Duela urtebete pasatxo, 2000ko urtarrilaren 3an, Eusko Legebiltzarrak Euskal Herriko Liburutegi Nazionalaren proiektuaren inguruan EH alderdiak egindako proposamena eta EAJ eta EAren zuzenketak onartu zituen. Ondorioz urte horretarako 50 milioi pezetako (bi milioi libera) dirulaguntza onartu zen proiektua aztertzeko, eta 75 milioi pezetakoa aurtengo urterako. Iraganeko ahalegin antzuak berpiztu ziren. Erabaki horrek gaia komunikabideetara eraman zuen eta ondorengo hilabeteetan Liburutegi Nazionalaren inguruko iritziak han eta hemen azaldu ziren. Badirudi aferaren oihartzuna apaldu egin dela azken aldi honetan. Baina 2000ko urtarrila baino lehen liburutegietan lanean ari ziren profesionalek, lanean jarraitzen dute gaur ere eta orduko premia berberak dituzte.
"Nazional" hitza tartean denean politizatzeko joerak saihestezina dirudi. Baina alorrean lanean dihardutenek Liburutegi Nazionalaren eskaera ez dute errebindikazio politikotzat. Euren premien erantzun praktiko gisa eskatzen dute erakunde hori osatzea.

Zer da Euskal Herriko Liburutegi Nazionala? Edo, hobeto esanda, zer izan beharko luke? Galdera honi erantzuteko adostu zuen Legebiltzarrak 125 milioi pezetako partida hori. Baina oraindik ez da erantzunik. Liburutegi Nazional bat askok eraikin handi baten moduan irudikatuko luke, baina ez dago garbi kasu honetan horrela beharko lukeen. Lurraldekako egoitzak beharko lituzke agian, edo teknologia berriei esker nolabaiteko liburutegi birtual bat antola liteke, liburutegien sare bat.
Bildumari dagokionez, gauzak are ilunagoak ageri dira. Euskal bibliografiarik zabalena Jon Bilbaok abiatu zuen 40ko hamarkadan, baina lan hau 80koaren hasieran eten zuen egilearen heriotzak. Frankismo urteetan pertsona batek borondatez egindako lanaren emaitza hor da. Baina 1980tik aurrera euskal gaien inguruan argitaratutakoa, data hori baino lehen egindakoa baino gehiago izan daiteke. Eta hori ez dago inon jasoa. (Eusko Jaurlaritza 1994an hasi zen Lege Gordailua katalogatzen). Logikoa dirudi urte gaitz horietan gizon bakarrak abiatutakoari instituzioek jarraipena emateak. Baina oraingoz geldirik dago. Bestalde, euskal gaien inguruko liburutegi garrantzitsu batzuk atzerrian osatu ziren Gerra Zibilaren ostean eta oraindik ere atzerriko liburutegietan ale baliotsuak topa daitezke. Hortaz, Liburutegi Nazionalak zein bilduma gorde beharko lukeen ez dakigu, baina bai berau sakabanatua dagoela Euskal Herriko zein gure mugez kanpoko zentruetan.
Bibliografiaz gain, beste tresna batzuk ere beharrezkoak dira: euskarazko gai zerrenda, liburutegi guztien fondoen katalogo informatizatua... Eusko Jaurlaritza horretan ari da lanean eta udal liburutegi asko dago dagoeneko Katalogo Kolektiboan. Baina liburutegietako profesionalen ustez, Katalogo Kolektiboak liburutegi guztiak bildu beharko lituzke.
1990eko Kultura Ondarearen Legean zehaztu ziren Jaurlaritzaren politika bibliotekarioaren nondik norakoak. Profesionalak, ordea, kexu dira lege hori eurek nahi bezala garatu ez delako.

"Nazional" hitzaz jardun dugu lehenago eta Eusko Jaurlaritza ere behin baino gehiago aipatu dugu. Horrek esan nahi du EAEko hiru lurraldeez ari ginela. Iazko urtarrilean Gasteizko Legebiltzarrean ekindako bideari jarraipena emango balitzaio, EAEko hiru lurralde horietara mugatuko litzateke.
Nafarroako Gobernuak jauzi garrantzitsua emango du bere liburutegi kudeaketan, Iruñean egingo den liburutegi zentralaren proiektua gauzatzen denean. Sanzen gobernuaren azken erabakiei erreparatuta, ez dirudi euskarari edo gainerako lurraldeekiko harremanei toki berezirik egingo zaionik. Baina proiektuak esparru horren gidaritza sendotu dezake.
Iparraldean ere hizkuntzarekiko ez dute sentsibilitate berezirik erakusten, baina Frantziako Liburutegi Nazionalak bilketa eta katalogazio lan zorrotza burutzen du produkzio guztiarekin, baita euskarazkoarekin ere.
Galdera ugari eta zehaztasun gutxi dago Euskal Herriko Liburutegi Nazioanalaren inguruan. Azterketa sakona egiteko garaia badela diote liburutegietan lanean dihardutenek. Guri asmo eta proiektuak albo batera utzi eta liburutegien errealitatea zertxobait gehiago ezagutzeko garaia iritsi zaigu.