Txomin Artola, bost urtetako isilunearen ondotik

1985eko apirilaren 21an

Txomin Artola musikariari elkarrizketa
«Orbela» izeneko bere azken diskoa, hizketarako atzakia
Txomin Artola, bost urtetako isilunearen ondotik
Duela aste batzu kaleratu zuen «Xoxoa» diskoetxe berpiztu berriak Txomin Artolaren azken lana, «Orbela» izenekoa. Elkarrizketa hau berandu eginagatik ez da, noski, lekuz kanpo geratuko.
ARGIA.–Azken disko hau eta hurrenguaren artean bost bat urte joan dira. Disko berriaz mintzatu aurretik, agian komeni da isilune luze horren arrazoinaz mintzatzea.
TXOMIN ARTOLA.– Bost urte pasatzearena kasik konturatu gabeko gauza bat da, esan nahi dut ez dela izan apropos erabakitako gauza bat. Horrela suertatu da, eta kitto. Disko hura atera ondoren disko bat grabatzeko gogoarekin geratu nintzen. Kantuak egiten ere hasi nintzen, garai batetan antzinako musikarekin enrollaturik, Errenazimenduko musikarekin... poliki-poliki denbora pasa izan zait. Gero ere ez nekien diskoa nola osatu. Izan ere, duela hiru bat urte eduki nuen diskoa grabatzeko asmoa eta baneukan pentsatua zer sartu: zahar, J.A. Artzeren bi kanta bi olerki musikatu, bi gai instrumental... eta begira, horietatik ez da batere sartu azken disko honetan.
A.– Aipatu duzun disko hori zergatik ez zen burutua izan?
TX.A.– Beharbada izango zen nik neure burua nahasita ikusten nuelako, eta gero ere niretzat oso problema haundia da jendearen aurrean ibiltzeko modua. Disko bat egiten baldin baduzu modu batetara edota kanta estilo batekin, eta gero zuzenean bestelako batzurekin ibiltzen bazara, jendeak galdu egiten ditu errefereniziak. Jendeak erreferentzia diskoa du. Horregatik gero esaten dizute «nola aldatu haizen!» edota «nolaz blues bat kantatzen?». Eta nik blues kantatu izan dut hamabost urtetatik baina diskoan grabatutakoan hartzen ditu jendeak erreferentziak. Orduan, nire problema zen jende aurrean nola agertu ez nekiela.
A.–Garai batetan, musika esperimentaleko saioak eginez ibili zinen, ezta?
TX.A.– Bai, eta hori hain zuzen izan zen jendearen aurrean ibiltzeko formula bat. Orduan egiten nituen kanta zahar batzu, beste batzu nireak etabar, eta erritmo batzu sartuz zuzenean eman. Gertatzen zen adibidez nik ezin nuela bateria bat eraman bi kantutarako, flautista bat beste kanta bakar batetarako, bestela jende piloa eraman beharko nuke kantaldietara, hori oso zaila da. Orduan soluzioa da talde fijo bat hartzea eta talde horrek musika egokitu armonia berri batzu ezarriz.
A.– Eta oraingoan nola animatu zara diskoa grabatzera?
TX.A.– Disko honetan sartu ditudan kanta gehienak ere aspalditik eginak neuzkan, eta azkenean nolabait etapak erretzearren grabatu dut, hau da, hurrengo lanekin hasi ahal izateko orain arte egin dudanarekin bukatzeko.
A. - «Orbela» diskoa egiteko zer nolako prozesua bizi izan duzu?
TX.A.– Hasierako problema zein kanta joango ziren erabakitzea izan zen, hori bait zen lehen-leheneko problema. Hori erabakita, zein estilo eman nahi nion erabaki nuen, eta modu horretan kanta batzuri estilo bastante klasikoa eman nien. Klasikoa esan nahi dut armonia aldetik eta sokako musikatresnak erabiltzearen aldetik. Beste kantetan, bluesaren kasua adibidez, garbi neukan oinarri erritmiko bat eta haizezko zeinbat tresnarekin egin nahi nuela. Eta azkenik, kanta bat jazz modura egin nahi nuen eta Patri Goialderi eskaini nion, bera eta berarekin dabilen taldea bait da nirekin zuzenean jotzen duena. Dena dela esan nahi nuke instrumentazioarena guztiz konszientea izan dela.
A.–Dena dela, disko honetan oso modu desberdinez armonizatutako kantak daude, moldaketak nork egiten duenaren arabera. Kantu batetatik bestera halako moldaketa desberdintasuna egoteak ez al dio homogeneidadea kentzen diskoari?
TX.A.–Hori berriz ere zuzenean jotzea eta diskoa grabatzearen artean dagoen desberdintasuna da. Zuzenean soinu homogeneo bat lortzea askoz ezinbestekoagoa da, baina diskoa grabatzeko orduan bi jarrera egon daitezke: jende aurrean jotzen duzan bezalaxe egitea edota grabazioak eskaintzen dizkizun hainbat posibilitateetaz baliatzea. Horrelaxe ibili izan naiz orain arte: «Belar hostoak»en, Ducau eta Errobiko lagunak aritu ziren diskoan baina gero zuzenean ez zuten inoiz jo; gero, hori ez zela egokia erabaki nuen, eta «Ttakun-ttakun»en kitarra eta biolontxeloa baino ez. Asuntoa bait da diskoak eskaintzen dituen posibilitateak aprobetxatzea, segun zein mementutan nagoen gauza bat edo beste erabakiz. Hori da kuestioa eta horretan ez dut oraindik harri filosofala aurkitu.
A.–Nola funtzionatu dute disko honetan zeu eta moldakuntzen egileen arteko harremanek?
TX.A.– Nik normalki kanta bat pertsona bati eskaintzen diodanean aurretik pertsona hori nolakoa den badakit, nondik nora dabilen; esan nahi dut ez diozula kanta bat ezezagun bati eskaintzen. Gero ere zuk zer nahi duzun esaten diozu, piano bat edota soka-laukote bat nahi duzula esate batera, eztabaidan edo elkarrizketa hasten da. Bera musikoa baldin bada eta zuk ongi adierazi badiozu zer nahi duzun komunikazioa sortzen da, elkar ulertze bat. Horrela sortzen dira moldaketak edo konponketak zuk egindako melodiarekin.
A.– Gorago aipatu duzu zergatik eskaini zenion Patri Goialderi kanta baten moldaketak egitea. Agian interesgarria liteke beste bi moldagileengan nola pentsatu zenuen adieraztea, hau da, Mixel Ducau eta Juan Carlos Irizar.
TX.A.–Ducauren lankidetza aspaldikoa da, iaz bere jazz-hirukotearekin aritu nintzen kantatzen (Beñat eta Jean Paulekin) eta lankidetza horrezaz gain Michel adiskidea dut eta oso musiko ona da. Juan Carlos Irizarrena izan zen berak roilo klasikoa oso ondo ezagutzen duelako, beste arrazoirik ez da, nik ez nuen ezagutzen baina «Xoxoa»n eman zidaten haren berri eta beragana jo nuen.
A.– Bost urtez diskorik atera gabe ez al zara beldur izan «Orbela» grabatzeko orduan?
TX.A.–Noski izan naizela beldur. Alde batetatik kantak etxean egiten dituzunean oso giro intimoan egiten dituzu, eta jendearekiko kontaktoa galtzen duzunean sentitzen duzu zure kanta oso gauza zurea dela. Orduan diskoa planteiatzerakoan zeure mundu hori den bezala agertzen saiatzen zara baina lortuko ote duzun beldurrez. Hori izan da nire kezka nagusi bat.
Gero ere iruditzen zait bost urte isilik egoteak bere arriskuak dituela. Gaur egungo hogei urtetako gazteek duela bost urte hamabost zituzten eta agian nire musika horiei bost axola, beste onda batetan ibiliko dira. Nire emaitzak lehen aldiz deskubritzen dutenek zer pentsatuko edo sentituko duten horrek biziki kezkatzen nau. Beste zalantza haundi bat da hori.
A.– Hortik zehar askotan entzun izan da zare diskoak oso monotoneak direla...
TX.A.– Ni horrekin ez nago ados, edo hobe esanda eritzi horrek harritu egiten nau, zeren adibidez disko horretan badira kantak elkarren artean oso diferenteak direnak eta nik benetan hala sentitzen dut. Horregatik nik ez dut konprenitzen zer esan nahi duen. Agian esan nahiko dute kantatzeko era, oso uniformea eta oso berdina dela beti, interpretazioan etabar.
Hala uste dut. Xalbadorrena esatebaterako bertso doinu bat da; nik idatzitako doinua, baina apropos egina bertso doinuen modura. Herri honetako estiloa. Gero blues-a ere badago. Erabat diferentea. Jazz-a eta folk-a ere badaude. «Bidasoa»rena balada bat da...
A.– Ahotsaren kontua izango da...
TX.A.– Bai. Ilegorria baldin ba zara ilegorria izango zara beti. Nere kasuan ere antzeko zerbait izango da.
A.–Interpretarioaren posibilitatea dago...
TX.A.– Bai, baina nigan ez dut ikusten zeren nik kantuak etxeak egiten ditut, eta bakarka. Talde batekin baldin bazara ezberdina da. Elkarlan bat dago hor eta orduan diferentea da. Hor jende diferentearen ideiak eta helburuak nahasten dira. Aberatsa da.
A.– Berria al da zuretzat jende batekin kontektatzea? Disko hau ateratzeko izan da ala bestela ere izan dituzu antzeko esperientziak?
TX.A. - «Belar hostoak» diskoan esaterako Ducau-k egin zituen zenbait kantaren arregloak. Diskoa bere osotasunean hartuta, bai, berria da. Arregloekin gainera oso pozik geratu naiz. Batez ere kontutan hartuta arregloak ez direla inoiz elkarlan bat. Talde batean entsaio pilo bat egiten dituzu eta gero jotzen duzu grabatzera. Disko batean inprobisazio gehiago daukazu. Agian horregatik jotzen duzu piskat «a lo seguro».
A.–Letretan egon da aldaketa bat.
TX.A.–Letretan bai.
A.–Nola animatu zara letrak zerorrek idaztera?
TX.A.– Animatu... poliki poliki. Egun batean esan nuen «kanta bat egin nahi diat Bidasoari buruz», eta hasi egin nintzen idazten. Nik ez dut inolako esperientziarik idazten eta ideia horiek bertso doinu batean sartu beharra asko kosta izan zait. Askoz ere errazago ateratzen zait melodia bat. Horregatik jakin behar da bakoitzak zertarako daukan erraztasuna. Bestela edozein izango ginateke gauza kriston nobelak, kriston kuadroak eta kriston gauzak egiteko. Hori da bat. Bestea hor egin behar den lan guztia.
A.– Zuzeneko emanaldiak nola planteatu dituzu?
TX.A.– Zuzenean talde honekin nabil. Patri Goialde kitarrarekin, Josetxo Sigeros saxoarekin, Zaragueta baterian eta Txema Garzes baxoan. Oso pozik nago. Benetako musikoak dira eta orduan ez duzu inolako kezkarik beraiekin. Idazten dute paper batean eta buruz ikasten dute gero. Amateurrekin zabiltzanean inprobisaketa da oinarria. Eta inprobisazioa badakizue zer den, egun ona baldin badaukazu ondo, bestela gaizki. Jazz-eko musikoek ordea seguridadea ematen dute beti. Alde batetik disziplinaren eta ikasketen oinarria dute eta bestetik gauza dira inprobisaketaren freskotasunean sartzeko.
J.L. M.A.
34-35

GaiezKulturaMusikaMusika modePertsonakAbeslariakARTOLA2
GaiezKulturaMusikaArgitalpenaDiskoak
GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaDiskoak
PertsonaiazARTOLA2

Irakurrienak

Matomo erabiliz

"Badira hartzea merezi duten arriskuak, genozidioa gelditu behar dugu"

Zigor Olabarria Oleaga

EAJk Mundakako bere alkatea presionatzen zuen, udaleko idazkariaren gainetik aritzeko

Xabier Letona Biteri

Sionismoaren kontrako juduak jazartzen ari dira Alemanian

Gedar

"40 landare mota ditugu oihan baratzean, urte osoan bertatik jateko eta tresna xinpleekin lantzeko"

Estitxu Eizagirre

Ez da zapalkuntza? Orduan, asimilazioa

Ane Ablanedo Larrion

Azkenak

2024-04-22 | Garbiñe Larrea Iturralde

Intsusaren bigarrena

Joan urteko udaberrian idatzi nuen intsusari eskainitako aurreneko artikulua eta orduan iragarri nuen bezala, testu sorta baten aurrenekoa izan zen. Sendabelar honen emana eta jakintza agortzen ez den iturriaren parekoa dela nioen eta uste dut udaberriro artikulu bat idazteko... [+]

2024-04-22 | Eneko Bachiller Otamendi

Arrain-zoparako, besterik ezean, itsasoko igela

Amonak sarritan aipatu zidan badela arrain bat, garai batean kostaldeko herrietako sukalde askotan ohikoa zena. Arrain-zopa egiteko bereziki ezaguna omen zen, oso zaporetsua baita labean erreta jateko ere. Beti platerean oroitzen dut, eta beraz, orain gutxira arte oharkabeko... [+]

2024-04-22 | Jakoba Errekondo

Lurra elikatu, guk jan

Lurrari begira jartzea zaila da. Kosta egiten da. Landareekin lan egiten duenak maiz haiek bakarrik ikusten ditu. Etekina, uzta, ekoizpena, mozkina, errebenioa, emana, azken zurienean “porru-hazia” bezalako hitzak dira nagusi lur-langileen hizkuntzan.

2024-04-22 | Garazi Zabaleta

Txaramela

Pasta ekologikoa, ortuko barazki eta espezieekin egina

Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]

2024-04-21 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

'Cristóbal Balenciaga' telesaila

"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"

Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]

Eguneraketa berriak daude