Hegoa eta iparra poxi bat hurbildu asmoz erabaki da batasun ortografikoaz arduratuko den talde eragilea, alegia, «Fédération Litteraire Basque» sortzea. Batzarrak Gracien Adema izendatu du presidente. Campion eta Arana ditu lehendakariorde. Bidasoaz bi aldeetako kideez osaturik, gutxieneko adostasun bat lortu du FLBk: Guilbeau, Hiriart, Azkue, Guerra, Arbelbide eta Broussain ditu partaide nagusi. Denbora laburrik barne, mugaz alde bietako hamazazpi lagun dira letren eta hotsen arteko batasuna bilatzeko prest agertu direnak.
Arian-arian, urtearekin batera hasi dira udazken-negurako aurrikusten den batzarrea prestatzen. Denek esana da beharrezko ikusten dela aldizkari guztietan, hau da, Donostiako «Euskalerria»-n, Bilboko «Ibaiazabal»-en, Baionako «Eskual- duna»-n eta Zuberoako kazetetan eredu ortografiko bakar bat erabiltzea. Prentsan eredu bakarraz baliatuta, erraza izanen da jendearengana heltzea. Iparraldetik batzarkide gutxiko bilera izan dadila galdegiten dute, berrogeita hamar ikertzaile gehienez, horra zenbaki polita. Halaber, beharrezkoa ikusten da atzerritarrik gabea eta kazetarientzat itxia izatea. Izen berria ere proposatzen da FLBrentzat, arrakastarik izan ez duena, «Euskalboditz».
Ekin orduko, erabili beharreko metodologiak egon badauden hutsuneak utzi ditu agerian. Oinarri gisa Bonaparte printzearen hots taulak erabiltzea deliberatu da, 51 hots guztira. Baina nork ezagutzen ditu guztiak? «

». Arranguraz mintzo zaio Broussain hazpandar hizkuntzalaria Azkueri. Broussainentzat, ezagutza arazoak begi-bistakoak bezain larriak dira. Nork ezagutzen du Hegoaldean zuberotarren

-a edota

-ren aspirazioa? Nork Iparraldean bizkaieraren j-a edota baztandarren gaztelerazko

? «

».
Auziari ez zaio honenbeste korapilatzen utziko ordea. Arazoak antolaketan daude, ez hizkuntzaren barrunbeetan. Otsailean bildu ditu Guilbeau idazkariak batzarrera joatea pentsaturik dutenen izenak, eta balditurik geratu da: 320koa da Hondarrabiarako izena eman dutenen zerrenda. Sabino Aranaren kontsignari jarraituz, honen jarraitzaileak dira gehienak (16 Lekeitiotik, 29 Elantxobetik, 69 Mundakatik, ehun inguru Bilbotik...), euskararik ez dakitenak asko, baina gauzak ongi joatera boto bana izanen dutenak hartuko diren erabakietan. Punpakoa, aurreikusten den zerbait da. Uda baino lehen Arana arrastoan sartzeko egiten diren ahaleginak hutsean geratzen dira, eta antolatzaileen aldetik handia da dena bertan behera uzteko gogoa.
Geroenean batzarra egin egin bada ere, aurrez pentsatu bezala gertatzen da dena. Aranaren jarraitzaileen itsukeriak (Arana ez da bertan izanen Larrinagako espetxean dagoelako preso EEBBetako Roosvelt presidenteari Kubaren independentziaz zoriontzeko bidali nahi izan zion telegrama bategatik) eta Adema presidentearen inkimankako jarrerak hilda jaiotako umea ekarri dute Hondarribiko batzarrera. Haserre artean ez da erabaki bakarra hartu, non eta ez den Eskualtzaleen Biltzarra-ren barne araudia onartzea, aurrerantzean Iparraldeko euskaltzaleak bilduko dituen elkartea.
Bilera ostean, Bidasoa zabalxeagoa egin da. Zabalduz, zabalduz, Danubioa da, itsaso asea, ozeano zeharkaezina da

-tik

era, Hendaiatik Hondarribira dagoen tartea. Badirudi elkarrekin bizitzeko sortu ez den herri bat dela euskaldunena