Maskarada: Izar txikien distira
Hollywoodeko film baten errodaje taldea Irlandako herri txiki batera ailegatu da, bertakoen bizimodua hankaz gora jarriz. Herriko biztanle asko extra lanak egiteko hartu dituzte pelikula egileek, jende asko agertzen den eszenetan betegarri izan daitezen. Aukera paregabea -eta ordaindua, gainera- ametsetako mundu hori hurbiletik ikusteko, pantaila handiko izarrak ia ukitu ahal izateko... Ametsa amesgaizto bihurtuko da ordea; zine mundua ez izan kanpotik eman lezakeen bezain ederra! Eta, egia aitortu dezagun, gauza bera esan liteke herri txikietako bizimoduaz.
Horixe da Marie Jonesen Stones in his Pockets antzezlanaren argumentua. Umorea, ironia eta tragedia elkartuz, Belfasteko egileak AEBetako zine industriaren parodia osatu du, normalean distirarik izaten ez duten pertsonaiei lehentasuna emanez. Extrak dira benetako protagonistak, eta horregatik Maskarada taldeak hitz hori (Extrak euskaraz, Extras gaztelaniaz) erabiltzea erabaki du, Euskal Herrirako egindako egokitzapenaren izenburu.
Konpainiako zuzendari Carlos Paneraren ustez, jatorrizko izenburuaren itzulpen zuzenak (Harriak haren patriketan, izango litzateke) ez zuen nahikoa adierazten antzezlanaren izaera. «Lan hau zine munduan kokatuta dago, eta guretzat hori zen garratzitsuena. Bigarren mailako aktoreei eman nahi genien lehentasuna, antzezlanean bezala izenburuan ere». Abenduaren 1ean euskaraz eta 2an gaztelaniaz egin zuten estreinaldia, Bilboko Arriaga antzokian, eta oraingoz horiexek izan dira antzezpen bakarrak. «Otsailean ekingo diogu Extrak Euskal Herrian zehar erakusteari, hil horren 3an Elgoibarren egingo den emanaldiaz», argitu digute.
«Ez nuen nahi aktoreak oso ezagunak izaterik», azaldu digu Carlos Panerak. Extraken itzalean egon ohi direnek dute protagonismoa, eta Maskaradako zuzendariak ildo beretik jo zuen antzezle aukeraketa egiterakoan. «Carrereren kasuan ez da guztiz egia, baina haren ospea ipuin kontatzetik dator batez ere». Oreretarrak horixe izan du zeregin nagusia azken hamabi urteetan, baina antzerki dezente egindakoa da. Nabar Zarraga, berriz, LaRessistens izeneko taldean dabil, Bilbon. Panerak dioskunez, are ezezagunagoak dira erdarazko bertsioan dihardutenak.
Entzute handikoak ez izan arren, Panerak antzezle onak nahi zituen Extrak taularatzeko, erronkak ez baitu gutxiago eskatzen. Lanak ia ordu bi irauten du, eta ez du etenik. Aktore biak ia une oro daude oholtzan, eta bakoitzak zazpi edo zortzi pertsonaia desberdin jokatu behar ditu. Batengandik bestearenganako jauziak berehalakoak dira -hala behar du, erritmoa gehiegi motelduko ez bada-, eta ikusleek argi izan behar dute nor den nor momentu bakoitzean. Gehienetan, jantziren baten posizioa mugituz edo gorputz-jarreran aldaketa txikiak eginez lortzen da hori: baita ahotsa aldatuz ere, noski. Gainera, tarteka pertsonaia bik baino gehiagok parte hartzen zuten eszena batean. Halakoetan, aktoreak alegiazko norbaiti mintzatu behar zitzaizkion, ikusleei hura ikusaraziz inor ez zegoen tokian.
«Bitxiena da Marie Jonesek modu arruntean antzezteko idatzi zuela lan hau», dio taldeko zuzendariak, «hau da, aktore bat pertsonaia bakoitzeko». Antza denez, egilearen lagun bi, txantxetan-edo, obra osoa antzezten hasi ziren, eta Jonesek aukera polita ikusi omen zuen hor. Modu horretan sortu zen, kasualitate hutsez, Extrakek duen ezaugarririk behinenetako bat.
Galdera ezinbestekoa da: lanak xarma bera edukiko luke hamabost aktorerekin, ala antzezteko modua da, hain zuzen, arrakastaren gakoa? Jose Mari Carrereren iritziz, «indar bera eduki behar luke, plazaratzen den mezuagatik: nork bere istorioaren berri eman behar du, nahiz eta istoriorik sinpleena izan. Hori bi edo hamabost aktorerekin egiteak berdin dio. Egia da birekin bakarrik egitea deigarria dela berez, baina hori lehenengo ordu erdiko kontua da. Denbora hori igarota, ikuslea jabetu egin da lanaren mekanikaz, eta zerbait gehiago behar du: istorioa bera, hain zuzen». Eta hala da: Extraken hasierako zatian pertsonaia gehienak aurkezten zaizkigu, baina ez da gauza handirik gertatzen. Pentsa liteke, oharkabean baino ez bada ere, Jonesek propio idatzi zuela antzezle birentzat.
Extraken jatorrizko izenburua Stones in his pockets (Harriak haren patriketan) da. Egilea, Marie Jones, Belfasten jaio zen 1951n, eta hantxe bizi da gaur egun ere. Charabanc Theatre Company-ren sortzaileetako bat izan zen, eta antzezle modura hamaika lanetan parte hartu du. Beraren agerpenik ezagunena, zalantzarik gabe, Jim Sheridanen In the name of the father (Aitaren izenean) pelikula entzutetsuan izan zen; Jonesek Sarah Conlonena egin zuen orduko hartan.
Jonesek hogei antzezlan inguru idatzi ditu. Horietako batek, A night in november-ek, TMA Award eta Glasgow Mayfest sariak eskuratu zituen. Baina arrakastarik handiena, ezbairik gabe, Stones in his pocketsekin lortu du egile irlandarrak. 2001ean egin zuten estreinaldia Londresen, eta horrekin batera Olivier sari bi irabazi zituen (komediarik onena eta antzezpenik onena). Dagoeneko mundu osoko dozena batetik gora herrialdetan antzeztu da, txalo artean beti ere. Broadwayn, esaterako, hiru Tony saritarako hautagai izendatu dute, eta Frantzian bost Molière saritarako.
Euskal Herrian Maskarada taldeak ekarri digu oholtza gainera Stones in his pockets. Maskarada, Euskal Herriko antzerki-konpainiarik garrantzitsuenetako bat, 1980an sortu zen Bilbon. Ibilbide oparoa eduki du, sona handiko lan asko taularatuz: The importance of being Ernest, El cartero de Neruda, Gastibeltzako karabinak... Orain Extrak dute erronka, eta ez da erronka makala, Arriagako estreinaldian argi geratu zenez.
Extraken euskarazko estreinaldia -oso ikusle gutxiren aurrean egindakoa, bide batez esateko- polita suertatu zen orobat, baina huts batzuk ere izan ziren. Horietako batzuek antzezlanaren izaerarekin lotura estua dute: pare bat alditan, Jose Mari Carrerek okerreko izena erabili zuen alegiazko pertsonaia ikusezin bati deitzeko, une hartan bera antzezten ari zen pertsonaiarena erabiliz hain zuzen. Hala ere, bai Carrerek bai Zarragak ederto erabili zuten gorputz-hizkera pertsonaiak bereizte aldera. Benetan beste pertsona bat bihurtzen zirela ematen zuen batzutan, apenas pare bat segundotan.
Arazorik handienek soinuarekin zerikusia eduki zuten. Zenbait esaldi -gehiegitxo, beharbada- ez ziren ongi aditu, Nabar Zarragak esandakoak batez ere. «Askotan, aktoreok ahaztu egiten gara ahotsaz», azaldu digu Jose Mari Carrerek. Are gehiago keinuek hainbesteko garrantzia dutenean.
«Antzezlan honek asko jardutea eskatzen du», iritzi dio Carlos Panerak, «aktoreek gauza askori eman behar dietelako arreta». Euren burua zuritzeko inongo asmorik gabe, zuzendariak eta aktoreek estreinaldia prestatzeko izandako zailtasunez berba egin digute: «Euskarazko bertsioan batez ere, ez dugu nahi beste denbora eduki, aktore batzuek ezezkoa eman zutelako eta beranduegi lortu genuelako antzezteko prest zegoenik. Produkzio aldetik ere atzerapenak izan dira, antzezpen-eskubideak direla-eta arazoak izan ditugulako besteak beste».
Applen lan egiten duen ikertzaile talde batek adimen artifizialaren (AA) esparrurako egindako ikerketa baten emaitza argitaratu dute. Izenburu esanguratsua du: The Illusion of Thinking. Euskaraz, bere izenburu luzean, honela: Pentsatzearen ilusioa: arrazoitzeko ereduen... [+]
Desokupacyl desokupazio taldeak bideo bat argitaratu zuen atzo sare sozialetan, Luis Nuñez Mané burua eta beste hiru kide Donostian zeudela esanez. Bideoa, Kontxan grabatuta dago, eta “okupatutako” etxeak erostera bultzatzen du bertan Manék:... [+]
Joan den ostiralean Israelek Iran eraso zuenetik, bi herrialdeek bata bestea erasotzen jarraitzen dute. Ali Khamenei Iraneko liderra hilko dutela diote Israeleko agintariek, AEBen parte hartze zuzena eskatzen dute, baina AEBetako lehendakari Donald Trumpek ez du oraindik erabaki... [+]
Nazioarteko Sindikatuen Konfederazioak (ITUC) urtero argitaratzen duen txostenak langileen eta sindikatuen egoera globala gero eta okerragoa dela adierazi du.
Azpeitiko Elkar-ekin taldeak protesta ekintza egin du asteazken gauean. 1.000 kilo obra-hondakin utzi dituzte bankuko sarreran, hildakoak irudikatzeko panpinak jarri eta porlanez zikindu dute egoitza.
78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.
Birritan saiatu da PSOE legea aurrera ateratzen. "Berriro ekingo diogu, beharra bertute bihurtu behar dela uste baitut. Benetan, unea dela uste dut", adierazi du Ana Redondo Berdintasun ministroak.
Iñaki Egaña historialak Impunes (Txalaparta, 2025) liburuan dio frankismoak talde parapolizialetara jo zuela errepresioa "itxurak mantenduta" ezartzen jarraitzeko, eta beren kideen "inpunitatea" azpimarratu du. Duela 50 urte sortua, bederatzi... [+]
Argentinarra da, baina sustraiek errotzen dute. Euskararekin maiteminduta dago, 25 urterekin ikasten hasi zenetik. Arbasoetako batzuk Euskal Herrikoak zituen, Soraluzekoak eta Azagrakoak, eta bizpahiru urterekin hasi zen Arrecifeseko Euskal Etxera joaten; arbasoa sortzaileetako... [+]
María Chivite Nafarroako Presidentearen "konfiantza galdu" duela eta, Ramón Alzórrizek PSNko idazkariorde nagusi eta Nafarroako Parlamentuko bozeramaile izateari utziko dio. Bere bikotekidea Servinabar enpresan lanean aritu zela publiko egin ostean eman du... [+]
Elkarrizketa ilustratzeko erabili dugun argazki nagusia 1970eko hamarkadan hartua da. Erratzuko plaza festetarako apainduta ageri da, ezpelez atonduriko ohiko eszenatokiarekin eta etxetik etxera zintzilik, dilindan dauden xingolekin. Urrunean bi soinulari agertzen dira, Maurizio... [+]
Lanaren Ekonomia irratsaioan faxismoaren gorakada aztertu dugu, munduan eta Euskal Herrian gertatzen ari dena.
Taldeko kideen aurkako eraso matxistak talde osoaren aurkako eraso gisa ulertzen dituela adierazi du Aroztegiko Elkartasun Komiteak. Komiteak salatu duenez, Aroztegiko epaiketara ikusle gisa sartu nahi zuen jendearen zerrendatik "Baztango mutil-dantzari talde... [+]
Ekainaren 23aren eta uztailaren 2aren artean iraganen da ahozko azterketa. Frantsesez pasa beharreko azterketa izanda, Seaskako, sail publikoko eta pribatuko irakasle batzuek publikoki jakitera eman dute euskaraz bideratzeko aukera eskainiko dietela ikasleei.
Gasteizko Umandi ikastola duela 50 urte sortu zuten hainbat familia aski ausartek –herri ekimena, orduan ere–, euskararen transmisioa ardatz hartuta. Mende erdia joan da, ikastola hazi egin da, belaunaldi berriak hezi ditu ez gutxi, komunitate baten erreferente ere... [+]