Zuhaitzen tragedia eta kriminalak
Hona nire maldizioa: egun animalienganako tratuari buruz zabaltzen ari den jendartearen jarrera bera etorriko da landareekin egiten diren krimen horiei buruz.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Espainiako Malagako lagun batek beti berdin adierazten du, On Kixote Mantxakoaren ezpainetan jarritako esaldia berrituz: “Elizarekin egin dugu topo”. Esaera hori askatzen eta argitzen oso zaila edo ezinezkoa denean erabiltzen dute; izan ere Elizari buruz ia buru adina aburu.
Ba antzera gertatzen da zuhaitz eta arbolekin. Zuhaitzei buruz eta bereziki bere inausketari buruz mundu guztiak daki, eta iritzia ematen du. Behin Itsasondon bide ertzeko parketxo batean zuhaitz eta arbola batzuei kalte latzak eragin zizkieten errepideko lan batzuk egiterakoan. Hor joan ginen, lanen ardura zuen ingeniari jaun bat eta biok, ni udalaren izenean, kalteak aztertu eta zer egin adostera. Ingeniaria omen zen, noski, eta berak ba omen zekien “zuhaitz ziztrin” horiek zauri larriei buelta eman eta bere onera etortzeko gai zirela. Harroputz nazkantea! Nola bururatzen ote zitzaidan zuhaitza aldameneko errepidearekin alderatzea, ezta bide seinale batekin ere! Hori omen zen garrantzitsua, errepidea! Eta noski, ez zegoela inola ere zuhaitz horietakoa kaltea zenik aitortzeko prest eta gutxiago hura erreparatzeko dirurik jartzeko. Buruharro haizetsu fanfarroia!
Ingeniari asko dago bazterretan. Gehitxo, gauza onerako. Eta zuhaitzak hankapean darabiltzagu: porlanak, burdinak, altzairuak, plastikoak, edozein gai eta materialek zuhaitz bizidun eta bizi-emaileak baino kontu handiagoa merezi du. Zuhaitzak balio handiko ondarea direla jabetu ezinik gabiltza. Baita onura saldoaren sortzaile ere: CO2 eta antzekoen xurgatzaile, bioaniztasunaren aberasle, tenperatura jaisle eta itzal emaile, urari eusten diote eta hondamendi naturalak saihestu, etxeen balioa areagotzen eta pertsonen osasun fisikoa eta mentala hobetzen dute. Agian horrexegatik ari dira zuhaitzen kontra, noiznahi eta nonahi, pitzatuta daudelako, burutik joanda.
Gure herri eta hirietan hasi eta gaur egun mendi muturreko azken zokoraino zabalduak dauden eta zuhaitzetan gauzatzen diren inausketa topiko eta praktika txarrak landareon kudeaketatik baztertu behar dira. Erabat ezabatu.
Negargarriak dira espezialisten aholkuari segika egiten omen diren krimen horiek zuritzeko politikari ezjakin eta ezer jakin nahi ez dutenek, buruzut, duten jarrera. Tragedia bat bizitzen ari gara: gure ondarerik handienetakoaren suntsipen masiboa. Hori bai, gero erraustegiaren aurka gaude, AHT txarra da, klima aldaketak itoko gaitu eta abar.
Ba hona nire maldizioa: egun animalienganako tratuari buruz zabaltzen ari den jendartearen jarrera bera etorriko da landareekin egiten diren krimen horiei buruz. Etorkizunean, moztu eta moztu, landareen izerdiarekin eskuak lerdatzen ari zareten horiek guztiek jakingo duzue, alabak gogoraraziko dizue: kriminalak izan zineten. Tragedia bat bizitzen ari gara. Buelta ere ikusiko dugu.
Sugea ikusi orduko: “Sugegorria!”. Telesforo Aranzadi zenak esaten baitzuen, begiek ez dutela ezagutzen dutena baino ikusten. Eta sugegorria ezagutu, ezagutzen dugunez (entzunaz, sikiera), hori bera izaten da joera: ikusten dugun suge oro sugegorria dela iruditzen... [+]
Dei batek dena alda dezake. Eguna bai, bederen. Hurrengo orduetako martxa, sikiera. Ourensen dagoen lagunak jasotzen du Noainen dagoen Lugoko lagunaren deia. Dei bakar batek ekarri zituen Galizako elkarte bateko zortzi artzain eta ahuntzain bat etxera. Zoragarria izan zen... [+]
Artzain gisa hirugarren kanpaina du aurtengoa Koldo Vicente Eseberrik. Familia Otsagabikoa izan arren, Iruñean bizi izan zen txikitatik, baina abeltzaintzaren munduarekin harreman estua izan du beti. “Osaba artzaina zen, haragitarako ardiak zituen hemen, eta txikitan... [+]
Bada Garde. Urrutira gabe hor dago, urrutieneko mugaren guardan. Umetan ezagutu nuen Garde, ez dut gogoan zenbat urte nituen, baina landatuta geratu zitzaidan han ikusi nuena.-
Emakumea eta lurra elkartzen dituen liburua idatzi du Onintza Enbeitak: Bizitza baten txatalak. Gure aurrekoen bizimodua jaso du, andre baten ahotan: "Baserria bere horretan, erromantizismorik gabe". Feli Madariaga (1932, Baldatika, Forua, Bizkaia) da andre hori, lurrari... [+]
Izarrak, ortzi mugagabean, keinu egiten diguten argi izpi dardarti liluragarriak dira, osotasuna eta ezereza bateratuta, zer garen ulerrarazteko oroitarri zaizkigunak: izan sua, izan ondotik joan zaizkigun kuttunak, gizakiaren txikitasuna edo Anbotoko Mariren edertasuna;... [+]
Irulegi eta Anhauze artean ditu mahastiak Joanes Haritschelharrek, Amama proiektuaren bultzatzaileak. “Mahastiak ene amarenak ziren, eta bera jubilatu zenean hartu nuen nik etxaldea, 2022an”, azaldu du. Ama mahastizaina eta aita ardi gasnagilea ditu, eta beraz, beti... [+]
Orriuldu gabe daude oraindik zuhaitzak eta arbolak. Hostoak ihartu gabe daude, bai. Eta hostoa jasotzeko sasoi aproposa da. Hostoa, batez ere geroago jasotzen da; zuhaitzaren adaburua janzten duen orritza edo hostotza erortzen denean edo orriultzen denean, lurraren instantziako... [+]
Lanbidean urteak daramatzagun basozainok, gogoan ditugu 1989. urtean Euskal Herria bortizki kolpatu zuten mendiko sute handiak. Urtarriletik luze zetorren lehorte latza udazkenean lehertu zen haize bortitzen bultzadaz. Dozenaka sutek beltzez jantzi zuten lurraldea, bereziki... [+]
Bizitza azkar pasatzen dela entzun eta esaten dugu maiz. Hala ere, gizakiok urte dezenteko bizi-itxaropena daukagu. Hainbat urte izan ohi ditugu ongi garatu, bizi eta ugaltzeko. Badira, ordea, hori guztia denbora askoz ere laburragoan egin behar duten gu bezalako ugaztunak:... [+]
Historikoki, artzaintzari eta abeltzaintzari guztiz lotuta egon den bailara da Erronkaribarrekoa, baina azken hamarkadetan nabarmen eraldatu da eta turismoa bihurtu da jarduera nagusia. “Ekonomia horrela aldatu da, eta hamarkadaz hamarkada ardi, behi eta behor kopurua... [+]
Ez naiz aparretsia, orraztearen aparretsia, ezta gutxiagorik ere. Baina ikasturte berriari ekiteko, zer den ez den, lakarra zuzen-zuzen ederki asko eginda nator zuregana.
Sendabelarra oliotan beratzeaz ariko gara baina ukendurik egin gabe. Bai, arraroa dirudi baina sendabelar freskoak oliotan beratu, iragazi eta erle argizaria ipinita ukendua egiten ikasi duenari olioarekin beste era batera lan egitea badagoela esan nahi nioke. Oleato edo olio... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]