Iparraldera lehenengoz joan nintzenetik irudi bat geratu zitzaidan ezabaezina: bikiniak. Miarritzeko hondartzan, neska batzuk bularraldeko eta kuleroz soilik jantzi-erantzita zeuden. Gu, morboaren morboz, hondartza gaineko terraza batetik begia kendu ezinik. Bikiniak, guretzat, estazioko jefeak leihatilaren atzeko partean ezkutatzen zituen argazki porno usteko kontua ziren.

Ikurriña ere, makilan zintzilik eta haizetara, egun hartan ikusi nuen lehenengoz, Getaria edo Bidarteko lantegi hartan. Hegoaldekoontzat galdu ezinezko ikuskizuna. Bestalderako lehen bidaia izan zen hura, gurasoen eskutik, 1960 inguruan. Artean ez genuen Iparraldea esaten, Bestaldea baizik. Eta handik ezagutzen genuen apurra Mixel Labegerieren diskoak ziren Astoa Balaam, Katua Pitxitxi eta Maketo kantuekin.

Hurrengo hamarkadan geure kabuz joaten hasi ginen Iparraldera, han zeuden lagunen aitzakian. Kostaldean prêt a porterreko dendek erakartzen gintuzten. Geroxeago atentatuz hil zuten Agurtzane Arregirena, Hegoaldean ezagutzen ez genituen markak... Eta barnealdean sartzen hasi ginen Maskarada eta Pastoralen aitzakian.

Poliki-poliki lagunak egiten ere hasi ginen, kazetari lana tarteko. 1989an Altzai-Lakarrikoen Zumalakarregi pastorala Ormaiztegira -Jeneralaren herrira- ekartzea lortu genuen, Allande Boutinen laguntzarekin.

Ahaztu ezinez geratu zaizkit Telebistan Iparraldekoekin egindako saioak. Ados? izenekoa daukat gogoan, ez dakit zein hauteskunderen aitzakian. Non luzitu zen, adibidez, Eñaut Etxamendi hizlari gisa. Koldo Amestoyren ipuin majikoak. Mixel Etxekopar eta konpainia zuzenean kantuan...

Gaur da eguna agendan 0033-559 prefijoa idatzi ere egin beharrik ez dudana, nahiz eta Pantzo Irigarairen parodian bezalatsu ibili batzuetan izen-abizenekin. Hurrengo egunetan han ditut hitzorduak. Lehena Donapaleun. Frantziskotarrek beren egoitza utzi zuten irailaren bukaeran eta etxe horrek betetzen zuen eginkizun sozialari jarraipena eman nahi dio Zabalik elkarteak. Boluntarioen bidez eutsiko diote zabalik etxeari, erromesei eta etxe gabeei ostatu eman, hainbat elkartek bilerak egiteko lekua ziurtatu...

Hurrena Aiherrara joango naiz, aeronautikako lanak egiten dituen Lauak enpresa multzora. 200 lanpostu Nafarroa Beherean, Hazparnetik hurbil. Tartean badut hitzordua Xabier Soubeletekin, Donibane Lohizune eta Arizkun artean mugitzen den pintorearekin.

Irailean arrantzako patroi diren bi emakume donibandar ezagutu nituen: Anne Marie Verges eta Bea Elizalde, hau Itsas-Geroa arrantzale ekologisten elkarteko presidentea. Urrian Ibardinen ibili nintzen, Bera eta Urruñako udalak eta Ibardingo benteroen elkartea bultzatzen ari diren eraberritzearen aitzakian.

Uda aurretik Pette Olhagarai itsasuarra elkarrizketatu nuen, apaiz langile-ohi ezkertiar eta konprometitua. Ordurako, eta Terexa Lekunberrik prestatutako Euskaldunen Argentina erakusketaren karietarat, Carolina Minaberri euskal-argentinarraren etxean izan nintzen Angelun. Beloken, Aita Martxel Etxandik, nazien kontzentrazio esparruetan egondako Gregoire Johannategi beneditarraren paperak eskura jarri zizkidan.

Polo Garat argazkilari barkoxtarrak, berriro ere Afrikara irteteko bezperetan, maskarada nola erretratatzen duen erakutsi zigun otsailean. Gonzalo Etxebarria pintore bilbotar-zuberotartuak Mendikotan daukan tailerrean hartu ninduen eta Donibane Garaziko Itzal Aktiboa elkartekoekin harremanetan jarri. Josette Dacostaren galerian egon nintzen haiekin, haren Etxea saileko koadroak eta lore sortenak ikusiz bide batez. Izurako Haize Berri elkartearen senideak, Larraldetarrak, Eñaut eta bere alaba Elena tarteko. Arte garaikidea bultzatzen dute, bi aldeetako artistekin.

Iazko urrian Urdiñarbeko Garaibin usoak sarez harrapatzen dituzten ehiztariekin egon nintzen, Mixel Xilope gidari. Oztibarren, Mattin Irigoienen ironia ikonoklastak sortutako West Ibarre Side Story ikuskizunaren entseguan, dozenaka herritar musikari, antzezle, dantzari... Gero Katty Irigoin ezagutu nuen, Montanan epailea den euskal-amerikarra. Abenduan, Fermin Arkotxaren eskutik, Xahoren hilobia grabatu genuen Baionan; gurutzerik gabeko hilobia, nahikoa eta sobera ehorzketa zibila izan zuen lehen euskaldunaren jitea antzemateko.

Atzerago geratzen zaizkit beste pertsonaia eta leku batzuk: Jean Louis Irazoki, puntako diseinatzailea, eta Sokoa lantegia Hendaian. Jesus Etxebarria eskultore arabarra, musikariak izan ziren Uruñuelatarren iloba, gerra ondoren Kanbora errefuxiatu eta Marie Hélène Gastigardekin ezkondua, pintorea berau, emakume zoragarria. Ximun Haran, Zuberoan, artean tramankulu asmatu berria zen magnetofoiarekin herri kantak grabatzen zituen pilotaria.

Pier Paul Berzaitzi arnasa hartzea bezain natural jaulkitzen zaizkio kantuak Lili baten kantorea diskoan. Ziur nago harrapatuko gaituela muskildiarrak Baratze batekin bezala. Kantuz erabat konkistatzen gaituzte Iparraldekoek. Baina ez da kantua Iparraldean lantzen den alor bakarra. Itxaro Bordari hitzak lapurtuz, "kürutxatüko gira" halako batean, egunerokoak sortzen duen ondare aberatsa trukatzeko.