Irakurle moduan oso paisaia erakargarria zait. Beharbada ez nau guztiz asebetetzen, baina, bere txikian euskal literaturaren paisaia galeria ederra da.
Idazle gisa berriz, paisaia horretan nola ikusten duzu zure burua?
Beste paisaietako koloreetatik zerbait hartu nahian ari den idazlea bezala, koadro polit bat osatu nahian ari den idazle bat.
Nola definituko zenuke polit hori?
Oso gauza bitxia da, haur eta gazte literaturan ideiak azkar garatzen ditut, baina helduentzako lan bat burutu ostean basamortua etortzen zait. Michael Winterbottonen Wonderland pelikula ikusi ondoren hauxe esan nion nire buruari: «Hau da nik literaturan egin nahi dudana». Baina ez dakit hori nola gauzatu. Liburu politak irakurtzen ditut, baina gero nik ez nuke politasun hori nahi nire liburuetan.

Londreseko auzune periferikoetan egindako film bat da. Zuzendariak bizkar gainean eramandako kamera erabiltzen du, eta nik horrelako zerbait egin nahi nuke ere literatura egitean. Filmak egunerokotasuna jasotzen du, familia arrunt baten egunerokotasuna. Hori da gehienbat erakartzen nauena, idealismoetatik eta kurtsileriatik urrun.

Ez, ez eta ez. Ipuin txikienean helduentzako idazten duzunean bezain sakon idatz dezakezu. Demagun, nik Barrikadak nobelaren ildotik ipuin txiki bat idatz dezaket: Pikolo izenburua jartzen diot. Herri txiki bat, eta bertako herritarren eta guardia zibilen semeen arteko harremanak landu ditzaket. Istorio hori haurrentzat modu batera egingo nuke. Helduentzat idaztean, berriz, askeago sentituko nintzateke nolabait. Izan ere, bietan irakurlea nor den kontuan hartu behar dut, eta bietan, nolabait, sinpletasunaren bidetik iritsi ninteke sakontasunera. Haatik, helduen literaturan pertsonaien pentsamendua eta harremanak ñabardura gehiagorekin osatu behar ditut, edo aukera hori eskaintzen dit behintzat. Alegia, zuk aipatu koadro horretan zertzelada gehiago, ñabardura gehiago sar dezaket.

Haur literaturan eroso sentitzen naiz eta erraz idazten dut. Baina eroso izate horretan, eroso edo erosoegi baldin banabil, malo. Haur literatura gazte literatura baino tentagarriagoa da, nahikoa da printza edo izpi bat izatea ipuin xume bat egiteko, hori marrazki zoragarriekin apaintzeko eta liburu apalategian egon dadin. Gazte literatura heldu literaturarekin pareka daiteke nolabait, bere lanaren planteamenduan esan nahi dut: egitura, protagonisten pentsamendu eta bilakaera kontuetan. Gazte literaturan -haur eta gazte literatura parekatzen baditugu ere, ez dira parekoak- aspaldian ez dut ezer egin. Ez bada Mila gau eta bat gehiago antologiaren itzulpena, gazteentzat ere kontsideratua izan dena. Gazteentzat idazteak erakartzen nau, baina gaur egun zailtasun handiak ditut, zaila egiten zait gaurko gazteen mentalitatean eta bizimoduan sartzea.

Koadroaren ideiarekin jarraituz, Barrikadak liburuarekin euskal gatazkari buruzko koadro bat margotu nahi nuen, galderak eragingo zituena: non daude barrikadak, egileak, ideiak…?
Nire jaioterrian, Ordizian, gurasoen etxe parean trenbidea dut, honen ondoan errepide nagusia, -nazionala?- eta bestaldean Guardia Zibilen kuartela. Paisaia edo ingurumari hori guztia ikusmira erakargarri gisa bizi izan dut txikitatik, koadro batean jasotzeko modukoa da. Garai batean oso paisaia ezaguna egiten zitzaigun. Gaurko gazteei ez hainbeste. Barrikadak, alde horretatik begiratuta, egungo gazteek memoria historikoa landu dezaten liburua edo koadroa izan daiteke, gure iraganari begiratzeko leiho moduko bat. Garai hura gogoan nuen eta erretratatzeko gogoa ere bai.

Hala idatzia da. Baina funtsean galdera hau egin beharrean gaude: Barrikada fisiko horiek ez ote dira psikikoak bihurtu». Izan ere, baikorrenak ez luke gatazka gaindituta dugunik esango. Galdera hor dago, istorioa duela 20 urtean kokatua da, baina, funtsean errealitatea ez da gehiegi aldatu.

Nobelaren egitura berez atera zitzaidan. Egia esan horrek mugatu egin ninduen liburua garatzean. Baina niri, irakurle bezala, Tereixak -galiziar frantsestua eta lehen protagonista- barrikaden aurrean zer pentsatzen duen ezagutzea interesatzen zait. Nik ez dut pentsamolde horren berri ematen, protagonista bakoitzak bere esparrua dauka liburuan eta bakoitzari falta zaizkion esparruak irakurleen esku geratzen dira, irakurleak irudikatu beharko ditu. Liburua irekia da zentzu honetan.
Tereixaren ondoren Miguel lapurra dator. Gero Guardia Zibila, hurrena euskal militantea, eta adinez zaharra den pertsona azkenik. Nobela edo koadroa soziologia ezberdineko piezek osatua da, mosaiko bat da.
Ez nuen soziologia moduko bat osatzea helburu. Tereixa aipatuko dut, adibide gisa. Nik sarritan egin dut Ordizia eta Gasteiz arteko bidea. Behin Kanariar Uharteetatik zetorren neska batekin elkartu nintzen. Ordiziara iritsitakoan barrikada bat zegon trenbidean, Guardia Zibila jaitsita zegoen kuarteletik, tiro eta su festa zegoen nolabait, eta neska hura beldurrak akabatua zegoen trenean. Trenari sua emango ote zioten pentsatu zuen. Nik las3aitu nahi izan nuen eta gero taxi bat hartzera lagundu nion.
Liburuan, gatazkak -Tereixa pertsonaiaren bitartez- euskal gatazkatik kanpo daudenei nola eragiten dien agertzea ere izan da nire asmoa.

Pertsonaia nagusiak bost dira, baina beste bi ere funtsezkoak dira: trena eta txartel zulatzailea; pika-pika bezala ezaguna. Pika delakoa da beharbada inportanteena, ahotsik ez izan arren. Eta irakurleak pika bost pertsonaien ikuspuntuaren arabera irudikatu behar du.

Ez. Eta nahiz istorioa duela 20 urtekoa izan, hori ez da kezka niretzat. Izan liteke, eta ulertzen dut batzuentzat izatea. Niretzat topikoetatik harago joatea da kezka eta lana. Guardia zibila osatzea bezain zaila izan zait barrikadak jartzen dituen gaztearen larruan sartzea. Izan ere, militante hori hurbilegia daukat. Datu gehiegi nituen, erreportaje bat egiteko adina datu nuen: zein musika entzuten zuen edo zein pegatina zeraman ezagutzen nituen. Hurbilegi izanda, kazetaritza kronika bat idazteko arriskua saihestu behar nuen.

Bai. Militantearen herrikidea izanda ere, bera da plazerik handiena eman didana. Bere hizkera eta bere ikuspuntuarekin bat egiten dut. Pertsonaia hau zen nobela bukatzeko behar nuena, pertsona klabea. Tren geltokiak agureekin edota aitona-amonekin lotzen ditut.