"Txapelketak ez du soinujoleena behar, trikitilariena baizik"


1988ko uztailaren 17an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Epelde eta Iturbide trikitilariei elkarrizketa.

"TRIKITIXA, BUELTIA ETA BEHETARRAK" IZENEKO DISKOA ARGITARATU DUTE EPELDE ETA ITURBIDEK
"Txapelketak ez du soinujoleena behar, trikitilariena baizik"
Eskola zaharreko trikitilariak ditugu Epelde eta Iturbide. Hamabi doinuz osaturiko diskoa plazaratu dute oraintsu. Pepe Yantzi-ren doinuak erabili ditu Azkoitia eta Azpeitiako bikoteak. Sebasfian Lizasok ere jarri du boza pare bat aldiz. Hona hemen izan dugun solasaldia.
ARGIA.–Bietako bakoitzaren historia piska bat eginez hasiko gara. Noiztik sortu zitzaizuen trikitixarako grina, nola hasi eta nola segitu duzuen. Banan bana, behar bada bakoitzarena oso desberdina izango da-eta, nahiz eta giroa berdintsua izan.
EPELDE.–Ni hasi nintzen lehendabizikoz bada 8-9 urte ingururekin. Lehen soinu jotzea Santagedako eskean izaten zen eta gainera ahoko soinuaz hasi nintzen lehenengo. Gero hasiko nintzen esku-soinuarekin ia iruntzie biltzeko lain nintzela eta handik atzera ni baino zaharragoa hartu nuen neurekin batera ibiltzeko, berak soinua erabiliko zuela. Ni hala hazitakoa naiz. Handik aurrera urtero Santageda eskean ibilitakoa naiz eta oraindik ez dut huts egin, soldaduskako urtean izan ezik. Aitaka piska bat jotzen zuen baina nire kasa ikasitakoa naiz. Santagedako eskean, Ernioko erromerian...
A.–Erromeri giroan, beraz. Ea bada orain Iturbide.
ITURBIDE.–Bada, ni berriz, hori ere heredentzitik bezala. Gurasoak panderistak, osabak ere. Baina ni gazte nintzela, gerra ondoren, 15-16 urte inguru nituenean, artean–Epeldek esan duen bezala–soinu txikia, bada, gutxik. Orduan bolada bat soinu haundiak izan zuen eta erromeriak egon ziren piska bat lotsa balitz bezala jotzea. Bada nik ere heredentziz, horixe, bada hartu panderoa eta joño! asmatzen diat panderoa jotzen-eta! Arin-arina, berriz, ezin diat asmatu. Soinujole bakoitzak nola edukitzen zuen pandero bat erromeri bakoitzean, nahiz panderista ofizialak ez joan, bada norbaitek laguntzeko soinujoleari, eta ni mutil gaztea izanik, hartu eta joño, gustatu edo jotzea piskat eta halaxe hasitakoa.
Gero, neuk ere ez hartarainoko afizio izugarri hori panderorako, baizik eta dantza gehiago gustatzen. Eta, orduan bada urte pilo batean holaxe, erromerian bi pieza jo eta beste gainontzean bat ere ez. Gerotxo arte, berandu arte; 36 urterekin behintzat fijo ibiltzen hasi nintzela...
A.–Dena dela, zu zeu beste soinujolerekin ere ibilia zara aurretik.
I.–Bai, esan duzun bezala, behin deziditu nintzenean, lehenbiziko urtean, nola ziren gauzak garai hartan, soinu haundiarekin Mardu eta Sakabi soinu txikiarekin, eta Egañazpi eta gero, osabak utzi zionen ni; gogoratzen naiz, gainera neuk panderorik ez eta Egañazpi panderuarekin, goizetik neu lotsatzen bezala pandero harekin, konplejua bezala. Iluntzerako ahaztu zitzaidan konpleju hura. Aurrena urtean behin eta gero piskana-piskana, batek deitu eta besteek deitu-eta joño, bestela lana egin beharko duk ba-eta, irabazi bat eskaintzen zidaten eta abar eta egun batean deziditu nintzen ibiltzen hastera. Orduan nola ez zegoen panderistarik ibiltzen zenik –Egañazpi Sakabiakin eta–, hasi nintzen ni bada itxuen herrian begibakarra alkate bezala, bada deitzen zidaten soinujole guztiekin gutxi gora behera.
A.–Batzuekin diska ere grabatua omen duzu.
I.–Bai, hori ere bai. Lehenbizikoa, niretzako ezkont bidaian baino hobeto ibili ginen. Itxura denez, Enrike Zelaiak deitu ninduen panderista bat behar zuela esanez, fandanguan tokatzen zela pandereta-eta. Deitu gintuen harekin Barcelonara joateko, emaztea eta biok. Beno, ez nuen ezertarako ezagutzen baina Barcelonara joatea... ibiltzea niri beti gustatu izan zait.
A.–Enrike Zelaiaz aparte beste zenbaitek ere bai, grabatuak dituzu diskak.
I.–Esanda bezalaxe Martinekin ere bai, Auntxari ere Madrilen lagundu nion, bai, horiek diskak dira. Lajarekin ere bai beste bat. Eta, kostata baina Epelderekin ere bai oraingoan. (Irribarreak)
A.–Orain Epelderi galdetu beharko. Epelde, bitarte guzti horretan, zer ibili zara, bakarrik, zer jendeekin?
E.–Lehendabiziko hasi nintzen neure anaiarekin, anaia nuelarik panderista bezala. Geroztik Egurrola, hau ere bere anaiarekin ibiltzen zen. Nola anaiek elkarrekin ibiltzen ginen... Gero txandatuz hasi ginen, soldaduskara ere nola batera joan ginen... Egurrolak panderoa jotzen zuela eta biok, handik etorritakoan hasi ginen gu batera eta bestera ibiltzen. Egurrola eta biok elkarrekin asko gerora. Harrez gero honekin, Iturbiderekin asko. Berastegi, Landakanda, Egañazpi eta panderista askorekin ibili ere.
A.–Epelde Azkoitiko Martitakoa dugu eta Iturbide, berriz, Azpeitiko Loiolako auzokoa. Eta, zenbat urte elkarrekin?
E. eta I.–Ez dakit bada... Hamar hamabiren bat urte.
A.–Beraz, badira urteak. Eta nolatan animatu zarete diska hau grabatzera.
E.–Hori nire etsiz izan da. Diska, beti utzi eta utzi eta utzi egon naiz, eta Iturbide honek beti ere animatzen zidan, hik ere egin beharbo duk esanez. Azken batean, ikusten nuen beste guztiak egiten ari direla, eta neu egin gabe geratuko ote naizen eta honetxek bultzatu eta neu animatu azkenean.
A.–Ongi da. Behar bada sar gaitezke diska bertako kontuekin. Epelde, nondik nora ateratzen dituzue gaiak?
E.–Gaiak izan dira, bada, trikiti aldetik lehen entzundako gai zaharrak asko. "Herrikoiak" deituak bezala, eta neuk moldaturik, nahastu egin ditut.
A.–Diskan zeharko zenbait doinutan Pepe Yanciren izena agertzen da.
E.–Bai, Pepe Yanci ezagun haundia izan dut beti neuk ere. Kanpeonatuetan jurado gisan askotan egoten bait zen, askotan izaten ginen hizketan harekin, diska ateratzeko intentzio horretaz-eta. Azkenean berak neuretzako pieza bat ere bazuen, neure izena ipinita. Azkenean behintzat, haren zenbait piezekin joan gara diska egitera.
A.–Bestetik, agertzen da Sebastian Lizasoren izena ere pare bat doinutan. Zer duzue, laguna eta animatu egin duzue diska honetarako?
I.–Bai, lagun bezala ere oso lagun. Gainera, kantak ere esan nahi puska bat izan dezaten. Berak heldu duen gaia, hainbeste hitz egiten da drogari buruz eta gazteak animatu nahirik nolabait egin duena. Larrañaga berriz, giroa piska bat alaitzeko, mendi-girozkoak Larrañagak egin ditu.
A.–Behar bada, jende arruntarentzat Larrañaga hori izango da ezezagunena. Zein da Larrañaga hori?
I.–Larrañaga hori, bertso munduan oso ezaguna da. Txapelketetan ere oso ondo ibiltzen dena. Oso bertsolari kastakoa, atera den lehenbizikoa eta ezezaguna da. Azkoitiarra izatez.
A.–Zer esan nahi duzue diska honekin, zer agertu nahi duzue? Zerbait berezia?
I.–Batez ere diska honekin, beno oraingo trikiti mundu honetan –niretzako piska bat nahasturik dagoen trikiti mundu honetan, zergatik trikiti bat inoiz ezin leike aldatu, pasodoblea aldatu ezin litekeen bezalaxe. Hori berebiziko musika herrikoi multzo bat da, eta orain mirari batzuk egin nahi dira eta niretzako inork ez du egiten.miraririk–, guk giro hori nahiz eta oso osoan ez bada ere, dantzako erritmo bat mantendu eta lehengo antzinako ohitura piska batekin. Ez oraingo, oraingo...
A.–Horretara iritsi nahi genuen. Zeren eta aditu izan dizuet orain erabiltzen diren zenbait trikiti doinu ez direla trikitixa; zer iruditzen zaizue trikitilari gazteek egiten dutena?
I.–Trikitilari gazteek egiten dutena, neretzako oso ondo egiten dute. Baina bi gauza oso ezberdinak dira. Trikitia jotzea edo soinua jotzea. Soinu jotzea zoragarria egiten dute, baina trikiti bezala non dabiltza? Soinulari bezala artista izugarriak dira. Baina Txapelketari buruz esango diat beste gauza bat: Txapelketa ez da soinujoleen txapelketa, trikitilarien txapelketa da. Eta oso ezberdina dela. Epaimahaiari eta antolatzaileei eskatuko nieke lehendabiziko fandangoa edo arin-arina, porrusalda edo trikitixa esaten den hori behintzat errespetatzea; zergatik bide horretatik trikitixa bide okerretik doaz. Fandangoa eta arin-arinetik hasi eta porrusalda eta trikitian ere bariazioak sartu dituzte. Asko aldatu da nere ustez.
PERU UNZUETA
Epelde eta Iturbide 1982. urteko Txapelketan; trikitian bariazio gehiegi sartu dela uste dute.
50-51


GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaDiskoak
GaiezKulturaMusikaArgitalpenaDiskoak
GaiezKulturaMusikaMusika tradTrikitixaTrikitilariEPELDE ETA1
PertsonaiazEPELDE ETA1
EgileezUNZUETA2Kultura

Azkenak
11 urteko mutil bat hil da, igandean Bilboko igerileku batean bero kolpea jasan eta gero

Bilboko Errekalde auzoko igerileku batean gertatu zen ezbeharra. Larrialdi zerbitzuek erreanimazio lanak egin zizkioten adin txikikoari, eta Gurutzetako ospitalera eraman zuten; hiru egunetara hil egin da.


Ostiraleko bileran Putinek su-etena onartu ezean, Trumpek dio “ondorio larriak” izango direla Errusiarentzat

Ostiralean Alaskan izango duten bileraren bezperan heldu da mehatxua. Friedrich Merz Alemaniako kantzillerrak deituta, gailur birtual bat egin dute asteazkenean Zelenskik, Trumpek eta Europako hainbat agintarik. Ukrainako presidenteak adierazi du Trumpen eta Putinen arteko... [+]


50 maliar inguru ari dira kale egoeran bizitzen Gasteizen asilo eskaera ebazten duten bitartean

Ostegunean eman dituzte asilo eskaera tramitatzeko lehen txandak: bederatzik lortu dute, irailerako. Eusko Jaurlaritzak ebazpena arintzea, eta migiratzaileak ostatzeko zentroetara mugitzea eskatu dio Espainiako Gobernuari.


Alberto Alonso (Gogora): “Txiki eta Otaegi ez dira erreferente; indarkeria, beldurra eta terrorea erabili zuten”

Aurten Txiki eta Otaegi fusilatu zituztela 50 urteko beteko direnean, Alonsok adierazi du ETAko bi kideek ez zutela nahi Franco osteko gizarte demokratiko bat: "Diktaduraren aurka borrokatzen ziren, baina diktadurak erabilitako tresna berberekin".


Jai eredua neurodibergentziatik aztertzen

Bilboko Aste Nagusia pertsona autistentzat irisgarriagoa izateko zenbait gako dakartzate Oihan Iriarte Eletxigerrak eta Iker Boveda Martinek, euren esperientziatik.


Ostiraletik aurrera berriz debekatuko dituzte nekazaritza jarduerak Nafarroan

Tenperatura igoera dago aurreikusita datozen egunetarako, eta, sute arriskuak ekiditeko, ostegun iluntzeko 20:00etatik aurrera debekatuta egongo da uzta lanak egitea. Aurretiaz ere neurriak hartuta zituen gobernuak, baina Zarrakazteluko sutea kontrolpean izanda, neurriak malgutu... [+]


Auzo ibilbideak
Atzoko eta gaurko borrokak gogoan

Ezagutu dezakezu Euskal Herria gure txoko eder eta famatuenak bisitatuta, Instagramerako edo postal baterako argazkiak aterata zure buruari, kostaldeko paisaietan edo monumentu bisitatuenetan irri eginez. Baina ez duzu Euskal Herria guztiz ezagutuko. Horretarako, hobe zenuke... [+]


Ipar Euskal Herriko 158 herritan ur murrizketak ezarriko dituzte, alerta egoeraren ondorioz

Ostiraletik aurrera ur murrizketak ezarriko dituzte Euskal Hirigune Elkargoak barne hartzen dituen eta alerta egoeran dauden 158 herritan, eta metereologia zerbitzuek abisu horia ezarri dute trumoien arriskuagatik. Hego Euskal Herrian, berriz, leku ugaritako termometroek 40... [+]


Jaurlaritzak Bailen Energia enpresari Oionen bi parke fotovoltaiko eraikitzeko baimena eman dio

Bakoitzak 1.680 eguzki panel izango ditu, eta megawatt bateko potentzia. Enpresak hiru urteko epea izango du Muga eta Val izeneko instalazio fotovoltaikoak eraikitzeko. 


Delitugile migratzaileak zuzenean deportatzea proposatuko du Erresuma Batuko Gobernuak

Erresuma Batuko gobernuak proposatu du delituak dituzten migratzaileak berehalakotasunez deportatzea, ekainean onartutako legearen bide beretik. Lege horrek baimentzen du sententzien %30 beteta dutenak deportatzea; igandeko proposamenarekin ez dute zigorrik bete beharko... [+]


7 urteko ume bizkaitar bat hil da Errioxako kanpin batean, zehaztu gabeko arrazoiengatik

7 urteko umea oporretan zegoen Fuenmayorren (Errioxa). Logroñoko San Pedro ospitaletik Nafarroako ospitalera eraman zuten eta bertan hil zen. 


Israelek gutxienez ehun palestinar hil ditu azken bi egunetan, eta Gaza hiriaren aurkako erasoak gogortzen ari da

Astelehenetik asteazkenera bitarte eginiko aire erasoetan gutxienez ehun palestinar hil ditu Israelek, horietatik gehienak Gaza hirian, hura osorik okupatzeko asmotan. Gazako Osasun Ministerioaren arabera, 2023ko urriaren 7az geroztik 227 lagun hil dira elikagai eskasiagatik... [+]


Txikik eta Otaegik Zarauzko Udalaren aitortza behar dutela aldarrikatu du Sortuk

Txiki eta Otaegiren fusilamenduen 50. urteurrenaren harira jarritako olana kendu du Zarauzko Udalak. Sortuk salatu du udalak, EAJ eta PSE-EEk osatuta, "zaborra izango balitz bezala" tratatu zuela olana. Zenbait herritarrek berreskuratu eta Azken Portuko plazan ireki dute.


Piano bikaina, Biarritzen

Zer: Biarritz Piano Festival. Amaierako errezitaldia. Benjamin Grosvenor, pianoa. 

Egitaraua: Schumann eta Moussorgskyren lanak

Lekua: Biarritzeko ‘Espace Bellevue’.

Data: abuztuaren 8a.

-------------------------

Biarritz Piano Festival... [+]


2025-08-13 | Nagore Legarreta
Ibaiak begirada itzuli zigunekoa

Munduko hainbat txoko zeharkartzen dituzten ibaiek, bizirik dauden heinean, euren begirada propioa dute mundua bera ikusteko. Gizakiaren garapenaren testigu isilak dira: hirigintza, gerra, kutsadura, uholdeak... dituzte ikusmiran, baita euren bazterretan etengabe ernetzen diren... [+]


Eguneraketa berriak daude