Konplexu karstiko izugarri hau bi hustubide aktibok eta bi iturburuk, fosila bata eta aktiboa bestea, osatzen dute. Arantzazu erreka barneratzen den Gesaltzako hustubidea —Gesaltzako lizuna bezala ezaguna da. Kandido Izaguirreren «El vocabulario vasco de Aranzazu-Oñate» hiztegian (1969) Gesaltzako lizuna terminoa agertzen da; zona horretan horrela deitzen baitzaio hustubideari)—, da zalantzarik gabe, ikusgarriena. Gesaltza baserriaren inguruan lekutua, Arantzazu errekaren ibilgua eteten du, harana ixten duen hormatzarraren beheko aho beltz itzeletik urak irentsiz. Hain ikusgarria ez bada ere, Aldaolako hustubideak —Aldaolako lizuna—, Aldaola edo Aitzkorbe errekastoaren urak antzera jasotzen ditu.
Bi erreka hauek sortzen dute kobazuloaren alde aktiboa. Zati honetan ura egoten da ia beti eta uraren dinamikak ez du uzten estalaktitak eta antzekoak eratzen, aurrean duen guztia eraman egiten baitu. Aitzitik, bat-batean kobazuloaren zoruan barrena galdu egiten da bi errekotako ura, Jaturabeko iturburu aktiboan metro batzuk aurrerago irteteko. Neurri handiko urbegi hau, ordea, eskuarki kobazuloaren barneko ur-maila ezartzen duen urtegiaren urak estaltzen du. Beraz, urtegiaren ur-maila altua denean, lur azpiko errekako urak ez du kanpora irteterik, sifoia eginez. Zorionez, ur-maila baxua topatu genuen Jaturaben, eta zeharkaldia eragozpenik gabe burutu ahal izan genuen. Egungo baldintzetan, urbegiaren batez besteko ur-emaria 550 litro segunduko dela uste da. Berezko egoeran, berriz, Iritegiko ur-eroapenera bideratuak diren segunduko 400 litroak gehitu beharko zitzaizkiekeen. Jaturabeko iturburua baino gorago, Araotz eskalada eskolako hormatzarretara bidean, zulo txiki eta estu batek metro gutxi batzuk arrastaka ibiltzera behartzen zaitu. Berehala, pasabide meharra zabaltzen doa eta beheranzko malda labankor batek lur azpiko galeria sarera jaitsiaraziko zaitu, alde fosilera honakoan, non estalaktitak, estalagmitak eta antzekoak ugariak diren. Dena den, Arrikrutzekoa ez da konkrezioengatik nabarmentzen den horietakoa.
Zeharkaldiak zailtasun teknikorik ez du, hau da, sokak eta beraietan gora eta behera ibiltzeko jumar, croll eta jaitsigailuak ez dira behar. Alabaina, batez ere alde fosilean dauden galeria eta areto itzelak hain dira antzekoak, ezen ez baita zaila nahastea eta zure burua galduta ikustea. Aldaola errekaren alde aktiboan, berriz, hankak bustitzea izan ezean, ez dago bestelako arazorik. Hori bai, adi egon behar gara uraren mailarekin, oso denbora gutxian ur gorabehera handiak gerta baitaitezke leizezuloetan. Gesaltzako errekaren alde aktiboa, berriz, erabat da nahasi eta arriskutsua, eta espeleologo zaildua izan ezean bertara ez sartzea izango dugu zentzuzkoena.

Arrikrutz leizezuloa bisita turistikoetarako zabaldu asmo du Oñatiko Udalak. Beste zenbait kobazuloren artean, azkenean, Arrikrutz izan bide da hautatua eta berau egokitzeko asmotan dabiltza. Oraindik proiektua definitzeke badago ere, Aloña Mendi Espeleologi Taldeak eta Aranzadiko Karstologia sailak aipatu bisita turistikoari buruzko aurreproiektua egin dute. Proposamenaren arabera, 53. galeria egokituko lukete lehenik. Galeria Handira igaroko ziren ondoren, Korskotegi aretoa deritzon gunean. Inguru hau kobazuloaren alde aktiboan egonik, pasabide baten bidez erreka zeharkatu beharko lukete bisitariek. Marcel Loubans galeri ederraren espeken —koral itxurako estalaktita bitxiak— aurrean amaituko lukete, azkenik, lur azpiko bidaia berezi hau.
Bisitarientzako atondu asmo dituzten bi areto hauek, Aranzadi galeria itzela bezala, guk burutu genuen zeharkalditik at geratzen dira. Izan ere, bide zuzenak, inoiz ez bada zuzena ere, Lehoiaren gela eta Maravillas gelak zeharkatu ostean, Galeria Handian barrena Aldaolako sarrerara garamatza zuzenean. Bide egokiarekin lehenengoan joz gero, beraz, areto hauek ezagutu gabe amaituko genukeen. Halabeharrez, baina, ez zitzaigun hori gertatu. Izan genituen zenbait hutsegiteei esker, okerreko bidea hartu eta aipatu beste galeria horiek ezagutzeko parada izan genuen.
Amaitzeko, ondorengo abisua gogorarazi gabe ezin gera ninteke: haitzuloaren bila irtetea erabakitzen duzuenoi, eta proiektu turistikoa aurrera ateratzen ari direnei berdin, ahalik eta kalte gutxien eragin dezazuela guztiok baitakigu, lur azpiko mundua ahula eta hauskorra dela, eta hemen ere bandalismo asko dagoenez, mineral munduarekiko —estalaktitak, kobak— eta flora eta faunarekiko ere, erabateko begirunea eskatu beharra daukagu