Komunikabideetan gero eta toki handiagoa hartu du azken aldian Oteiza Fundazioaren inguruko polemikak. Fundazioaren patronatukideak zatituta daude. Alde batetik Oteizari «leialak», Oteizak berak aukeratutakoak: Jaione Apalategi, Joxe Anjel Irigarai, Xabier Morras eta Juan Antonio Urbeltz. Bestetik: Oteizak hautatutako Juan Huarte, Marisa Saenz Guerra (Saenz de Oiza arkitekto zenduaren alaba eta ordezko) eta Nafarroako Gobernuko bi ordezkariak, Kultur kontseilari Jesus Laguna eta Kultur zuzendari Juan Ramon Corpas. Lau eta lau, beraz. Oreka hori Juan Huarte Fundazioko lehendakariaren kalitatezko bozka erabiliz bere alde haustea lortu du laukote «instituzionalak». Baina beste laukotearen etengabeko salaketa publikoa eta horren ondorioz lortu den oihartzuna, arazo bihurtu da aurreko laukotearentzat.

«Gutxiengoan» dauden lau patronatukideek gainerako lauen kudeaketari zuzenduriko salaketak laburbildu dizkigute. Batetik, Oteizaren ondarearen egoeraz kezka azaltzen dute. Jakina da duela hilabete batzuk Altzuzako eraikinean ura sartu eta igeltso laboratorioa busti zela. Une honetan oriotarraren obraren zati handi bat baldintza egokietan dagoela baieztatu ahal izan dute, horretarako altzairuzko apaltegi berezi batzuk paratu baitituzte.

Baina ezin omen da gauza bera esan Oteizaren etxeko dokumentu eta objektuekin. Etxearen berritze lanak egiteko, bertan zegoen guztia kaxatan sartu eta Alcala de Henares-eko egoitza batean gorde zuten. Baina, batetik, objektuen inbentarioarik ez zen egin. «Zerbait falta baldin bada, ez dugu inoiz jakingo galdu den hura bazenik ere, edota materiala zein egoeratan zegoen eraman zutenean», dio Joxe Anjel Irigaraik. Bestetik, 500 kilometroko bidea inolako segururik gabe egin zuten Oteizaren etxeko objektu guztiek, objektu horien balio kontuan hartuta erabat ezohikoa dena. Oteizak hainbat euskarritan eginiko marrazkiekin ere kezkatuta daude, kaxa fuertean gordeta bai, baina «edozein modutara» pilatuta omen daudelako. Gainera, beste euskarri batzuetan Fundazioko zuzendariak erabakita kolaz itsatsitako dokumentuak ere badaude bertan.

Ondarearen kontserbazioaren egokitasuna alde batera utzita, Fundazio Museoaren kontzeptua bera dago eztabaidan. «Fundazioarekin kulturune bizi bat egitea da Oteizaren nahia» dio Morrasek. Fundazioaren estatutuetan museoaren izaera zabala eta pedagogikoa, sormena esparru ezberdinetan bultzatuko duena, jasotzen da. Eta Irigarairen esanetan, «museo kontzeptu tradizionalari jarraiki, bere obra fisikoa besterik gabe hor paratzea nahi dute eta hori Oteizaren printzipioen aurka joatea da».

Fundazioaren deskapitalizazio humanoa ere salatu dute. Lehenik, Carlos Martinez artxibozaina, ia hamar urtez lan horretan aritua eta Oteizaren konfidantza osokoa omen zena, kentzea erabaki zuten «patronatuarekin kontatu gabe». Ondoren Pilar del Valle kontserbatzailearen txanda izan zen. «Museoko arima izan zitekeen eta kaleratua izan zen goizetik gauera». Del Valle birronartu behar dela ebatzi du berriki epaileak, «baina ez dute halakorik eginen, bistan da», dio Irigaraik.

Alberto Rosales Fundazioaren zuzendariaren egokitasuna ere zalantzan jartzen dute, baita museoko erakusketa nagusia antolatzeko lan taldea soilik lau arkitektoz osatu izana ere (tartean Marisa Saenz patrunatukidea eta bere anaia Vicente). Edozein erakusketa paratzeko talde multidiziplinar bat nahitaezkoa dela diote, «areago Oteiza bezalako artisten kasuan». Oro har, lan talde egoki bat oraindik osatu ez izana kritikatzen dute. Bereziki inaugurazioa gainean dagoela dirudienean. Lanpostu gutxi batzuk beteta daude, baina konparaketa bat egitearren, Artiumen, esaterako, lan taldearen zati handi bat museoa ireki baino bi urte lehenago hasi zen lanean. «Fundazioa inauguratzekotan eraikina inaugura dezatela», diote, «eta ez Fundazioaren edukia».

Salaketa hauen erantzuna ezagutu asmoz, patronatuaren «beste aldera» ere jo dugu. Juan Ramon Corpasek honakoa erantzun digu: «Ez dut patronatuaren polemikaren inguruan adierazpenik egin nahi». Prentsan agertu denez hil honen amaieran da zabaltzekoa museoa eta, bide batez, Corpasi inaugurazio data zehatza galdetu genion: «Egoera konplikatua da eta ez dago oraindik data zehatzik». Museoko zuzendari Alberto Rosalesengana ere jo dugu, baina ez dugu berarekin hitz egiterik lortu. Fundazioak berriki kontratatutako idazkariaren erantzuna ere honakoa izan zen: «Data jakinik ez dugu oraindik, baina badirudi atzeratu egingo dela, konplikazioren bat sortu baita».

Baina zer eragin du Oteizaren ondarearen kudeaketaren inguruko polemika eta arazo multzo hau? Oteiza beraren izaerak baldintzatu al du Fundazioaren bilakaera? Alberto Barandiaran kazetariak «Jakin» aldizkariko 133. alean zera zioen Altzuzako Fundazioaz: «Oso urrun dago hasierako urteetan iragarritako proiektu integral hartatik (...), eta erantzukizunak ez dira bakarrik oriotarraren aldarte batzuetan gogaikarrian bilatu behar, nahiz eta hor ere badauden».

Patronatukide «leialen» iritziz, batetik, inauguraziorako presa helburu elektoralistek bultzatu dute, «UPNri inaugurazioa hauteskunde kanpainan egitea komeni» zaiola, alegia. Baina benetan Nafarroako Gobernuaren nahia «fundazioa desnaturalizatzea» dela diote. «Euskalduntasuna, pedagogia arloa eta esperimentazioa Oteizaren osagai funtsezkoak dira eta horiek baztertu nahi dituzte. Oteiza artista plastiko handi bat dela azaldu nahi dute, museoko zerbait bilakatu, besterik gabe. Baina Oteizaren pentsamendua lapurtu dute»