David Etxebarria txikiak aurretik birritan, eta Javier Otxoak eta Txente Gartziak behin, irabazia zuten Tourrean etapa. Joseba Beloki ere bi bider igoa zen podiumera, eta hirugarrenerako bidean zen. Baina horiek "les espagnols" ziren, ezkutuan, Pays Basque idatzia zeramaten arren.
Indurain, aldiz, nafarra zen. Nafarra zen, Chiapppuccirekin ihes egin eta horiz jantzi zenean. Nafarra, Luxenburgoko erlojupekoan denbora garaitu zuenean. Nafarra, Pariseko podiumaren gailurra bosgarren aldiz zapaldu zuenean. Eta nafarra, 1996an Les Arcsen gora pott egin zuenean. Nafarra zen. Nafarra eta euskalduna. Olano gipuzkoarra eta euskalduna den bezala.
Nafarraren aurretik bizkaitarrak izan ziren. Batik bat Julian Gorospe eta Marino Lejarreta. Mañarikoak etapa bat irabazi zuen 1986an, eta handik aurrera nafarrari laguntzen jardun zuen. Berrizkoak, berriz, bi aldiz bukatu zuen Tourra bosgarren, eta etapa bat bereganatu zuen. Fede Etxabe ere ez zen atzean gelditu, eta beste garaipen handi bat eskaini zion Bizkaiari Alpe D'Huez mitikoan.
Baina horien guztien aurretik ere, iaioak ziren besteak. Iaioak ziren, Nazabal, Gandarias, Momeñe, Aurelio Gonzalez, San Miguel, Errandonea, Perurena eta Lasa. Lehenengoak, Nazabalek, etxean irabazi zuen, Gasteizen, Kas fabrikaren aurrean, eta Kaseko elastikoarekin. Kas taldeak izan zuen indarraren lekuko. Azkeneko biak oiartzuarrak dira. Baina ez ziren azkenekoak izaten. Alderantziz, Lasak bi aldiz jaso zituen besoak zerura, eta Txomin Perurena esprinterrak mendiko saria irabazi zuen 1974an. Aurelio Gonzalez ere maillot berdinaren jabe egin zen 1968an, eta seigarren etapan aurrena izan zen. Fagorreko Otaño 1966an hamabosgarren etapan izan zen bezala. Eta benetan aurrena izan zena, aurrena aurrenetan, Joxe Mari Errandonea izan zen. Izan ere, 1967an, Tourreko antolakuntzak berrikuntza bat zekarren. Tourra, lehen aldiz, 5,7 km-ko prologo batekin hasiko zen. Angersen jokatu zen historiako lehen prologo hura. Eta aurreneko aurre etapa horretan aurrena, Errandonea, Poulidorren aurretik. Horretaz, maillot horia jantzi zuen lehen euskalduna izan zen. Beste bat, lehena izan zitekeena, San Miguel izan zen. Baina lehena izateko azkena falta izan zitzaion, azken etapa. Izan ere, azken etapako erlojupekoaren faltan, San Miguel, hainbat egunetan horiz jantzi eta gero, sailkapenean bigarren zegoen liderrarengandik hamabi segundora. Baina azkenean, Janssenek irabazi zituen erlojupekoa eta Tourra. San Miguel, ez zen lehena izan. Hala ere laugarren bukatu zuen Tourra, eta ez zen gutxi. Ez zen askoz gutxiago Gandarias ere, beraz, hurrengo urtean bosgarren bukatu baitzuen Tourra. Batek laugarren eta besteak bosgarren, 1966an Momeñek eta Gabikak bezala. Momeñek laugarren eta Gabikak bosgarren. Urte bakarrerako asko zen hori.
Asko zen horretaz Loroño larrabetzuarra ere. Jesus Loroñok ere bosgarren bukatu baitzuen 1957ko Tourrean. Lau urte lehenago, gainera, Tourreko etapa erregina irabazi zuen, Cauterets-en. Egun hartako puntuak urrezko suertatu zitzaizkion mendiko maillota Pariseraino luzitzeko. Loroño ona baitzen mendian. Ia Bahamontes bezain ona. Eta biak lehia gogorrean ibiltzen ziren. Bat espainiarra baitzen, eta bestea ez.
Baina Loroñorekin ez da bukatzen euskal txirrindularien Tourreko historia. Jesus Loroño ere, bere ondorengoak bezala, enbor zaharragoen ezpala izan zen. Enborrak, Rikardo eta Luziano Montero anaiak, Mariano Cañardo, Francesco Cepeda eta Ezkerra izan ziren. Ezkerra enbor sendoak, 1936an, euskal txirrindularitzari lehen fruitu goxoa eman zion. Bera izan baitzen Tourreko etapa bat irabazi zuen lehen euskalduna. Zorionez, azkena ez. Cepedak, 1935ean, beste zerrenda bat zabaldu zuen. Baina aurrekoa baino zerrenda ilunagoa. Euskaldun hau izan baitzen, Galibierko jaitsieran erorita, Tourreko errepideetan bizia galdu zuen lehen txirrindularia. Zoritxarrez, azkena ez.
Enbor horien sustraien bila inor hasten bada, 1910era egin beharko du jauzi. Azken batean, euskaldunei Tourreko bidea urte hartan zabaldu baitzitzaien. Bixente Blanco "herrena" bilbotarra izan zen bide irekitzaile lanak egin zituena. "Herrena"k 1910eko Tourrean hartu zuen parte. Baina lehenengo etapan erretiratu beharra izan zuen, eta ez zuen Tourra amaitu. Tourra ordea, aurretik ere egin samarra zuen, etxetik Pariseraino bizikletan joan baitzen.
Horra, beraz, atzekoz aurrera, euskaldunek Tourrean izan duten ibilbidea. Baina atzekoz aurrera ez ezik gaizki egina legoke, Euskal Herriko zati bat aipatu gabe utziz gero. Beraz, Iparraldeak ere merezi du aipamen bat. Batik bat, Zuberoak. Zuberoak txirrindulari handi bat izan baitu urtetan zehar. Nor? Marcel Queheille Algarralondo zalgiztarra. Etxahun Iruri zenaren laguna. Eta pastoralean, Etxahun Iruriren aita. Marcel, ordea, aktorea baino txirrindularia izan zen. Anquetilen gregario maitatuenetako bat zen, eta 1959an Bordeletik Baionarako etapa irabazi zuen. "Ni pelotoian nintzen, pedalei ematen aise. Ibili gara amini bat, eta Anquetilekin disputa ukan nuen. Eskapatu naiz pelotoitik eta atzeman ditut besteak. Haiekin ibili naiz, eta Euskal Herrira heldu ginelarik, 25 kilometro Baionatik, nihaur bakar batean eskapatu naiz, eta finitu dut lehen. Hala irabazi dut etapa". Eta Marcelek ere, helmuga zapaldu ondotik, nongoa zen galdetzen zioten kazetariei, garbi erantzuten zien: " Je suis du Pays Basque". Laiseka bezala.