«Zaila ikusten dut egun alderdi abertzaleen arteko akordioa»

1993ko irailaren 05an

Jokin Intza jelkideari elkarrizketa
«Zaila ikusten dut egun alderdi abertzaleen arteko akordioa»
JOKIN INTZA
Aspaldiko jelkide honek omenaldi beroa jaso berri du Bergaran jelkideen aldetik, gerraostetik gaur egun arte eginiko lanagatik. Bere etxean sartu bezain laster, egunaren ordu gehienak kentzen dizkion bulegoa erakutsi digu, paretetan nonnahi Sabino Arana dagoela, liburuz beterik. Egunero ekiten dio bere mahai txukunean zerbait idazteari. Gerra garaia oso gazte zela bizi izan zuen, baina oroitzapen garbia erakutsi digu.
ARGIA. Omenaldia jaso berria duzu zure herrian, Bergaran, gerraostetik, urte luzetako lana saritu nahian edo.
JOKIN INTZA. Oso hunkigarria izan zen, baina nik ez dut horrenbeste merezi. Beti egin dut lan euskara eta abertzaletasunaren alde eta ez dago besterik. Aspaldiko lagun asko ikusi nituen omenaldian eta oso eskerturik nago EAJko buruzagiei parte hartu zutelako.
A. Gerra piztu zenean oso gazte zinen, hamabi urte besterik ez. Zein oroitzapen gordetzen duzu?
J.I. Elgetako frontean harrapatu ninduen, nazionalen erasoarekin. Amak bertan egiten zuen lan eta obus batek hil egin zuen. Beti pentsatu izan dut une hartan aurrera jarraituz gero Bilbora batere oposiziorik gabe iritsiko zirela, baina ez ziren handik igaro.
A. Garai hartan zertan aritzen zineten gazteak?
J.I. Nik beti irakurtzeko grina handia izan dut. Orduan gerraurreko liburuak nituen irakurgai, Trueba... Bestalde, falangistek gazte askori euren uniformea jantziarazi ziguten eta guk zer zen ez jakin eta jantzi. Pelaioak edo fletxak ginen ez genekien.
A. Nola hasi zineten lanean alde abertzalean?
J.I. Oso euskaltzaleak ginen eta motibazio handia genuen. Erakundeak jendea behar zuen eta lan asko zegoen egiteko. Geure burua eskaini genuen, baina aurretik falangista uniformearekin ikusi gintuzten eta hasieran ez ziren gurekin fio. 1943. urte aldera zen. Baina atal militarrean nahiz politikoan gure ezagun batzuk zeuden eta horrela sartu ginen. Denetatik egin genuen, korreo lana Donostiara, batzarretan parte hartu... 1943an Eusko Gaztediko lehendakaritzarako aukeratu gintuzten eta 1944ean ELA sindikatuaren zuzendaritzan, hogeita bat urte izanik.
A. Egun haietan espetxea ezagutu zenuen.
J.I. 1945ean Francok egindako gaiztakerien zerrenda egiteko eskatu ziguten atzerrian ezagutu zitezen. Eskupaperak egiten genituen, fusilatutako euskal apaizen berri ematen genuen... Gainera, paretetan Franco eta poliziaren aurkako zenbait pintada jarri genituen eta 1947an erori ginen lehen aldiz; bi eta hiru urteko zigorra ezarri ziguten.
A. Nola bizi izan zenuen espetxeko esperientzia hori?
J.I. Oso gogorra izan zen, gainera, jarrera txarra izan nuela esan _isolatuta zeudenei laguntzeagatik, janaria eta eskutitzak ematen_ eta indultoa iritsi zenean ez zidaten ateratzen utzi. Ondarretako espetxeko azkenak eta Martuteneko lehenak izan ginen. Gero Bilbora eraman ninduten. Bitartean, euskaldunei irakurtzen eta idazten erakusten nien. Presioak izan ziren baldintzapeko askapena emateko eta sei hilabete igarota atera nintzen. Berriro ere erresistentzian hasi ginen lanean.
A. Hasia al zinen orduan idazten?
J.I. Erresistentziarako paperak besterik ez. Nik betidanik izan ditut arazoak idazteko. Oso gauza gutxi gordetzen ditut buruan eta ortografia aldetik batere ez nekien, baina idazten nituen karta eta bestelakoetan kontakizunerako abilezia berezia nuela esaten zidaten nagusiek. Irakurtzen, ordea, etengabe.
A. 1951n greba nagusia izan zen.
J.I. Gure atzetik ibili ziren gu geure ingurukoak greba egitera animatzen genituelako, propaganda egiten genuelako eta abar. Zenbaitzuk berriro ere atxilotuak izan eta emakumeak joaten ziren manifestari gu askatuak izateko. Askatu gintuztenean berriro hasi ginen lanean.
A. Zure bila zebiltzan, hala ere, atxilotu nahian.
J.I. Erakundearentzat ni atxilotua izatea txarra izango zela eta, ez kaleratzeko esan zidaten. 1953. urtea zen, eta etxera nire bila etorri aurretik ozta-ozta ihes egin nuen.
A. Orduan hasi zinen batetik bestera ezkutupean erromes.
J.I. Lehenik baserri batera joan nintzen, eta handik Tuterara, hilabetez. Susmo txarrak sortuko zirela eta, Zaragozara joateko esan zidaten eta han zortzi hilabete egin nituen ikasle moduan. Bilbora berriro, Zaragozara bueltan lau hilabetez, Donostia, Logroño eta Bartzelonara, hamabost hilabetez. Era guztietako lanak bete nituen, etxeko tresnak konpondu, ikuzgailuak saldu... Batzuen kritikak entzuten genituen arren, han anarkista eta komunistekin ere ibiltzen ginen. Franco zetorrela eta, Manresa aldean ezkutatu ninduten. Eta horrela ez ibiltzearren, alde egitea erabaki nuen. Lehenik Mexikora joateko aukera izan nuen. Baina azkenean Venezuelara joan nintzen.
A. Nola egin zenuen bidaia?
J.I. Parisetik abiatu nintzen, Leizaolak lehendakariari eskaturiko diruarekin. Venezuelara iritsita alderdiko jendeak eta Eusko Etxekoek lagundu zidaten. Guztira hamabost urte eman nituen bertan, 1956tik 1971ra, lehenik Donibane Lohizunera etorriz. Donostiara 1978an iritsi nintzen behin betirako.
A. Zertan aritu zinen han?
J.I. 1964. urtearen inguruan Jose Joakin Azurtza _teknikari lanetan_ eta beste lagun batzuekin _Alberto Elosegi kazetari lanean_ eusko irratia Venezuelan sortzeko ahaleginetan aritu nintzen. Neure betebeharra dirua biltzea zen. 3.000 bolibar inguru behar genituen irrati hori martxan jartzeko. Ekipoa erosi eta funtzionatzen hasi zen. «Euskotarren Erresistentziaren Deia» izena jarri genion. Caracasen genuen lokala.
A. Orain arte kontatu dizkiguzun gorabehera guzti hauek eta beste asko liburu mardul batean bildu dituzu.
J.I. Badirudi azken bolada honetan hainbat iritzi sortu direla memoria horiei buruz. Leizaolak berak aipatu zidan bertan esandako guztiak nik kontatu bezala gertatu zirela. Urtetan bilduriko fitxa asko daude eta gertakizun zein jende ugari aipatzen ditut bertan. Argitaratzeko esan zidaten, baina oraindik bizirik dagoen jende asko ager daiteke eta asmoa ez da inor mintzea. Orain, hala ere, osatu eta eguneratu egin nahi dut lan luze hori.
A. Jesus Insausti «Uzturre» hil berria ezagutuko zenuen. Abertzale zintzoa zela esan dute alderdi guztiek.
J.I. Bera asko ezagutu nuen, urte luzeko lana burutu zuen alderdian eta benetan abertzale zintzoa zen. Ez dut uste gaur egungo alderdi abertzaleen banaketa batere gustukoa zuenik.
A. Aipatu diguzun bezala, urte luzetan jelkidea izan zara eta abertzaletasunaren alde lan egin duzu. Zein iritzi duzu hainbat alditan entzun izan den alderdi abertzaleen birrelkartzeaz?
J.I. Nik oso zaila ikusten dut egun alderdi abertzaleen arteko akordioa; gauzak orain arte egin diren bezala, EA eta EAJ urrundu, EE eta EUE ere bai... Egoerak asko aldatu beharko luke.
A. EAJ eta EAren arteko banaketari buruz bereziki, nola bizi izan zenuen jelkide bezala une larri hura?
J.I. Astakeria izugarria izan zen EA eta EAJren arteko banaketa, ez zegoen arrazoirik, gizon baten errua izan zen hori, Garaikoetxeak izan zuen erru osoa, bere harrotasunagatik. Erraztasunak eman zitzaizkion arazotik ohore osoz atera ahal izateko, baina ez zuen jaramonik egin. Bera gabe alderdiak batuta jarraituko luke. Aspaldiko lagunak joan ziren EAra eta oso tristea izan zen.
A. Beraz, zaila hurbilpenik izatea?
J.I. Batek daki. Nik alderdi guztietako pertsonak ditut lagun, baina alderdi mailan oso urrun gaude. Oraingoz EAtik banaka-banaka etortzen ari dira eta nik uste dut baseko jende guztia inguratuko zaigula. Karguen arteko akordioa, bestalde, ezinezkoa iruditzen zait.
A. Zer iritzi diozu, abertzale zahar moduan, honezkero zazpi urte bete duen EAJ eta PSOEren arteko gobernu itunari?
J.I. Nik behintzat ez dut batere maite, baina pragmatismoagatik egin dela uste dut; espainolak dira eta gure arerioak diren arren ez dut beste aukerarik ikusten.
A. ELAko buruzagi historiko gisa, nola ikusten dituzu ELA eta EAJren arteko liskarrak?
J.I. Ez ditut arrazoiak ulertzen eta oso kanpotik ikusten dut, baina nahitaezkoa iruditzen zait alderdia eta sindikatua bakoitza bere aldetik joatea; baita, ordea, biek bide bera eramatea.
Ritxi Lizartza
34-38

GaiezPolitikaEuskal HerrTaldeakAlderdiakEAJ
GaiezGizarteaOspakizunak
PertsonaiazINTZA2
EgileezLIZARTZA2Politika

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

Efemeridea: Joxepa Antoni Aranberri ‘Xenpelar’ bertsolariak neskazaharrren defentsan bertso sorta argitaratu zuen

ARGIA

Israel ahulduta eta Iran boterea hartuta

Asier Blas Mendoza

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude