"Txapelketak ez du soinujoleena behar, trikitilariena baizik"

1988ko uztailaren 17an

Epelde eta Iturbide trikitilariei elkarrizketa.

"TRIKITIXA, BUELTIA ETA BEHETARRAK" IZENEKO DISKOA ARGITARATU DUTE EPELDE ETA ITURBIDEK
"Txapelketak ez du soinujoleena behar, trikitilariena baizik"
Eskola zaharreko trikitilariak ditugu Epelde eta Iturbide. Hamabi doinuz osaturiko diskoa plazaratu dute oraintsu. Pepe Yantzi-ren doinuak erabili ditu Azkoitia eta Azpeitiako bikoteak. Sebasfian Lizasok ere jarri du boza pare bat aldiz. Hona hemen izan dugun solasaldia.
ARGIA.–Bietako bakoitzaren historia piska bat eginez hasiko gara. Noiztik sortu zitzaizuen trikitixarako grina, nola hasi eta nola segitu duzuen. Banan bana, behar bada bakoitzarena oso desberdina izango da-eta, nahiz eta giroa berdintsua izan.
EPELDE.–Ni hasi nintzen lehendabizikoz bada 8-9 urte ingururekin. Lehen soinu jotzea Santagedako eskean izaten zen eta gainera ahoko soinuaz hasi nintzen lehenengo. Gero hasiko nintzen esku-soinuarekin ia iruntzie biltzeko lain nintzela eta handik atzera ni baino zaharragoa hartu nuen neurekin batera ibiltzeko, berak soinua erabiliko zuela. Ni hala hazitakoa naiz. Handik aurrera urtero Santageda eskean ibilitakoa naiz eta oraindik ez dut huts egin, soldaduskako urtean izan ezik. Aitaka piska bat jotzen zuen baina nire kasa ikasitakoa naiz. Santagedako eskean, Ernioko erromerian...
A.–Erromeri giroan, beraz. Ea bada orain Iturbide.
ITURBIDE.–Bada, ni berriz, hori ere heredentzitik bezala. Gurasoak panderistak, osabak ere. Baina ni gazte nintzela, gerra ondoren, 15-16 urte inguru nituenean, artean–Epeldek esan duen bezala–soinu txikia, bada, gutxik. Orduan bolada bat soinu haundiak izan zuen eta erromeriak egon ziren piska bat lotsa balitz bezala jotzea. Bada nik ere heredentziz, horixe, bada hartu panderoa eta joño! asmatzen diat panderoa jotzen-eta! Arin-arina, berriz, ezin diat asmatu. Soinujole bakoitzak nola edukitzen zuen pandero bat erromeri bakoitzean, nahiz panderista ofizialak ez joan, bada norbaitek laguntzeko soinujoleari, eta ni mutil gaztea izanik, hartu eta joño, gustatu edo jotzea piskat eta halaxe hasitakoa.
Gero, neuk ere ez hartarainoko afizio izugarri hori panderorako, baizik eta dantza gehiago gustatzen. Eta, orduan bada urte pilo batean holaxe, erromerian bi pieza jo eta beste gainontzean bat ere ez. Gerotxo arte, berandu arte; 36 urterekin behintzat fijo ibiltzen hasi nintzela...
A.–Dena dela, zu zeu beste soinujolerekin ere ibilia zara aurretik.
I.–Bai, esan duzun bezala, behin deziditu nintzenean, lehenbiziko urtean, nola ziren gauzak garai hartan, soinu haundiarekin Mardu eta Sakabi soinu txikiarekin, eta Egañazpi eta gero, osabak utzi zionen ni; gogoratzen naiz, gainera neuk panderorik ez eta Egañazpi panderuarekin, goizetik neu lotsatzen bezala pandero harekin, konplejua bezala. Iluntzerako ahaztu zitzaidan konpleju hura. Aurrena urtean behin eta gero piskana-piskana, batek deitu eta besteek deitu-eta joño, bestela lana egin beharko duk ba-eta, irabazi bat eskaintzen zidaten eta abar eta egun batean deziditu nintzen ibiltzen hastera. Orduan nola ez zegoen panderistarik ibiltzen zenik –Egañazpi Sakabiakin eta–, hasi nintzen ni bada itxuen herrian begibakarra alkate bezala, bada deitzen zidaten soinujole guztiekin gutxi gora behera.
A.–Batzuekin diska ere grabatua omen duzu.
I.–Bai, hori ere bai. Lehenbizikoa, niretzako ezkont bidaian baino hobeto ibili ginen. Itxura denez, Enrike Zelaiak deitu ninduen panderista bat behar zuela esanez, fandanguan tokatzen zela pandereta-eta. Deitu gintuen harekin Barcelonara joateko, emaztea eta biok. Beno, ez nuen ezertarako ezagutzen baina Barcelonara joatea... ibiltzea niri beti gustatu izan zait.
A.–Enrike Zelaiaz aparte beste zenbaitek ere bai, grabatuak dituzu diskak.
I.–Esanda bezalaxe Martinekin ere bai, Auntxari ere Madrilen lagundu nion, bai, horiek diskak dira. Lajarekin ere bai beste bat. Eta, kostata baina Epelderekin ere bai oraingoan. (Irribarreak)
A.–Orain Epelderi galdetu beharko. Epelde, bitarte guzti horretan, zer ibili zara, bakarrik, zer jendeekin?
E.–Lehendabiziko hasi nintzen neure anaiarekin, anaia nuelarik panderista bezala. Geroztik Egurrola, hau ere bere anaiarekin ibiltzen zen. Nola anaiek elkarrekin ibiltzen ginen... Gero txandatuz hasi ginen, soldaduskara ere nola batera joan ginen... Egurrolak panderoa jotzen zuela eta biok, handik etorritakoan hasi ginen gu batera eta bestera ibiltzen. Egurrola eta biok elkarrekin asko gerora. Harrez gero honekin, Iturbiderekin asko. Berastegi, Landakanda, Egañazpi eta panderista askorekin ibili ere.
A.–Epelde Azkoitiko Martitakoa dugu eta Iturbide, berriz, Azpeitiko Loiolako auzokoa. Eta, zenbat urte elkarrekin?
E. eta I.–Ez dakit bada... Hamar hamabiren bat urte.
A.–Beraz, badira urteak. Eta nolatan animatu zarete diska hau grabatzera.
E.–Hori nire etsiz izan da. Diska, beti utzi eta utzi eta utzi egon naiz, eta Iturbide honek beti ere animatzen zidan, hik ere egin beharbo duk esanez. Azken batean, ikusten nuen beste guztiak egiten ari direla, eta neu egin gabe geratuko ote naizen eta honetxek bultzatu eta neu animatu azkenean.
A.–Ongi da. Behar bada sar gaitezke diska bertako kontuekin. Epelde, nondik nora ateratzen dituzue gaiak?
E.–Gaiak izan dira, bada, trikiti aldetik lehen entzundako gai zaharrak asko. "Herrikoiak" deituak bezala, eta neuk moldaturik, nahastu egin ditut.
A.–Diskan zeharko zenbait doinutan Pepe Yanciren izena agertzen da.
E.–Bai, Pepe Yanci ezagun haundia izan dut beti neuk ere. Kanpeonatuetan jurado gisan askotan egoten bait zen, askotan izaten ginen hizketan harekin, diska ateratzeko intentzio horretaz-eta. Azkenean berak neuretzako pieza bat ere bazuen, neure izena ipinita. Azkenean behintzat, haren zenbait piezekin joan gara diska egitera.
A.–Bestetik, agertzen da Sebastian Lizasoren izena ere pare bat doinutan. Zer duzue, laguna eta animatu egin duzue diska honetarako?
I.–Bai, lagun bezala ere oso lagun. Gainera, kantak ere esan nahi puska bat izan dezaten. Berak heldu duen gaia, hainbeste hitz egiten da drogari buruz eta gazteak animatu nahirik nolabait egin duena. Larrañaga berriz, giroa piska bat alaitzeko, mendi-girozkoak Larrañagak egin ditu.
A.–Behar bada, jende arruntarentzat Larrañaga hori izango da ezezagunena. Zein da Larrañaga hori?
I.–Larrañaga hori, bertso munduan oso ezaguna da. Txapelketetan ere oso ondo ibiltzen dena. Oso bertsolari kastakoa, atera den lehenbizikoa eta ezezaguna da. Azkoitiarra izatez.
A.–Zer esan nahi duzue diska honekin, zer agertu nahi duzue? Zerbait berezia?
I.–Batez ere diska honekin, beno oraingo trikiti mundu honetan –niretzako piska bat nahasturik dagoen trikiti mundu honetan, zergatik trikiti bat inoiz ezin leike aldatu, pasodoblea aldatu ezin litekeen bezalaxe. Hori berebiziko musika herrikoi multzo bat da, eta orain mirari batzuk egin nahi dira eta niretzako inork ez du egiten.miraririk–, guk giro hori nahiz eta oso osoan ez bada ere, dantzako erritmo bat mantendu eta lehengo antzinako ohitura piska batekin. Ez oraingo, oraingo...
A.–Horretara iritsi nahi genuen. Zeren eta aditu izan dizuet orain erabiltzen diren zenbait trikiti doinu ez direla trikitixa; zer iruditzen zaizue trikitilari gazteek egiten dutena?
I.–Trikitilari gazteek egiten dutena, neretzako oso ondo egiten dute. Baina bi gauza oso ezberdinak dira. Trikitia jotzea edo soinua jotzea. Soinu jotzea zoragarria egiten dute, baina trikiti bezala non dabiltza? Soinulari bezala artista izugarriak dira. Baina Txapelketari buruz esango diat beste gauza bat: Txapelketa ez da soinujoleen txapelketa, trikitilarien txapelketa da. Eta oso ezberdina dela. Epaimahaiari eta antolatzaileei eskatuko nieke lehendabiziko fandangoa edo arin-arina, porrusalda edo trikitixa esaten den hori behintzat errespetatzea; zergatik bide horretatik trikitixa bide okerretik doaz. Fandangoa eta arin-arinetik hasi eta porrusalda eta trikitian ere bariazioak sartu dituzte. Asko aldatu da nere ustez.
PERU UNZUETA
Epelde eta Iturbide 1982. urteko Txapelketan; trikitian bariazio gehiegi sartu dela uste dute.
50-51

GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaDiskoak
GaiezKulturaMusikaArgitalpenaDiskoak
GaiezKulturaMusikaMusika tradTrikitixaTrikitilariEPELDE ETA1
PertsonaiazEPELDE ETA1
EgileezUNZUETA2Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Zapaterok dio Ostiral Santukoaren gisako akordio bat egon zela ETAren amaieran

Xabier Letona Biteri

Lurra taupaka hasiko da

Estitxu Eizagirre

Kanpaldien lehen garaipenak iristen hasi dira Israelekiko boikot akordioekin

Jon Hidalgo Gereñu

Efemeridea: Jarrairen V. Kongresua bortizki eragotzi zuen Espainiako Poliziak, agindu judizialik gabe

ARGIA

"Amorrua, hira eta mendeku nahia emakume baten motorrak ere izan daitezke"

Reyes Ilintxeta

2x17: Amillubi proiektutik: taupaka hasi da lurra | Ane Aranburu eta Miryan Imaz

Bizi Baratzea | ARGIA

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude