Ustekabean, hiztunak galdu ditu galesak
Beti pentsatu izan dut euskaldunok Europan dugun hizkuntza komunitaterik antzekoa galesdunena dela eta Euskal Herrian ez ditugula behar bezala jarraitzen bertako bilakaera soziolinguistikoa eta galesaren aldeko ekimenak. Ia 600.000 hiztun (biztanleriaren %20 inguru), ingelesarekiko distantzia linguistiko handia eta hizkuntzaren berreskurapenaren aldeko dinamika sozial indartsua eta maila bateko babes instituzionala.
Horregatik nengoen abenduaren 11ren zain, egun horretan kaleratu behar zituztelako Galeseko (Cymru, galesez) hizkuntza egoerari buruzko 2011ko Zentsuaren datuak. Eta aurreikuspenetan, Galesaren ezagupenean hobekuntzak espero baziren ere, emaitzak bestelakoak izan dira. Office for National Statistics delakoak argitaratu dituen lehen datuen arabera: azken hamarkadan, hiztunak galdu ditu galesak. 2001ean, biztanleen %20,8 gai zen galesez hitz egiteko eta 10 urte beranduago proportzio hori %19,0ra jaitsi da. 582.000 hiztun 2001ean, 562.000 iaz. Nahiz eta orain jasotako datuak 1991koak baino hobeak izan (%18,7 eta 508.000 hiztun) alarma guztiak piztu dira galesaren aldeko sektoreetan.
Adinen araberako datuen irakurketak ere ez du lasaitasunerako aukerarik ematen, nahiz eta 3-4 urteko haurren artean hobekuntza handia gertatu hizkuntza ezagupenari dagokionez: galesdunak %18,8 izatetik, %23,3 izatera pasa dira. Hurrengo bi adin taldeetan aldiz, galera txikiak izan dira: 5-15 urtekoen artean 2001ean galesdunak %40,8 ziren eta 2011n %40,3 dira eta 16-19koen artean %26,7tik %26,0ra jaitsi dira. Beste multzoen artean, galerarik izan ez duen adin tarte bakarra 20-44 urtekoena izan da: %15,5etik %15,6ra pasa dira galesdunak.
Kezkatzeko beste datu bat honako hau da: hiztunen galera Galesko eremu geografiko osoan gertatu dela, baina nabarmenagoa izan dela, galesaren ezagupen maila altuko zonaldeetan.
Datuekin amaitzeko, 2011n, %73,3k esan du ez dela galesez hitz egiteko gai, 2001ean proportzio hori %71,6koa zelarik.. Elebidun pasiboak aldiz (hitz egiteko gai ez izan arren, ulertzeko gai direnak) %4,9tik %5,3ra igo dira.
Orokorrean, garbi ikusten da galesa berreskuratzen ari dela: gazteenak baitira hizkuntzaren ezagupen proportziorik altuenak dituztenak, baina 10 urteetan ezagupenean hobekuntza nabarmenik lortu ez izanak, egindako bidea berrikusi beharra dakar eragile askoren ustez.
Joan den abenduaren 8an Galeseraren aldeko Cymdeithas yr Iaith Gymraeg erakundearen buru aukeratu zuten Robin Farrar-ek dioenez “Galesak krisi bati egin behar dio aurre”. Zentsuko datuen inguruan egin dituen adierazpenen artean, esaldi hauek aukeratuko ditut: “Galesaren etorkizuna, galesdunen hizkuntza komunitatearen baitan dago. Garrantzitsua dela uste badugu, ekin egin behar dugu”. “Hizkuntza ez da lehentasuna Galesko Gobernuarentzat eta honek aldatu egin behar du”. “Gure ustez, Galesko biztanle gehienok, galesez bizi ahal izango dugun herri bat nahi dugu”. Euskaraz jarrita, gureak ematen dute esaldiok, ezta?
Leanne Wood, Plaid Cymru alderdiko liderrari berriz, hitz hauek irakurri dizkiogu: “Segurtatu behar dugu galesa ez dela bakarrik ikasgeletan erabiliko, baizik eta etxean, lantokian, egoera sozial desberdinetan eta Galesko eremu osoan zehar”.
Galera hau azaldu dezaketen faktoreen artean eztabaida handia dago. Baina analisi hori egiteko denbora gehiago beharko dugu eta beste batean helduko diogu.
(Oharra: artikulu hau Kike Amonarrizen Algara edo ez gara blogean argitaratutakoa da).
GUKA Bilboko euskaltzaleen mugimenduak euskararen aldeko ekintza esanguratsua burutu du astearte arratsaldean Deustuko metro geltokian, Bilbon euskaraz bizitzeko oztopoak eta aukerak irudikatzeko.
Ainhoa Lasa Agirre (Lovaina, Flandria, 1976) Emun kooperatibako kidea da. UEUko udako ikastaroetan, hezkuntza soziolinguistikoaz hizketan ezagutu genuen uztailean. Dozena bat urte daramatza DBH4ko gazteen ikasgeletan esku-hartzeak egiten. Egitasmo osoak dira, herriko ikastetxe... [+]
Asteartez Zarautzen hasita, Iñaki Iurrebasoren hitzaldi zikloa antolatu du UEMAk. Euskararen egoera ezagutzeko gako berriak ematen dituelako, arnasguneak eta udalerri euskaldunak sendotzea euskararen biziberritzerako giltzarria zergatik den ere azaltzen duelako... [+]
Espainiatik Donostiako Altza auzora migratutako biztanleek euskararekin izan dituzten bizipenak eta jarrerak aztertu ditu Soziolinguistika Klusterrak. Etorkinok integrazio sozialerako eta laboralerako ez zuten euskararen beharrik izan. Euskal hiztunek, berriz, migrazio-prozesua... [+]
Ricardo Urritzola ikerlariak aurkitu du bertso sorta Nafarroako Errege Artxiboan eta Ekaitz Santaziliak Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakasleek aztertu ditu. Fermin Altxu Beristain maisuari leporatutako salaketa baten harira idatzi ziren.
UEMAk (Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea) berariaz aztertu ditu VII. Inkesta Soziolinguistikoak bere herriekiko eman dituen emaitzak, eta argi-itzalak agerikoak dira berriz ere: herri euskaldunenek euskal hiztunak galdu dituzte.
Hendaian ziren egitekoa 15. edizioa, martxoaren 23an. Egun osoko egitaraua antolatu dute zenbait hitzaldi, mahai-inguru, aurkezpen eta tailerrez osatuta. Ipar Euskal Herrian Frantziako gobernuaren erretreten erreformaren aurka deitutako greba orokorrak ekarri du erabakia.
Errealitatea eraldatzeko, gauzak ahalik eta zehatzen ezagutu behar direla sinetsita dago Iñaki Iurrebaso Biteri (Legazpi, 1967). Soziologoa ikasketaz, ofizio horretan aritu izan da beti, hasi Donostiako Udalean, Aztikerren ondoren, eta bere kabuz gero. Azken zortzi urteak... [+]
Eusko Jaurlaritzak Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako VII. Inkesta Soziolinguistikoa aurkeztu du. Duela 30 urte baino 261.000 euskaldun gehiago daude, baina jaitsi egin da euskaraz erdaraz baino errazago egiten dutenen kopurua, %34,6tik %27,4ra. Gazteen artean nabarmen egin du gora... [+]
Euskaltzaleen Topaguneak eta Euskaraldiak sortu dute EITB podkast atariarentzat Zapla! podkast berria. Hizkuntza ohiturak aldatu eta Euskarazko praktika linguistikoak indartzeko tresna da. Belarriprest eta Ahobizi guztientzat lagungarri izan nahi du produktu berriak,... [+]
Zeinu hizkuntzaren interpretearen ezinbesteko laguntzaz egin diogu elkarrizketa Aitor Bedialauneta Arrateri (Ondarroa, 1991), Euskal Gorrak EAEko gorren elkarteen federazioaren presidenteari. “Interpretearen mendekotasunik dudan? Une honetantxe, biok daukagu”,... [+]
Soziolinguistika Klusterrak asteazkenean argitaratu du 2021eko ikerketaren txostena. Neurtu dute euskararen kaleko erabilera egonkor dagoela, eta azken neurketan bezala zortzitik batek hitz egiten duela (%12,6). Eremu euskaldunenetan jaitsi egin da. Proposatu dute hazkundea... [+]
Kaleko 71.000 elkarrizketa eta 227.900 solaskide behatu dituzte UEMAko herrietan, eta 2017koa baino ikerketa are sendoagoa burutu dute. Erabilera orokorra ez da ia aldatu: bostetik hiru aritzen dira euskaraz. Adina eta generoaren arabera badira desberdintasun batzuk.