Aurreko mendearen lehen laurdena igaro berri zenean, kezka nabaria zen txistuaren munduan. Gizarteak onartzen zuen arren, askok ez zioten jaramonik ere egiten eta txistua gainbehera zihoan. Txistulariek musika tresna bera eta euren burua babestu beharra ikusten zuten. Horregatik erabaki zuten elkartzea.

Lehenengo hitzordua Arraten ezarri zen 1927ko irailaren 20an. Arrate aukeratu zuten, txistulari guztientzat erdibidean geratzen zelako.
Han erabaki zuten elkartea sortzea eta laster egin zuten lehenengo batzar nagusia Urduñan. Eduardo Gorosarri Begoñako basilikako organo jolea izendatu zuten lehendakari. Lehenengo batzar hartan argi geratu zen elkartearen izaera: artistikoa eta ekonomikoa, inoiz ez politikoa.
Arlo artistikoan zeregin ugari ikusten zen. Joxan Altuna elkarteko koordinatzaileak dioenez, "garai hartan partitura eskasia handia zuten txistulariek. Bakarren batek partituraren bat baldin bazeukan, beretzat gordetzen zuen". Elkarteak hasieratik izan du pieza horiek txistularien artean banatzeko helburua.
Eskolak sortzeko beharra ere ikusten zuten txistulariek. Urduñan egin zen lehen batzarreko aktak, Bilbon txistu eta dantza eskola bat sortzeko nahia erakusten du. Bestalde, elkartea sortu eta hurrengo urtean eratu zen, Donostian, beste txistu eta dantza eskola bat.
Bestalde, Elkarteak txistulariak babesteko hartu zuen izaera ekonomikoa . Europan hedatzen hasia zen arren, gure artean oraindik segurantza soziala atzeraturik zegoen eta txistulari askok, egoera tamalgarria bizi zuen. Garai hartan sortu zituen elkarteak, "Montepioa" eta "Prorateoa" bezalako ordainsariak. Txistulariren bat gaixotuz gero, diruz laguntzeko eta bakarren bat hiltzen bazen, familia babesteko ziren ordainsari hauek.
Elkarteak argi izan zuen, ordea, hasieratik, politikatik at mantenduko zela. Txistuak, izan ere, zale zituen gizarteko maila eta joera desberdinetako pertsonak.


Elkartea lanean hasi eta urte batzuetara, 1936an, Gerra Zibilak etenaldia ekarri zuen. Ia hogei urtez, geldirik izan zen elkartea. Tarte horretan, txistuak gorabeherak izan zituen. Bilbon esaterako, ez zen txisturik entzuten, baina Donostian entzun zitekeen. Joxan Altunak dioenez, "karlistek irabazleen bandoan zeuden eta neurri batean, txistuak aurrera egin zezan lagundu zuten".
Isilaldiaren ostean, 1955ean ekin zion berriz ere elkarteak lanari. Kasu hartan, Isidro Ansorena txistularia izan zen bultzatzaile. Ospe eta botere handiko lagunak izan zituen berekin. Gizarteak oso gertuko sentitzen zuen txistua eta askorentzat, abertzaletasunaren alarde eta Frankismoaren aurkako tresna ere bazen.


Elkartea sortu eta hurrengo urtean ikusi zuen argia «Txistulari» aldizkariak. 1928ko udaberrian argitaratu zen lehenengo alea eta orduz gero 190 ale argitaratu dira. Urteak pasa diren arren, garai bateko aldizkariek eta gaur egungoek antzekotasun handiak dituzte edukiei dagokienez. Lehenengo zatian hitza da nagusi eta bertan, informazioa, iritziak eta bestelakoak biltzen dira. Lehenengo urteetan, kultur munduko izen esanguratsuek parte hartzen zuten. Horren lekuko, Nikolas Ormaetxea "Orixe" bertsolaria, Sebero Altube edota Juan de Olazaran.
Aldizkariaren bigarren zatian berriz, musika notak ageri dira. Txistuarekin jotzeko prestatutako partiturak argitaratu ditu Elkarteak hasieratik. Batzuk pieza zaharrak dira, artxiboren batetik eskuratutako doinu ezezagunak. Besteak aldiz, sorkuntza lan berriak dira.
Hiru hilabetero ikusten du argia aldizkariak. Elkartearen barneko komunikaziorako bide nagusia da eta elkarteak zeregin honetara bideratzen du bere ahaleginik handiena.


Urteak erruz pasa diren arren, elkarteak hasieran zituen asmoekin jarraitzen du. Orain ere, argi du bere izaera, eta politikatik at mantentzea nahi du.
«Txistulari» argitaratzeaz gain, urteroko batzarra deitzen du, ekitaldi puntualak antolatzen ditu eta txistularien arteko elkartasuna mantentzen saiatzen da.
Egoerari buruz galdetuta, Joxan Altunak zera dio: "Zutik gaude eta ez da gutxi". Txistua hainbat esparrutan ez da ageri eta elkartean horren inguruko hausnarketa ere egiten da. Xabier Muñoz elkarteko diruzainaren esanetan, "txistuaren lekua ez dago gaueko 00:00etan hiri bateko jaietan. Arratsaldeko alardean izatea da txistuaren lekua eta hori badaukagu". Elkarteko bi kide hauek bat datoz, txistuaren osasuna txarra ez dela esaterakoan.
Handinahirik gabe, baina lanean etengabe, Euskal Herriko Txistulari Elkarteak badu ilusioa beste 75 urte irauteko