euskarazko bertsioan batez ere, ez dugu nahi beste denbora eduki, aktore batzuek ezezkoa eman zutelako eta beranduegi lortu genuelako antzezteko prest zegoenik. Produkzio aldetik ere atzerapenak izan dira, antzezpen-eskubideak direla-eta arazoak izan ditugulako besteak beste».
Youssef Al-Zuq munduko preso gazteena izandakoaren bizitza Gazako zigor zikloaren ikur da. Al-Zug 2008an jaio zen kartzelan, ama atxilotu eta epaiketarik gabe espetxeratu ondoren. Uztailaren 12an hil zuten Israelen bonbardaketa batean.
Durangoko Ernaik salatu du Txiki eta Otaegiren muralaren kontrako erasoa. Ostegun arratsaldean murala berregiteko dei egin dute.
Turingia estatuko Auzitegi Gorenak ebatzi du Buchenwald konzentrazio esparruko memorialak eskubidea duela kufija daraman edonori sarbidea ukatzeko, "judutar ugariren segurtasuna" arriskuan jarri baitezake.
.jpg)
Mexikoko mugako hesia beltzez margotu du AEBetako Gobernuak. Lehenengo brotxakadak ematera bertaratu da Segurtasun Nazionaleko idazkaria bera, Kristi Noem. Neurri horren bidez, hesiaren tenperatura igo nahi dute, eta horrela migratzaileen pasabidea zailtzeko.
Garmendi mendi gidaritza zerbitzuaren bitartez zeharkaldi eta ateraldiak antolatzen ditu Ibai Iturriak. Argitara eman diren datuekin kezkatuta, mendian "kontzientziaz eta arduraz" jokatzearen beharra azpimarratu du.
Ez kobratzea, nagusiaren senideen etxeak garbitu behar izatea, lantokian lo egin behar izatea, irainak... Luxuzko jatetxeko esklabotza-baldintzen lekukotzak argitara ateratzen jarraitzen dute Urola Kostan.
Erakunde palestinarrak astelehenean jakinarazi zuen ohar batean Egiptoko eta Qatarreko bitartekariek proposatutako su-eten akordioa ontzat jo duela. Israelgo armadak, ordea, dagoeneko inguratuta dauka Gaza hiria, eta han dauden palestinarrei urriaren 7ra arteko epea eman die... [+]
Kai Nakai, Maren eta Olatz Salvadorren kontzertua bertan behera utzi zuen Bilboko Udalak joan den igandean. Hiru musikariek azaldu dute gertatutakoa.
Espainiako Vuelta abuztuaren 23tik irailaren 14ra izango da, bertan, Israel-Premier Tech taldeak hartuko du parte. Txapelketaren zuzendari Javier Guillének esan du "ezin dituztela kanporatu, puntuazioa dela eta parte hartzeko eskubidea" irabazi baitute.
Euskararen biziberritzeari buruz asko hitz egiten ari azken urteetan eta horren inguruan ari da lanean Euskaltzaindiko talde bat. Talde horretan dago Jon Sarasua ere eta galdetu diogu zeregina zertan den. Galdetu diogu, halaber, udaberrian idatzi zuen Puprilusoko artikulu... [+]
Adimen artifizialarekin garatutako tresna bat da IA-Speak. Bi erabilera nagusi izanen ditu: mintzamena itzultzen duen gailu bat eta erabiltzaileen mintzamena aztertzen duen plataforma bat.
Polizia jarduera arrazistak dira araua Bilbon. Manteroei salgaiak konfiskatzen dizkiete, dirua eta objektu pertsonalak kentzen dizkiete, tratu txarrak ematen dizkiete eta mespretxatu egiten dituzte, indarkeriazko murrizketekin, identifikazioekin eta atxiloketekin.
AEBko Zientzia Fundazioaren Antartikako Programak (USAP) jakitera eman duenez, Antartikako ikerketa-baseetan 2022-2024an egin duten galdeketan, parte-hartzaileen % 41k adierazi du sexu-erasoa edo sexu-jazarpena jasan duela.
50 maliar inguru ari dira kalean bizitzen Gasteizen beren asilo eskaeren ebazpenaren zain. Eusko Jaurlaritzak Oñati eta Tolosako harrera zentroetara mugituko ditu Espainiako Gobernuaren pasibotasunaren aurrean, horren eskumena baita eskaerak ebaztea eta ostatu alternatiba... [+]
Fitxa: Musika Hamabostaldia. Victoria Eugenia Zikloa. Mitsuko Uchida (pianoa).
Egitaraua: Beethovenen hiru azken sonatak.
Lekua: Donostiako Victoria Eugenia Antzokia.
Data: abuztuaren 18a.
Mitsuko Uchidak Musika Hamabostaldia bisitatzen duen hirugarren aldia da. Bere estiloak... [+]