Gure herriaren bakegintza eta elkarbizitza aztertzen daramatzadan urte luze hauetan, gutxitan bizi izan dut hain aldi itxaropentsurik, aro berriaren hasieran egon gaitezkeela edonon sumatzen baita.

Elkarrizketarako deiak, elkarlana egitea, negoziaketarako mahaiak osatzea, topaguneak... nonahi aldarrikatzen dira. Eta guztia, hala esaten da behinik behin, Herriaren baketzea eta elkarbizitza lortzeko asmoz. Hau horrela ote? Egia esaten ote da gonbidapen hauek guztiak egiten direnean? Kasu! Ez dut inola ere proposamen hauen egiatasuna zalantzan jartzen.

Baina hala ere -eta ziur nago euskal gizarteko sektore zabaletan aurki daitekeela kezka hau- topagune, elkarrizketa mahai eta negoziazio proposamen horien guztien atzean, bizikidetza baketsu eta demokratikoa ahalbidetuko luketen bideak eta soluzioak bilatzeko benetako borondaterik ba ote dagoen galdetzen diot neure buruari, edota etekin politikoa ateratzera bideratutako beste era bateko estrategiak ote diren. Politika harremanak hain narrastuak daudenean eta pertsonaren funtsezko eskubideak urratzen direnean, konfiantza berriro irabazteko beharrezkoa izango da emandako hitza zorrotz betetzea eta gainerakoen eskubideak errespetatzea. Horregatik, arrazoi osoarekin esan izan da Irlandako gatazkaren gainean, bakea, herrialde hartan, ez dela bakarrik eskubide arazoa, baizik eta elkarrenganako konfiantza kontua, ezin ikusiak gainditu eta elkarrekin bakean bizi ahal izateko. Eta elkarrenganako konfiantza Euskal Herrian aspaldi galdu zen.

Goiko galdera hori egiten dut -horrekin batera, nire harridura adieraziz- iruditzen zaidalako zenbait alderdi eta buruzagi politiko edo sozialen adierazpen eta posturetan antzematen diren jarrerak eta proposamenak ez direla egokienak lortu nahi diren helburuetara heltzeko. Halaxe da, ez du zentzurik norabide jakin batean adierazpenak egin eta, ondoren, ekintzen bitartez, juxtu kontrakoa aldezteak. Aurkari politikoa kriminalizatu eta hitza ukatzeko zalantzazko legaltasuna duen legea ez litzateke erabili behar. Halaber, elkarrizketaren izatea bera sustraitik baliogabetzen duten baldintzak jartzea elkarrizketarako. Elkarrizketa mahaiak eta topaguneak aldarrikatu ostean, norberaren proposamenak onartzen diren kasuan bakarrik izango dutela arrakasta esaten duena hasieratik ukatzen ari da arazoaren soluziobidea. Eta are kontraesan handiagoan erortzen dira oraindik, bakea eta herriarentzako justizia aldarrikatu eta pertsona eta ondasunen aurka atentatuak egiten jarraitzen dutenak, errealitatearekin zerikusirik ez duen azterketa guztiz sektarioetan oinarriturik. Gauza bera esan daiteke era horretako ekintzen aurrean isilik geratzen direnez. Ezin daiteke ekintzekin ukatu hitzaldi eta aldarrikape- netan adierazten dena.

Bestalde, jendaurrean erreferentzia gisa proposatzen diren zenbait ekintzek, teorian, normalizazioaren eta bakegintzaren zerbitzuan legokeen elkarrizketarako borondate serioa adieraziko luketenak, hori baino gehiago, helburu politiko jakin batzuk lortzeko borondatea adierazten dutela dirudi, elkarrizketa eta negoziazio horren emaitza izan beharko lukeen lorpen adostuaren aurretik.

Gogora dezagun, baita ere, joan diren asteotan, terrorismoaren biktimen familiartekoen kolektiboek, alde batetik, eta presoen familiartekoek, bestetik, bakegintza eta normalizazio prozesuan partaide izateko borondatea agertu dutela. Ez dut zalantzan jartzen esandako kolektiboen ekarpenaren baliagarritasuna eta uste dut kontuan hartu beharko dela. Biktimen sufrikario etengabea ez da inoiz behar bezala ordainduko. Era berean, ez dugu ahaztu behar oinazea ez dela ezein gizarte talderen ondare esklusiboa. Eta oinazeak ez dio, besterik gabe, arrazoi politikoa ematen pairatzen duenari. Nire iritzian, esandako kolektiboetatik proposatzen diren zenbait eskakizun eta proiektu politiko, guztiz zilegi izan arren, ez dago inposatzerik, inolaz ere, oinazean eta sufrikarioan haiengandik hurbil sentitu arren, halakoekin bat ez datozenei. Uste dut, bestalde, aipatutako kolektiboetatik egiten diren adierazpenetan argiago aldeztu behar luketela bakerako, elkar ulermenerako eta guztien arteko elkarrizketarako borondatea, bazterrera utzi gabe, jakina, justiziaz zor zaizkien eskubide guztien aldarrikapena. Sarri askotan mendekutik askoz gertuago gaude, justizia eta barkamenetik baino. Ez dugu sentiberatasunik minez dagoenarekiko, gutarra ez denean eta honek guztiak gizartea deshumanizatu egiten du.

Berebiziko balioa ematen diot hainbat kolektibo eta pertsona partikularren ahalegin zintzoari, egoera zailetan, modu anonimoan, etengabe, egunero lan egiten dutelako herritarren arteko bizikidetza zuzenago baten alde. Ordaintzerik ez dagoen lana egiten dute. Lehen begiratuan gutxi badirudi ere, izatez asko da, eguneroko lanak egingo baitu posible, noizbait, gizarte berradiskidetu batera heltzea.