HAURREN BERBA ZAHARRAK GURASO BERRIENTZAT
Badirudi, ordea, azken belaunaldietan haur hizkera horrek ere behera egin duela. Gazte askok guraso erdaldunak izan ditu eta orain, guraso izateko euren txanda iritsi zaienean, ez dakite nola egin haurrari. Horregatik, oinarri teoriko baten beharra ikusi zuten hiru irakasleek, euskaldunak izanik ere haur hizkera ezagutzen ez duten gurasoek erabil dezaten, batetik, eta euskaltegietako transmisio ikastaroetan jarduten duten gurasoek nondik ikasia izan zezaten, bestetik.
"Argotaren bideetan" euren lanerako osatu zuten zerrenda hau, iragan astean jorratu genuen irain zerrendarekin batera. Gero argitaletxeko Mari Eli Ituarteren aholkuari jarraiki, bi esparruak bereizi eta horrela gorpuztu zen liburuxka hau. Orotara 350 hitz eta esamolde desberdin jaso dituzte bertan, hainbat hiztegi eta bildumatatik jasotakoak batzuk eta kaleko galdeketen bidez bildutakoak besteak. Horregatik, orokorrak dira hitz batzuk, euskararen esparru osoan erabiltzen direnak. Beste batzuk, aldiz, euskalki edo zonalde jakin batetik jasoak izan dira.
Haurrek erabiltzen duten hiztegia (eta haurrekin erabiltzen dena) mugatua da, euren ingurunea eta interesa ere mugatua den neurrian. Garbi ikusten da hau zerrenda honi erreparatuta, hitz gehienak, janaria, edaria, zenbait animalia eta mugimendu ekintzak adierazteko erabil-tzen direnak baitira.
Ekintzak adierazteko ere bide desberdinak dituzte haurrek. Kalera joan nahi dutenean aiaian joan edo apapan egin nahi dutela esango dute. Jesartzeko orduan, aldiz, apatx edo takatx egingo dute eta erortzean peun. Jotzeko orduan tale, tete, tas-tas edo tata erabiliko dute haur zein gurasoek. Tatan egiteak, berriz, laztan egitea esan nahi du eta tatok jauzia adierazten du. Batzuetan trapa-trapa, tipi-tapa edo txiri-txiri, oinez, ibiliko da haurra, besteetan, hanka baten gainean ibiliko da zankarrenkan eta tarteka, haserretu ere egingo da eta tunturruntaia hartu duela esango diote orduan.
Autoak ere deigarri egiten zaizkie nonbait. Ikusi bestela zenbat hitz dauden haren inguruan: burrun-burrun, popo, popot, tar-tar-tar. Eta ez da motorrarena haurrak erakartzen dituen soinu bakarra: kanpaiaren soinua, esaterako, dilin-dalan edo talan-talan da eurentzat eta mailuarena kan-kan-kan.
Halaber, haurrari gure haserrea adierazteko, musu emateko edo harekin jolasean aritzeko hitz mordoa jasotzen du hiztegi berezi honek.
Haurrari euskaraz nola egin ez dakienak ez du dagoeneko aitzakiarik. Besteontzat liburuxkak aukera ederra eskain-tzen du haurtzaroan nola jarduten genuen gogora ekartzeko
Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]
Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]
Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.
Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]
Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]
Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]
Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]
Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]
Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]
Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]
Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]
Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]
Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]
Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]
Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]