Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

asteartea 2024ko urriaren 15ean

Txomin Artola, bost urtetako isilunearen ondotik

2021eko uztailaren 23an

Txomin Artola musikariari elkarrizketa
«Orbela» izeneko bere azken diskoa, hizketarako atzakia
Txomin Artola, bost urtetako isilunearen ondotik
Duela aste batzu kaleratu zuen «Xoxoa» diskoetxe berpiztu berriak Txomin Artolaren azken lana, «Orbela» izenekoa. Elkarrizketa hau berandu eginagatik ez da, noski, lekuz kanpo geratuko.
ARGIA.–Azken disko hau eta hurrenguaren artean bost bat urte joan dira. Disko berriaz mintzatu aurretik, agian komeni da isilune luze horren arrazoinaz mintzatzea.
TXOMIN ARTOLA.– Bost urte pasatzearena kasik konturatu gabeko gauza bat da, esan nahi dut ez dela izan apropos erabakitako gauza bat. Horrela suertatu da, eta kitto. Disko hura atera ondoren disko bat grabatzeko gogoarekin geratu nintzen. Kantuak egiten ere hasi nintzen, garai batetan antzinako musikarekin enrollaturik, Errenazimenduko musikarekin... poliki-poliki denbora pasa izan zait. Gero ere ez nekien diskoa nola osatu. Izan ere, duela hiru bat urte eduki nuen diskoa grabatzeko asmoa eta baneukan pentsatua zer sartu: zahar, J.A. Artzeren bi kanta bi olerki musikatu, bi gai instrumental... eta begira, horietatik ez da batere sartu azken disko honetan.
A.– Aipatu duzun disko hori zergatik ez zen burutua izan?
TX.A.– Beharbada izango zen nik neure burua nahasita ikusten nuelako, eta gero ere niretzat oso problema haundia da jendearen aurrean ibiltzeko modua. Disko bat egiten baldin baduzu modu batetara edota kanta estilo batekin, eta gero zuzenean bestelako batzurekin ibiltzen bazara, jendeak galdu egiten ditu errefereniziak. Jendeak erreferentzia diskoa du. Horregatik gero esaten dizute «nola aldatu haizen!» edota «nolaz blues bat kantatzen?». Eta nik blues kantatu izan dut hamabost urtetatik baina diskoan grabatutakoan hartzen ditu jendeak erreferentziak. Orduan, nire problema zen jende aurrean nola agertu ez nekiela.
A.–Garai batetan, musika esperimentaleko saioak eginez ibili zinen, ezta?
TX.A.– Bai, eta hori hain zuzen izan zen jendearen aurrean ibiltzeko formula bat. Orduan egiten nituen kanta zahar batzu, beste batzu nireak etabar, eta erritmo batzu sartuz zuzenean eman. Gertatzen zen adibidez nik ezin nuela bateria bat eraman bi kantutarako, flautista bat beste kanta bakar batetarako, bestela jende piloa eraman beharko nuke kantaldietara, hori oso zaila da. Orduan soluzioa da talde fijo bat hartzea eta talde horrek musika egokitu armonia berri batzu ezarriz.
A.– Eta oraingoan nola animatu zara diskoa grabatzera?
TX.A.– Disko honetan sartu ditudan kanta gehienak ere aspalditik eginak neuzkan, eta azkenean nolabait etapak erretzearren grabatu dut, hau da, hurrengo lanekin hasi ahal izateko orain arte egin dudanarekin bukatzeko.
A. - «Orbela» diskoa egiteko zer nolako prozesua bizi izan duzu?
TX.A.– Hasierako problema zein kanta joango ziren erabakitzea izan zen, hori bait zen lehen-leheneko problema. Hori erabakita, zein estilo eman nahi nion erabaki nuen, eta modu horretan kanta batzuri estilo bastante klasikoa eman nien. Klasikoa esan nahi dut armonia aldetik eta sokako musikatresnak erabiltzearen aldetik. Beste kantetan, bluesaren kasua adibidez, garbi neukan oinarri erritmiko bat eta haizezko zeinbat tresnarekin egin nahi nuela. Eta azkenik, kanta bat jazz modura egin nahi nuen eta Patri Goialderi eskaini nion, bera eta berarekin dabilen taldea bait da nirekin zuzenean jotzen duena. Dena dela esan nahi nuke instrumentazioarena guztiz konszientea izan dela.
A.–Dena dela, disko honetan oso modu desberdinez armonizatutako kantak daude, moldaketak nork egiten duenaren arabera. Kantu batetatik bestera halako moldaketa desberdintasuna egoteak ez al dio homogeneidadea kentzen diskoari?
TX.A.–Hori berriz ere zuzenean jotzea eta diskoa grabatzearen artean dagoen desberdintasuna da. Zuzenean soinu homogeneo bat lortzea askoz ezinbestekoagoa da, baina diskoa grabatzeko orduan bi jarrera egon daitezke: jende aurrean jotzen duzan bezalaxe egitea edota grabazioak eskaintzen dizkizun hainbat posibilitateetaz baliatzea. Horrelaxe ibili izan naiz orain arte: «Belar hostoak»en, Ducau eta Errobiko lagunak aritu ziren diskoan baina gero zuzenean ez zuten inoiz jo; gero, hori ez zela egokia erabaki nuen, eta «Ttakun-ttakun»en kitarra eta biolontxeloa baino ez. Asuntoa bait da diskoak eskaintzen dituen posibilitateak aprobetxatzea, segun zein mementutan nagoen gauza bat edo beste erabakiz. Hori da kuestioa eta horretan ez dut oraindik harri filosofala aurkitu.
A.–Nola funtzionatu dute disko honetan zeu eta moldakuntzen egileen arteko harremanek?
TX.A.– Nik normalki kanta bat pertsona bati eskaintzen diodanean aurretik pertsona hori nolakoa den badakit, nondik nora dabilen; esan nahi dut ez diozula kanta bat ezezagun bati eskaintzen. Gero ere zuk zer nahi duzun esaten diozu, piano bat edota soka-laukote bat nahi duzula esate batera, eztabaidan edo elkarrizketa hasten da. Bera musikoa baldin bada eta zuk ongi adierazi badiozu zer nahi duzun komunikazioa sortzen da, elkar ulertze bat. Horrela sortzen dira moldaketak edo konponketak zuk egindako melodiarekin.
A.– Gorago aipatu duzu zergatik eskaini zenion Patri Goialderi kanta baten moldaketak egitea. Agian interesgarria liteke beste bi moldagileengan nola pentsatu zenuen adieraztea, hau da, Mixel Ducau eta Juan Carlos Irizar.
TX.A.–Ducauren lankidetza aspaldikoa da, iaz bere jazz-hirukotearekin aritu nintzen kantatzen (Beñat eta Jean Paulekin) eta lankidetza horrezaz gain Michel adiskidea dut eta oso musiko ona da. Juan Carlos Irizarrena izan zen berak roilo klasikoa oso ondo ezagutzen duelako, beste arrazoirik ez da, nik ez nuen ezagutzen baina «Xoxoa»n eman zidaten haren berri eta beragana jo nuen.
A.– Bost urtez diskorik atera gabe ez al zara beldur izan «Orbela» grabatzeko orduan?
TX.A.–Noski izan naizela beldur. Alde batetatik kantak etxean egiten dituzunean oso giro intimoan egiten dituzu, eta jendearekiko kontaktoa galtzen duzunean sentitzen duzu zure kanta oso gauza zurea dela. Orduan diskoa planteiatzerakoan zeure mundu hori den bezala agertzen saiatzen zara baina lortuko ote duzun beldurrez. Hori izan da nire kezka nagusi bat.
Gero ere iruditzen zait bost urte isilik egoteak bere arriskuak dituela. Gaur egungo hogei urtetako gazteek duela bost urte hamabost zituzten eta agian nire musika horiei bost axola, beste onda batetan ibiliko dira. Nire emaitzak lehen aldiz deskubritzen dutenek zer pentsatuko edo sentituko duten horrek biziki kezkatzen nau. Beste zalantza haundi bat da hori.
A.– Hortik zehar askotan entzun izan da zare diskoak oso monotoneak direla...
TX.A.– Ni horrekin ez nago ados, edo hobe esanda eritzi horrek harritu egiten nau, zeren adibidez disko horretan badira kantak elkarren artean oso diferenteak direnak eta nik benetan hala sentitzen dut. Horregatik nik ez dut konprenitzen zer esan nahi duen. Agian esan nahiko dute kantatzeko era, oso uniformea eta oso berdina dela beti, interpretazioan etabar.
Hala uste dut. Xalbadorrena esatebaterako bertso doinu bat da; nik idatzitako doinua, baina apropos egina bertso doinuen modura. Herri honetako estiloa. Gero blues-a ere badago. Erabat diferentea. Jazz-a eta folk-a ere badaude. «Bidasoa»rena balada bat da...
A.– Ahotsaren kontua izango da...
TX.A.– Bai. Ilegorria baldin ba zara ilegorria izango zara beti. Nere kasuan ere antzeko zerbait izango da.
A.–Interpretarioaren posibilitatea dago...
TX.A.– Bai, baina nigan ez dut ikusten zeren nik kantuak etxeak egiten ditut, eta bakarka. Talde batekin baldin bazara ezberdina da. Elkarlan bat dago hor eta orduan diferentea da. Hor jende diferentearen ideiak eta helburuak nahasten dira. Aberatsa da.
A.– Berria al da zuretzat jende batekin kontektatzea? Disko hau ateratzeko izan da ala bestela ere izan dituzu antzeko esperientziak?
TX.A. - «Belar hostoak» diskoan esaterako Ducau-k egin zituen zenbait kantaren arregloak. Diskoa bere osotasunean hartuta, bai, berria da. Arregloekin gainera oso pozik geratu naiz. Batez ere kontutan hartuta arregloak ez direla inoiz elkarlan bat. Talde batean entsaio pilo bat egiten dituzu eta gero jotzen duzu grabatzera. Disko batean inprobisazio gehiago daukazu. Agian horregatik jotzen duzu piskat «a lo seguro».
A.–Letretan egon da aldaketa bat.
TX.A.–Letretan bai.
A.–Nola animatu zara letrak zerorrek idaztera?
TX.A.– Animatu... poliki poliki. Egun batean esan nuen «kanta bat egin nahi diat Bidasoari buruz», eta hasi egin nintzen idazten. Nik ez dut inolako esperientziarik idazten eta ideia horiek bertso doinu batean sartu beharra asko kosta izan zait. Askoz ere errazago ateratzen zait melodia bat. Horregatik jakin behar da bakoitzak zertarako daukan erraztasuna. Bestela edozein izango ginateke gauza kriston nobelak, kriston kuadroak eta kriston gauzak egiteko. Hori da bat. Bestea hor egin behar den lan guztia.
A.– Zuzeneko emanaldiak nola planteatu dituzu?
TX.A.– Zuzenean talde honekin nabil. Patri Goialde kitarrarekin, Josetxo Sigeros saxoarekin, Zaragueta baterian eta Txema Garzes baxoan. Oso pozik nago. Benetako musikoak dira eta orduan ez duzu inolako kezkarik beraiekin. Idazten dute paper batean eta buruz ikasten dute gero. Amateurrekin zabiltzanean inprobisaketa da oinarria. Eta inprobisazioa badakizue zer den, egun ona baldin badaukazu ondo, bestela gaizki. Jazz-eko musikoek ordea seguridadea ematen dute beti. Alde batetik disziplinaren eta ikasketen oinarria dute eta bestetik gauza dira inprobisaketaren freskotasunean sartzeko.
J.L. M.A.
34-35

GaiezKulturaMusikaMusika modePertsonakAbeslariakARTOLA2
GaiezKulturaMusikaArgitalpenaDiskoak
GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaDiskoak
PertsonaiazARTOLA2

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Udalatx mendiko gurutzea eraitsi eta... idazki misteriotsu bat utzi dute

Julene Flamarique

Hori barkaezina da, Rafa

Gorka Bereziartua

Guardia Zibilaren terrorearen apologia, plaza erdi huts batean

Zigor Olabarria Oleaga

Torturatuak: ausart edo aske?

Zigor Olabarria Oleaga

“Ederra litzateke euskaraz kalean ikastea”

Cira Crespo

“Euskaldun izatea hautua da, baina hautu horri bide eman behar zaio”

Larraitz Fagundez Osa

Azkenak

2024-10-15 | Maialen Huarte Arano | Euskalerria irratia

Elikagaiak jasotzeko “diru-txartelak”, familia zaurgarrienentzat Nafarroan

Europako Funts Sozialen ataletik Elikagaien Bankuetara bideratzen zuten urtero dirua eurek bidera zezaten janaria behar gehien duten herritarren artean. Aldaketa iritsi da kudeaketara orain: adin txikikoak dituzten familiei diru-txartelak emanen dizkiete produktuak erosteko. 130... [+]

2024-10-15 | Sustatu

Jabetze Eskola Gasteizen, feminismoaren adibideen ildotik, euskalgintzarako

Gasteizko Izaskun Arrue Kulturguneak (IAK) eta UEUk elkarlanean Euskaldunentzako Jabetze Eskola martxan jarriko dute, euskaldunok ahaldundu, eta ondorioz, jendartea eraldatzeko asmoz. Aurkezpen hitzaldia urriaren 30ean egingo du Garikoitz Goikoetxeak. "Hizkuntzaren... [+]

2024-10-15 | Julen Orbea | Zuzeu

Bizitza oroit dezagun

1944an, Stauffenberg-en agindupean, Hitler bonba batekin hiltzen saiatu ziren, soldadu eta herritar alemaniar batzuen artean prestatutako ekintza baten. Hurrengo hilabeteetan naziek 90 pertsona exekutatu zituzten ekintza haren ondorioz.

2024-10-15 | Antxeta Irratia | Aitor Errazkin

Urruña eta Segurako udalek ofizialdu egin dituzte herritarrek sortutako zubiak

Herritarrengandik sortu eta hiru hamarkadaz eraikitako harremanaren ondotik, Hego Lapurdi eta Goierriko bi herri hauen arteko senidetze edo birazkatze ofiziala egin dute igandean Urruñako plazan. 30 urteko mugarri, egun «historikotzat» jo dute Filipe Aramendi... [+]

2024-10-15 | Hiruka .eus | Nahia Martinez Gondra

Mecaner Herriarentzat

“Fabrikaren erosketa publikoa behar dugu”

Stellantis multinazionalak Mecaner lantokia itxi eta 148 behargin kalean utzi ditu Urdulizen (Bizkaia); horren aurrean, "Mecaner Herriarentzat" alternatiba ekosoziala sortu dute hainbat eragilek. LAB sindikatuko Iraide Juaristik eta Jauzi Ekosozialeko Aitor Gallastegik... [+]

2024-10-15 | Onintza Irureta Azkune

Galizieraren egoera larriaz ohartarazi dute, azken datuak ikusita

Ezagutza eta erabilerak, biek, egin dute atzera Galiziako Estatistika Institutuak jakinarazitako azken datuetan. Galera handiagoa da adin tarte gazteenetan. 5 eta 14 urte artekoen herenak adierazi du galiziera gutxi edo batere ez dakiela.

2024-10-14 | ARGIA

2x19: Intza Alkain | Pinguinoak

MULTIMEDIA - BTN

2024-10-14 | Julene Flamarique

Udalatx mendiko gurutzea eraitsi eta... idazki misteriotsu bat utzi dute

Arrasateko Udalak sare sozialetan jakinarazi duenez larunbat goizaldean kendu zuten ezezagunek gurutzea. Bizkaia eta Gipuzkoa arteko mugan zegoen kokaturik, 1.120 metroko garaieran. 1971. urtean jarri zen eta 250 kiloko pisua eta 10 metroko luzera zituen. Oraingoz ez da gurutzea... [+]

2024-10-14 | Andoni Tamayo Arrizabalaga

Zer esan nahi dute ‘begiratu’, ‘ulertu’ eta ‘pertsona’ hitzek?

Ez da akaso harrotasun seinale nire aurrean dauden pertsonak pertsona izango ez balira bezala begiratzea? Bai, noski baietz. Baina nola espero dugu bestela besteak ulertzea? Ulertu, behatu, begiratu. Besteak ulertu nahi izateak, ez du jarrera harro hau eskatzen? Ni pertsona... [+]

2024-10-14 | Jon Otermin Benito

Genozidioaren egunkariak

Urtebete igaro da, diotenez. Ez dut sekula ulertu mendebaldarrok daukagun ohitura harroputz hau: nahiz eta gatazkak ia mende bateko iraunaldia izan, datak nahierara moldatzen ditugu, garrantzia nolanahi oparituz. Azkeneko sasoia ezberdina izan al da beren lurraldean preso... [+]

2024-10-14 | Leire Ibar

Lekeitioko Euskal Zine Bilerak 47. edizioa du aste honetan

47 urte beteko ditu zine jaialdiak, eta urriaren 16tik 21era, solasaldi eta tailerren bidez euskal zinemagintzaren alor ugari landuko dituzte. “Beti berria den zinema” lelopean, aurtengo jaialdiak zine berria eta istorio berriak kontatu nahi dituzten gazteei keinu... [+]

2024-10-14 | Ahotsa.info

Ehunka gazte elkartu dira urriaren 12an Tafallan Ernaik deituta

MULTIMEDIA - Albistea

2024-10-14 | Leire Ibar

Gasteizko euskalgintzak egun osoko egitaraua antolatuko du urriaren 19an

“Gasteiz euskararen hiria” ekimena ospatuko dute urtarrilaren 19an Arabako hiriburuan. Euskaraz egingo diren ekintza ezberdinek osatuko dute hamabi orduko egitaraua. "Euskara protagonista izatea" da ekimenaren helburua.

2024-10-14 | iametza

Educamadrid eta MAX: burujabetza teknologikoa Madrilgo hezkuntza sisteman

EducaMadrid software librean oinarritutako hezkuntza plataforma 2002an jarri zen martxan Madrilgo Erkidegoan eta egun milioi bat erabiltzaile inguru ditu. Bertako kide Daniel Estebanek plataformaren aurkezpen praktikoa egingo du urriaren 17an Donostiako San Telmo museoan egingo... [+]

2024-10-14 | ARGIA

40 estatuk “gogor gaitzetsi” dute Israelek NBE-n kasko urdinei eraso egin izana

Azken egunetan gutxienez Nazio Batuen Erakundeko bost kasko urdin zauritu ditu Israelgo armadak, UNIFIL Nazio Batuen Libanorako Indar Behin-Behinekoak duen egoitza nagusiaren kontrako erasoetan, Naqoura herrian. Netanyahuk esan du kasko urdinak “giza ezkutu” gisa... [+]

Eguneraketa berriak daude