Euskal Autonomiak: 1839-2005
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Art. 1 - Se confirman los fueros de las Provincias Vascongadas y de Navarra, sin perjuicio de la unidad constitucional de la Monarquía.
Art. 2 - El Gobierno, tan pronto como la oportunidad lo permita, y oyendo antes a las Provincias Vascongadas y a Navarra, propondrá a las Cortes la modificación indispensable que en los mencionados fueros reclame el interés de las mismas, conciliado con el general de la Nación y la Constitución de la Monarquía.
166 urte pasa ondoren ere, hizkuntza hori ez da oso zaharkitua. Baina gaurko euskal herritarrek hobeki adituko dute bi artikulu horien mamia gaur egungo mintzaeraz ari bagara. Alegia:
Art.1 - Se confirman las autonomías de las Provincias Vascongadas y de Navarra, sin perjuicio de la unidad de España.
Art.2 - El Gobierno Central , tras oír (pero sin la menor intención de respetar la voz de las institucionales regiones correspondientes; actuando siempre dentro de la imprescindible transversalidad, y conciliando las peculiaridades locales con el interés general de La Nación Española y la intangibilidad de su Sacro-Santa Constitución), procederá sin demora alguna a las indispensables modificaciones de los textos autonómicos.
* * *
Lehenengo Karlistada amaitzerakoan, Madrilek gauza bat somatu zuen: Foruaren ezabaketa inposatzea irentsi ezina gertatuko zela gure herrian, lodiegi, kontra-ko-eztarrian trabatuta itogarri, eta berriro gerla pizteko adinakoa. Eta bi urratsetan jokatzea erabaki zuen.
Latinezko divide et impera ezaguna hertsiki erabiliz, Espartero jeneral "demokrata"ren aginduz -Duque de la Victoria baitzen gerlako garailea-, Nafarroaren "integratzetik" hastea hautatu zuen. Eta horrela, 1841eko abuztuaren 16an Ley Paccionada deritzona jarri zuen indarrean, inorekin itundu edo "paktatu" gabe, jakina, disimulu handiz, hori bai, "Foru" hitza han eta hemen atxikiz, zozoak desbideratzeko. Erreinua zena, Nafarroa Erresuma, probintzia arrunt bihurtuz. Iruñeko Gorteak desagertu ziren, Foru Diputazioa Diputación Provincial bilakatu zen, soldadutza premiazko betekizun bihurtu, Ebroko Aduanak Bidasoara aldatu ziren, eta abar. Iruñean zegoen Erregeordea korregidore izango zen aurrerakoan.
Eta bigarren pausua emateko unearen zain zegoen Madril. Bigarren Karlistadaren amaia izan zen muga. Euskaldun karlistak berriro militarki zapalduta, eta Hego Euskal Herria bigarren aldiz desegina, 1876ko uztailaren 21ean "integratuta" gelditu ziren hiru Probintzia Vascongadoak. Hauetan ere soldadutza inposatu, "Foru" hitza mamigabetu eta honi zegokion burujabetza ukatzen eta ezabatzen hasi.
* * *
1839/1876 urteetako kondaira ezin hitsago eta ezin argitsuagoa izan da geroko -eta gaurko- espainiar politika bideak konprenitzeko: "Zati ezak eta agindu egingo duk".
Bai batzordeak Madrilek errezibitzerakoan, bai aldaketen abiaduran, beti bi molde. Nafarroarekin A, Vascongadekin B. Nafarrekin gaur, Vascongadoekin bihar. Nafarroarekin zakar, Vascongadoekin leun. Edo alderantziz. Laurekin batera jokatu Madrilek? Sekula ez. Betidanik eta beti bitara. Eta 2005 honetan ere, berdin. Karikatura zehatz bat: Miguel Sanz.
Are euskararen alorrean ere, Vascongadetan lege bat, Nafarroan beste bat. 1937an, Bizkaia eta Gipuzkoa: provincias traidoras. Nafarroa eta Araba: provincias leales.
Itsu batek ere ikusten du gaur Euskal Herria emergentzi egoeran dagoela; eta bloke espainola (PSOE + PP) eraso betean ari dela: 18/98, Egunkaria, Batasuna legetik at, eta mila bider abar. Betikoan gaude: oinaztarrak eta ganboatarrak nagusi. Bapo! Hala ere, ez da gaurko kontua bide argia batzuek ikusi izana. Hona hemen Pedro Egaña arabarrak 1844an esan zuena: "No debe haber carlistas ni liberales, moderados ni exaltados, sino fueristas; o lo que es lo mismo, buenos y leales vascongados. Cuando un pueblo está amenazado de perder su nacionalidad, es mal ciudadano el que predica la división". Orain dela 161 urte mintzo!
Gure herriak autodeterminatzeko eskubidea du, eta denok dakigu: bai guk, abertzaleok; bai eurek, gure naziotasuna galtzea nahi dutenek. Abertzaleok bat.
85 urteko gizonak bere emaztea hil zuen uztailean, eta Poliziaren ikerketaren ondoren behin-behineko espetxealdian zegoen. Orain, Nafarroako Auzitegiko Bigarren Atalak esan du gizonak "ageriko narriadura kognitiboa" daukala eta "zaurgarria" dela.
Gazako palestinarren aurkako genozidioa aurrera doan bitartean, Europak Israelgo armagintza industria hauspotzen jarraitzen du. Elbit Systems Israelgo armagintza enpresa ezagunak joan den astean iragarri zuen Europako herrialde batekin 1.600 milioi euro baino gehiagoko kontratua... [+]
Plantillak astelehenean ekin dio grebari, kaleratzeei ezetz esateko. Espedientearen kontsulta-aldia abuztuan hasi izana salatu du Hego Uribeko LASek, enpresaren asmoa "langileen mobilizazioa eta erantzuna oztopatzea" izan delakoan.
Komunikazio ministro eta gobernuaren bozeramaileak iragarri du neurria. Berehala galdetu diote ea mehatxuren batek bultzatu duen erabakia, eta horri erantzun dio "mehatxua Israelgo eskuin muturretik" datorrela.
Abuztuaren 13an, 54 urteko Nafarroako garraiolari bat hil zen Bartzelonan deskarga lanak egiten zituen bitartean. Hurrengo egunean, Errenteriako Merkaoiartzunen 58 urteko langilea hil zen istripu ez-traumatiko baten ondorioz.
Bero boladek, haizeak eta lehorteek suteak pizteko aukerak bikoiztu dituzte Europan. Portugal, Espainia, Grezia eta Turkia pairatzen ari dira suterik handienak. Milaka suhiltzaile eta herritar ari dira suaren kontra borrokan Europa hegoaldeko herrialdeetan.
LAB sindikatuak Euskotren enpresaren "koherentzia eza eta erantzukizun sozialaren gabezia" salatu ditu, zezenketen publizitatea zabaltzen ari delako bere ibilgailuetan.
AEBetako presidentea Zelenskirekin eta Europako haren aliatuekin bildu da astelehenean, Etxe Zurian. Badirudi Trumpek ontzat jo duela Vladimir Putinek ostiralean izandako bileran proposatutakoa: Ukrainako gerra amaitzeko Kiev "lurralde truke posibleez" hitz egiteko gai... [+]
Alaskan nahiz Etxe Zurian egindako bilkurek sortzen duten harrabotsaren parekorik ez du piztu. Eta protagonistek ere hala nahiago, esango nuke. Baina begien bistako garrantzia du Asiako bi potentzia nagusientzat eta, zeharbidez, kontinente osorako: Txinako Kanpo-arazoetako... [+]
Euskal Herrian auzo borrokalaririk bada, hori Txantrea da zalantzarik gabe. Herritarrek euren eskuz eraikia (literalki), auzoa defendatzen ikasi dute kalez kale, izan poliziarengandik, izan agintarien utzikeriatik, izan ugazaben diru-gosetik. Baina auzoa hori baino gehiago da,... [+]
Gaza Hiria osorik okupatzeko onartu berri duten planaz kezkatuta, milaka israeldarrek Benjamin Netanyahu Israelgo lehen ministroari exijitu die Hamasekin akordio batera iristeko "gerra amaitu" eta zerrendan dituzten bahituak aske uzteko. Herrialdeko lehen... [+]
Bilboko Aste Nagusian hainbat pertsona atxilotu ditu Poliziak eraso sexistak leporatuta. Egoera horren aurrean, Juan Mari Aburto Bilboko alkateak esan du Polizia "eraginkorra" dela eta Bilbon "inoiz baino polizia gehiago dagoela".