Txikori-belarra udaberrian
Udaberri aurreratua ate joka dabilkigu batean eta bestean, tximeletak eta loreak indarrean dabiltza. Ez dakit onerako edo txarrerako, gure etxean otsailean tximeleta artaldean ikustea baino otsoa ikustea hobea zela esaten baitzen.
Lore horiak ikusten ditut bizi eta eder edozein bazterretan: San Jose loreak (Primula vulgaris), lilipa arruntak (Narcissus pseudonarcissus), bitxiloreak (Bellis perennis) eta txikori-belarrak (Taraxacum officinale), batez ere. Azken horrekin hasi nuen artikulugintzako bide hau duela bi urte eta berriz ere leku egingo diot, gutxi izango direlako sendabelar emankorragoak.
Orduan udaberriko hiru hilabeteetan bederatziurrenak egitea gomendatu nuen, hosto lehortuekin infusioa prestatu eta goizero baraurik bederatzi egunean jarraian hartzea. Gordinik jatea ere ideia ona da baina tamainan, egunean norberaren eskuaren tamainako pare bat hosto edo hiru. Entsalada osoa txikori-belar hostoz prestatzea ez dut gomendatzen, behazun hiper erreakzioa izan eta ospitalean bukatu duenik ezagutzen baitugu. Ona tamainak ere egiten duela, alegia.
Digestio aparatua zaintzeko onenetakoa da; gibela, behazuna, barea, pankrea, giltzurrunak garbitu eta zaintzeaz gain linfa egoki drainatzen duelako. Azaleko orbanak eta iluntasunak garbitzeko ere balio du, barrua zein kanpoa sendatzen duen seinale. Onurak zerrendatzen hastera ez noa, esajeratua naizela esango baitidazue, baina probatu duenak badaki ondo.
Organo multzo hori tratatzeko epe luzeko tratamendua egin behar da, hau da, udaberri osokoa. Hala ere, norberaren urdailak eta kemenak esango du posible ote den, askotan ondoeza eragiten duelako eta ahulezia ere nabaritzen delako. Halakorik ikusten bada, bertan behera utzi eta hosto lehorren infusioa hartuz bederatziurrena egin.
Sustraiekin egiten da epe luzeko tratamendu hau. Lodiak izan ohi dira, azal iluna eta mami zuria dutenak. Lurra heze eta harro badago samurrago aterako ditugu, kontuan izan. Eskuila eta urez garbitu ondoren, txanpon txikien neurriko xaflak egitea gomendatzen dut. Labean xigortu ditzakegu (180ºC-tan) baina niri bere kabuz lehortzen utzi eta gero zartaginean gorritzea gustatzen zait. Behin xigortuta ehotu edo txikitu egin behar dira, kafea ehotzeko gailuarekin. Ehotu ondoren bigarren aldiz xigortzen dira eta bertan utzi erabat hoztu arte, ondoren ontzi hermetikoan jaso.
Kafearen kolorea eta antzeko zaporea izango dituen edari beltza lortuko dugu kafetera italiarrean eginda. Kafea edaten duenak erdia kafea eta erdia sustrai xigortua ipin ditzake eta pixkanaka txikori-belar kopurua gehitzen joan. Aurrenekotik bera hutsik erabil liteke baina erne gorputzak ematen dituen seinaleei. Esnea lagungarri erabil daiteke baina gozagarririk ez (ez ezti eta ezta esteviarik ere).
Haurdunaldian eta edoskitzaroan ez hartu. Digestio aparatuko gaitzak daudenean baliteke onik ez egitea; gastritisa, behazunean harriak (edo falta) eta koloneko narritadurarekin erne. Anemia badago ahulezia sentsazioa areagotuko du, burdina nahikoa eduki arte ez da gomendatzen garbiketarik egiterik. Botika diuretikoak eta hipertentsioarentzat hartzen direnean medikuari galdetu aldez aurretik.
Loratu da. Kostata baina loratu da, bai, arkakaratsa (Rosa spp.). Lore arin, mehe, hegalari itxurakoa da, arrosa bat da eta lorea ere arrosakara eta zuriaren arteko kolorea du. Urtero loratzen da lurrin fina zabalduz. Lore horiek destilatu egiten dira, ia erabat kosmetikan eta... [+]
Duela egun batzuk Zeraingo mendietan nenbilela, gorpu bat topatu nuen bidearen erdian. Lehen aldia zen halakorik ikusten nuela, eta kosta zitzaidan identifikatzea. Bere tamaina txikia ikusita, kume bat izan behar zuela pentsatu nuen; baina oker nenbilen. Munduko ugaztun... [+]
David de Blasek abiatutako proiektua da Azpigorri Ahuntz Txorizoak, eta izenak argi uzten duenez, azpigorri arrazako ahuntzekin ari da lanean. “Urteetan industrian aritu nintzen lanean, baina pandemia garaian artzain eskolara joan nintzen, eta ikasketak amaitutakoan... [+]
San Roman auzoko jaietan bost neska adingaberi ukituak egiteagatik 18 urteko mutil bat atxilotu zuen Ertzaintzak Muxikan (Bizkaia). Udalak eta herriko Mugimendu Feministak elkarretaratzea deitu dute asteartean 20:30erako.
Ipurdia belztu egiten zaio. Tomate (Solanum lycopersicum) alea sano-sano ikusten da, landarean zintzilik, goitik behera begiratzen baitiogu. Buruz behera edo hankaz gora jarriz gero ipurdia beltz-beltz azalduko du. Ipurdian txanpon baten antzeko beltzune borobila, oso beltza eta... [+]
Hamabost urte baino gehiago daramatza martxan Bizkaiko Kimuak ernamuinduen proiektuak, baina hasierako bultzatzaileak erretiratu dira eta erreleboa hartu berri dute Mikel Landa Luzarragak eta Asier Iñigo Oraindik. Ernamuindutako kimu freskoak ekoizten dituzte batik bat,... [+]
Lurreko bi heren baino gehiago ura da; ur horretatik %96, ozeanoetako ur gazia. Eguzki izpiak ozeanoetako lehen 200 metroko sakonerara heltzen dira, eta bertan bizi dira munduko arrantza industriak ustiatzen dituen espezie ia guztiak. Aitzitik, zientziak gehiago erreparatu izan... [+]
Askorentzat uda soinuaren egilea da hegazti hori eta, seguruenik, hau dela eta mila izen ditu Euskal Herrian. Hauetako batzuek bere ‘txrriiii-txrrriiii-txrriii’ kantu deigarriari egiten diote erreferentzia: txirritxori, zirringilo, irrigo edo kirrilo, adibidez. Beste... [+]
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
Natura aspaldi deuseztatu genuen. Hori da gure kultura, natura deuseztatzea. Oinarrian, nekazaritzaren kultura, goldearen kultura, kultibatzea, berezko natura deuseztatzea da. Guk nahi ditugun mozkinak eta etekinak jezteko moduko “natura” dugu gurean.
Herri libre bat, Euskal Herriak erabaki lelopean, parte hartzera eta kaleak ikurrinaz betetzera dei egin du herri mugimenduak.
BiziLagunEkin desazkunde turistikoaren aldeko Donostiako plataformak ekainaren 15erako deitu du manifestazioa, Europa Hegoaldeko beste hainbat hiritako eragileek bezala. Turistifikazioa salatu eta hiri eredu alternatiboa aldarrikatuko dute.
Umetan aitarekin ikasi zuen Unai Zabala Zubelzu txaramarrak hurritz makilak egiten. “Perretxikotara joaten ginen bezala, makilak egitera ere ateratzen ginela gogoratzen dut, hamar bat urte nituela edo hasi izan nintzen”, dio. Urteekin, aitak jarduna utzi zuen, baina... [+]