Txikori-belarra udaberrian
Udaberri aurreratua ate joka dabilkigu batean eta bestean, tximeletak eta loreak indarrean dabiltza. Ez dakit onerako edo txarrerako, gure etxean otsailean tximeleta artaldean ikustea baino otsoa ikustea hobea zela esaten baitzen.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Lore horiak ikusten ditut bizi eta eder edozein bazterretan: San Jose loreak (Primula vulgaris), lilipa arruntak (Narcissus pseudonarcissus), bitxiloreak (Bellis perennis) eta txikori-belarrak (Taraxacum officinale), batez ere. Azken horrekin hasi nuen artikulugintzako bide hau duela bi urte eta berriz ere leku egingo diot, gutxi izango direlako sendabelar emankorragoak.
Orduan udaberriko hiru hilabeteetan bederatziurrenak egitea gomendatu nuen, hosto lehortuekin infusioa prestatu eta goizero baraurik bederatzi egunean jarraian hartzea. Gordinik jatea ere ideia ona da baina tamainan, egunean norberaren eskuaren tamainako pare bat hosto edo hiru. Entsalada osoa txikori-belar hostoz prestatzea ez dut gomendatzen, behazun hiper erreakzioa izan eta ospitalean bukatu duenik ezagutzen baitugu. Ona tamainak ere egiten duela, alegia.
Digestio aparatua zaintzeko onenetakoa da; gibela, behazuna, barea, pankrea, giltzurrunak garbitu eta zaintzeaz gain linfa egoki drainatzen duelako. Azaleko orbanak eta iluntasunak garbitzeko ere balio du, barrua zein kanpoa sendatzen duen seinale. Onurak zerrendatzen hastera ez noa, esajeratua naizela esango baitidazue, baina probatu duenak badaki ondo.
Organo multzo hori tratatzeko epe luzeko tratamendua egin behar da, hau da, udaberri osokoa. Hala ere, norberaren urdailak eta kemenak esango du posible ote den, askotan ondoeza eragiten duelako eta ahulezia ere nabaritzen delako. Halakorik ikusten bada, bertan behera utzi eta hosto lehorren infusioa hartuz bederatziurrena egin.
Sustraiekin egiten da epe luzeko tratamendu hau. Lodiak izan ohi dira, azal iluna eta mami zuria dutenak. Lurra heze eta harro badago samurrago aterako ditugu, kontuan izan. Eskuila eta urez garbitu ondoren, txanpon txikien neurriko xaflak egitea gomendatzen dut. Labean xigortu ditzakegu (180ºC-tan) baina niri bere kabuz lehortzen utzi eta gero zartaginean gorritzea gustatzen zait. Behin xigortuta ehotu edo txikitu egin behar dira, kafea ehotzeko gailuarekin. Ehotu ondoren bigarren aldiz xigortzen dira eta bertan utzi erabat hoztu arte, ondoren ontzi hermetikoan jaso.
Kafearen kolorea eta antzeko zaporea izango dituen edari beltza lortuko dugu kafetera italiarrean eginda. Kafea edaten duenak erdia kafea eta erdia sustrai xigortua ipin ditzake eta pixkanaka txikori-belar kopurua gehitzen joan. Aurrenekotik bera hutsik erabil liteke baina erne gorputzak ematen dituen seinaleei. Esnea lagungarri erabil daiteke baina gozagarririk ez (ez ezti eta ezta esteviarik ere).
Haurdunaldian eta edoskitzaroan ez hartu. Digestio aparatuko gaitzak daudenean baliteke onik ez egitea; gastritisa, behazunean harriak (edo falta) eta koloneko narritadurarekin erne. Anemia badago ahulezia sentsazioa areagotuko du, burdina nahikoa eduki arte ez da gomendatzen garbiketarik egiterik. Botika diuretikoak eta hipertentsioarentzat hartzen direnean medikuari galdetu aldez aurretik.
Suaren presentzia naturan milioika urtetan izan da (gizakion agerpena baino askoz lehenagotik). Horregatik, ohikoa da landare askok suaren aurrean adaptazio ugari edukitzea. Gure inguruan arruntak diren arteek eta ametzek, adibidez. Baita txilar askok eta otea bezalako sastraka... [+]
Altri multinazionalak Europako zelulosa lantegi handienetakoa eraiki nahi du Galizian, Palas del Rei herrian, lyocell deituriko zuntz "jasangarria" ekoizteko. Eukaliptoak, ura, moda-industria indartsua eta oligarkia politiko diruzalea. Dena du alde horretarako. Dena?... [+]
Uztailaren erdialdean aurkeztu zuten 2027tik aurrera Europako Nekazaritza Politika Bateratua (NPB) izango dena, eta proposamena izugarria da: NPBaren egitura desegitea eta azken urteotan lortutako aurrerapen urriak suntsitzea.
Silurikoan sortu omen ziren, kontuak atera! Duela 400 milioi urte edo gehiago. Beraz, planetako lurretan azaldu ziren lehenetako animaliez ari gara, ez da txantxetarako kontua. Eta oraindik txantxa gutxiago, garai hartako espezie batzuek luzeran bi metro ere bazituztela jakinda... [+]
Garuna dirudi, bai, intxaur alearen mamiak. Garun bikoitza. Alearen edo garauaren barrukoari “intxaur-mami”, “intxaur-ister” eta “intxaurki” esaten zaio.
Euskal Sagardoa Jatorri Deiturako 250 sagastietan hasiak dira jada sagar biltzen. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoari dagozkien iazko datuekin alderatuta, uzta handiagoa izango da aurten. Orotara sei-zazpi milioi kilo biltzea aurreikusten dute, datu zehatza urte bukaerarako izango... [+]
Sarraskiak ez du etenik Palestinan, eta lurraldeko txoko guztietara hedatzen ari da. Uztailaren 31n, Hebrongo (Zisjordania) Hazien Bankuaren Ugalketarako Unitateari eraso zion Israelek; bulldozer eta makineria pisutsuarekin bertako instalakuntza eta azpiegiturak suntsitu zituen... [+]
Udazkeneko zenbakia aste honetan jasoko dute ARGIAko kideek, edo berariaz Bizi Baratzeako kide egin direnek.
Abuztuaren amaieran azaltzen da, baina iraila du gogokoen. Udazkena hemen dela berritzen digu urtero. Udazkenari kolore bidea erakusten dio. Guri, ahoko zeruak jasota duen lurrinen bilduma erraldoiaren miaketa azkarra egin eta urteroko uztaldi nagusiaren dasta bitxienetakoa... [+]
Sugea ikusi orduko: “Sugegorria!”. Telesforo Aranzadi zenak esaten baitzuen, begiek ez dutela ezagutzen dutena baino ikusten. Eta sugegorria ezagutu, ezagutzen dugunez (entzunaz, sikiera), hori bera izaten da joera: ikusten dugun suge oro sugegorria dela iruditzen... [+]
Artzain gisa hirugarren kanpaina du aurtengoa Koldo Vicente Eseberrik. Familia Otsagabikoa izan arren, Iruñean bizi izan zen txikitatik, baina abeltzaintzaren munduarekin harreman estua izan du beti. “Osaba artzaina zen, haragitarako ardiak zituen hemen, eta txikitan... [+]
Dei batek dena alda dezake. Eguna bai, bederen. Hurrengo orduetako martxa, sikiera. Ourensen dagoen lagunak jasotzen du Noainen dagoen Lugoko lagunaren deia. Dei bakar batek ekarri zituen Galizako elkarte bateko zortzi artzain eta ahuntzain bat etxera. Zoragarria izan zen... [+]
Bada Garde. Urrutira gabe hor dago, urrutieneko mugaren guardan. Umetan ezagutu nuen Garde, ez dut gogoan zenbat urte nituen, baina landatuta geratu zitzaidan han ikusi nuena.-
Emakumea eta lurra elkartzen dituen liburua idatzi du Onintza Enbeitak: Bizitza baten txatalak. Gure aurrekoen bizimodua jaso du, andre baten ahotan: "Baserria bere horretan, erromantizismorik gabe". Feli Madariaga (1932, Baldatika, Forua, Bizkaia) da andre hori, lurrari... [+]
