Zainzuriaren puntta berriko kakalardoa
Apopilo berriak ditugu etxean. Berriak izaki gozo-gozo hartu ditugu, ezagutu ditugun arte!
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Gure baratzeko txoko kuttunenetako batean hartu dute ostatu: zainzuridian. Etxean urteak dira urtarrilean hasi eta ekaina etorri arte zainzuriak (Asparagus officinalis) jaten ditugula. Eguna luzatzen ari den urte garai ia osoan gutizia ederra dira, bildu eta zartagira.
Bada aurten azaldu zaizkigu apopilo berriak. Horiek ere zainzuria gustuko. Crioceris dute grazia, zehatzago Crioceris asparagi: zainzuriaren kakalardo arrunta. Lehengo zainzuridiaren aldamenean beste hiru berri landatu ditugu aurtengo udaberrian, eta moztu berri dudan ezkerreko hankako behatz txikiko azkazal puntta jokatuko nuke landare horietan ekarri dugula ditxosozko kakalardoa.
Ez da batere makala, ez du edozer gauza jaten, soilik zainzuria! Ez uraza (Lactuca sativa), ez zerba (Beta vulgaris), ez tipula (Allium cepa), ez porrua (Allium porrum). Zainzuria eta besterik ez. Zer luxuzale, ahozuri!
Hasieran saiatu nintzen beraien laguna egiten, Nafarroako garaiko gaitzen eta izurriteen berri ematen duen asteroko buletinean ikusi eta ezagutu nuen arte. Aho zabalik, lerdea daridala geratu nintzen ustez laguna egin nahi nuen aparejuaren berri zehatza jakin nuenean. Kalte latzak eragiten ditu, batez ere zainzuridi gazteetan, gureetan, adibidez.
Laster hasi nintzen han eta hemen bere berri bila. Europa eta Amerikako zainzuriaren izurrite zabalduena da. Maiatz aldera hasten dira mugitzen: hostailarik bada, jaten, estaltzen eta arrautzak erruten. Eme batek 80-90 arrautza jarriko ditu. 3-10 egunera ireki eta harrak aterako dira; horiek 10-15 egunez jan eta jan besterik ez dute egingo. Nahikoa gizendu eta heldu direnean, bere burua lurrera botatzen dute; hor azalean ezkutatuko dira. Aste pare batera kakalardo helduak azalduko dira. Hiru bat belaunaldi izaten dira urtero. Harrek eta kakalardo helduek zainzurien kimu berriak eta hosto orrazkarak jaten dituzte. Eta, harritzekoa, puntta berriak gustatzen zaizkie: goxoenak, xamurrenak. Puntta berriak janda hazkundea kaltetzen da, batez ere landarearen lehen urteetan.
Eguneroko lana hartua dut bere berri izan eta gero: harrak eta kakalardoak bildu eta kris-kras. Eta oso polita da kakalardoa, baina…
Belazea gorri azaltzen zen, egun batetik bestera. Gorri-gorri, gorri bizi urrutitik ikusgarri. Gorbela zen, itsas-belarra edo alga. Nekazariak itsas bazterretik bildu eta lehortzeko belazean zabaltzen zuena. Gorbel arrea eta gorbel gorria izaten ziren eta gu bezalako... [+]
Aszidiak tunikadun modura ere ezagutzen diren itsas ornogabeak dira. Munduko ozeano guztietan dauden animalia iragazle sesilak dira: bizitzaren zatirik handiena azalera solidoetara –arroka, maskor edo egitura artifizialetara– finkatuta emango dute, ura etengabe... [+]
Ostirala da, bero handia egin du gaur ere. Baserriko lanak bukatu ditugu, belarretan egin dugu. Nekatuta, izerditan, berotuta, baina pozik! Denon artean lortu dugu, denok bat ekinda lana hobeto egiten da.
Burujabetzan sakontzeko egitasmoa da Oiartzun Burujabe proiektua, udalaren, herriko ehun ekonomikoaren eta herritarren artean bultzatu dutena. “Oiartzungo herritarrek bertako baliabideak eta produktuak, bertan ekoizten dena erabiltzea bultzatu nahi dugu, kanpoko... [+]
Loratu da. Kostata baina loratu da, bai, arkakaratsa (Rosa spp.). Lore arin, mehe, hegalari itxurakoa da, arrosa bat da eta lorea ere arrosakara eta zuriaren arteko kolorea du. Urtero loratzen da lurrin fina zabalduz. Lore horiek destilatu egiten dira, ia erabat kosmetikan eta... [+]
David de Blasek abiatutako proiektua da Azpigorri Ahuntz Txorizoak, eta izenak argi uzten duenez, azpigorri arrazako ahuntzekin ari da lanean. “Urteetan industrian aritu nintzen lanean, baina pandemia garaian artzain eskolara joan nintzen, eta ikasketak amaitutakoan... [+]
Duela egun batzuk Zeraingo mendietan nenbilela, gorpu bat topatu nuen bidearen erdian. Lehen aldia zen halakorik ikusten nuela, eta kosta zitzaidan identifikatzea. Bere tamaina txikia ikusita, kume bat izan behar zuela pentsatu nuen; baina oker nenbilen. Munduko ugaztun... [+]
San Roman auzoko jaietan bost neska adingaberi ukituak egiteagatik 18 urteko mutil bat atxilotu zuen Ertzaintzak Muxikan (Bizkaia). Udalak eta herriko Mugimendu Feministak elkarretaratzea deitu dute asteartean 20:30erako.
Ipurdia belztu egiten zaio. Tomate (Solanum lycopersicum) alea sano-sano ikusten da, landarean zintzilik, goitik behera begiratzen baitiogu. Buruz behera edo hankaz gora jarriz gero ipurdia beltz-beltz azalduko du. Ipurdian txanpon baten antzeko beltzune borobila, oso beltza eta... [+]
Hamabost urte baino gehiago daramatza martxan Bizkaiko Kimuak ernamuinduen proiektuak, baina hasierako bultzatzaileak erretiratu dira eta erreleboa hartu berri dute Mikel Landa Luzarragak eta Asier Iñigo Oraindik. Ernamuindutako kimu freskoak ekoizten dituzte batik bat,... [+]
Lurreko bi heren baino gehiago ura da; ur horretatik %96, ozeanoetako ur gazia. Eguzki izpiak ozeanoetako lehen 200 metroko sakonerara heltzen dira, eta bertan bizi dira munduko arrantza industriak ustiatzen dituen espezie ia guztiak. Aitzitik, zientziak gehiago erreparatu izan... [+]
Natura aspaldi deuseztatu genuen. Hori da gure kultura, natura deuseztatzea. Oinarrian, nekazaritzaren kultura, goldearen kultura, kultibatzea, berezko natura deuseztatzea da. Guk nahi ditugun mozkinak eta etekinak jezteko moduko “natura” dugu gurean.
Askorentzat uda soinuaren egilea da hegazti hori eta, seguruenik, hau dela eta mila izen ditu Euskal Herrian. Hauetako batzuek bere ‘txrriiii-txrrriiii-txrriii’ kantu deigarriari egiten diote erreferentzia: txirritxori, zirringilo, irrigo edo kirrilo, adibidez. Beste... [+]