Santanaren gezurrak eta euskal mitologia
Lotsagarria iruditzen zait Eitb, “euskaldunon irrati eta telebista” deiturikoa, Una historia de Vasconia telesailarekin egiten ari dena. Eta izugarri kezkatzen nau euskararen alde eta defentsan lan egiten duten erakunde eta eragile askoren isiltasuna, Eitb eta Alberto Santanaren eskutik datozen gezurrak eta erasoak ikusita.
Telesail horretako kapitulu askotan Santanak azaltzen duen bezala, badirudi mendebaldeko euskaldunok ez genuela euskaraz hitz egiten (euskalduntze berantiarra), ez genekiela ehiza eta arrantzarik egiten, lege propiorik ez geneuzkala, modu primitibo baten bizi ginela, eta abar. Eskerrak erromatarrak etorri zirela gu "demokratizatzera" eta euren bizimodu modernoa erakustera.
Una Historia de Vasconia telesaila egiak ez diren gauza dezente esaten ditu, baina oraingoan euskal mitologiaren kapituluan zentratuko naiz. Atera daitekeen ondorioa da euskal mitologia ez dela existitzen, oso berria delako. Aupa Santana, zuk bai dituzula borobilak. Hona hemen berak esandako adibide batzuk:
Gure lamiak, bere ustez, Horaziok aipatzen duen greziar mitologiako lamietatik datoz, emakume aurpegia eta suge gorputza zituzten afrikar espektroak zirela esaten du, Noël parafraseatuz.
"'Historiagile’ honek, bere Ama Lurra pasioz maite duela dio, baina bitartean, gure ondare mitologiko-kulturala gutxiesten du"
Gure basajaun, Santanaren arabera, Erromako mitologiako Silvano landa-jainkotik dator, Noëlen arabera basoen buru zena.
Gure Tartalo, greziar mitologiako ia izen bereko Tartaron aurkitzen du bere jatorria Santanaren arabera, Homeroren ustez infernuetako leku bat da, eta Polifemoren fabulatik elikatzen da, egile greziar beraren Odisea-n hitz egiten den begi bakarreko erraldoia.
Eta gure Mari jainkosari buruz (Toti Martínez de Lezeak aipatzen duen Amari, Ama Lurra hainbat autorek aipatzen diguten bezala, edo Ama Lur), Santanak dio ez dagoela inolako agiri-ebidentziarik bere kultua historiaurrean egin zela ziurtatzeko. Horixe astakeria!!! Nola frogatuko da dokumentu epigrafikoen (agiriak) bitartez idazkerarik ez zegoenean?
Inkisidore, kolonizatzaile eta garaileen historia kontatzen duen ‘historiagile’ honek bere Ama Lurra pasioz maite duela dio, baina bitartean, gure ondare mitologiko-kulturala gutxiesten du momentu oro, baita gure hizkuntza, ohiturak, izaera, legeak, matriarkatua eta abar, telesailaren beste kapitulu askotan ikusi daitekeen bezala. Eta hori gutxi ez balitz, kapituluaren amaieran ondorengoa esaten digu: esnatu. Hitz horrekin zer esan nahi digu Santanak? Euskaldunok gure amets fantasiazkoetatik esnatzeko deia egin digu? Santana eta euskal telebista helburu berarekin tematuta behin eta berriro… Esan liteke etsaia etxean bertan dugula.
Mitologia unibertsalari buruz zerbait irakurri duen edonor konturatu daiteke antzekotasunak daudela euskal mitologia, mitologia greko-erromatar eta germaniarraren artean. Baina horregatik ez dugu pentsatu behar batzuk besteen zordun direnik. Azken mendeetan hainbat autorek aipatu duten bezala, denek iturri komun beretik edan dute, Historiaurreko kultura matriarkal mediterranear-europarretik hain zuzen ere. Eta horietatik guztietatik gaur egun bizirik jarraitzen duen bakarra gurea da, euskaldunona, euskal kultura.
Beraz, Alberto Santana eta diru publikoarekin euskaldunon aurkako erasoak eta zientifikoki frogatu gabeko teoriak lau haizetara zabaltzen duzuen guztioi, aski da esateko garaia heldu da. Baina nor naiz ni, idazten ere ez dakien fundamenturik gabeko Gorputz Hezkuntzako irakasle alfer eta arduragabeko bat ez bada? Nor naiz inori gomendioak emateko? Nor naiz ‘historiagile jakitun’ bati ezer esateko? Baina, ni ez banaiz inor esan beharrekoak esateko, non daude gure hizkuntza eta kulturaren alde lan egiten duten euskaltzain eta euskaldun peto-petoak? Euren poltronan eroso akaso? Ez al dute ezer esango? Zeren beldur dira? Daukaten kargua galtzearen beldur?
Eta gure hizkuntza, ondarea, historia, kultura, eta abar maite dutela esaten duten euskaltzain guztien isiltasuna ikusita, Una Historia de Vasconia-n kontatzen diren gezur guztiei aurre egiteko, izugarri gogoratzen ditut Henrique Knörr eta Txilladergi handiak. Eurak bai egin zutela lan euskararen alde bizi guztian (beste asko euskara, euskaldunon ondarea eta historiari esker bizi dira poltronetan eroso); milaka eta milaka adibideen artean,
Iruña-Veleiako aferan egiazkotasunaren aldeko iritzia argi eta garbi adierazi zuten hainbat eskutitzetan, euskal munduko ‘jakitun’ asko faltsutasunaren alde agertu ziren bitartean. Baina gehiegi ez luzatzearren, gai hori hurrengo baterako utziko dugu, Iruña-Veleian gertatutako guztia ehunka artikulu, film eta telesail egiteko ematen baitu.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Ikusiz zenbat psikologok, medikuk, terapeutak… metodo mirakuluak partekatzen dizkiguten, pentsa daiteke haurren heziketa nazioarteko kezka dela eta denok adituak bilakatu garela.
Azken asteotan, energia berriztagarriei buruzko eztabaida komunikabideetan zabaldu da. Euskal Herrian, lehenik eta behin, Aritz Otxandianok jasandako erasoaren kasu mediatikoa izan genuen, berak energia berriztagarrien aldeko jarrerari egotzi ziona; handik egun gutxira,... [+]
Izenak, berez, ez du izana gordetzen. Papera ez da nahikoa, nahiz eta paperak denari eusten dion. Busti arte. Halaxe gertatu da Gipuzkoako Foru Aldundiko Lurralde Oreka Berdeko Departamenduarekin. Izan ere, izenak gorde beharko lukeen izanari uko egin dio; besteak beste, 2023ko... [+]
Badira aste batzuk Europar Batasuneko presidente den Ursula von der Leyenek zortziehun mila milioi euroko gastu militarraren beharraren berri eman zuela. Gastu hori Europak jasaten duen mehatxu militar bati aurre egiteko omen da, eta mehatxu horri batasunez erantzun beharra... [+]
Ez dakit itzalaldiak itsutu gaituen edo itsu gaudelako itzali garen. Edozein kasutan, itzalaldia ez da gaur hasi eta bukatu den gertaera histerikoa –barkatu, historikoa–. Aspaldian hasi zela uste dut eta, zoritxarrez, ez zen San Prudentzio egunean amaitu.
“Gabezia guztiekin ere, sindikatuek gizateriaren alde inoiz egon den beste edozein giza erakundek baino gehiago egin dute. Duintasunari, zintzotasunari, hezkuntzari, ongizate kolektiboari eta giza garapenari beste edozein pertsona-elkartek baino gehiago lagundu... [+]
Harriduraz irakurri dugu prentsan Aritz Otxandianori etxean bertan bengalekin egindako erasoaren albistea. Berak sare sozialetan eman zuen gertatutakoaren berri. Bai bera, bai bere adierazpenak jasotzen dituzten hedabideak ahalegindu dira eraso hori makro-berriztagarriei buruzko... [+]
Beharbada ez duzu jakingo nor den Donald Berwick, edo zergaitik aipatzen dudan artikuluaren izenburuan. Gauza bera gertatzen zaie, agerikoa da, abian den Osasun Itunean parte hartzen ari diren gehienei. Ez dakite zer den Berwicken Helburu Hirukoitza, are gutxiago eredu hau... [+]
Aurreko egunetan Larraitz Ugarte abokatuak idatzitako La motosierra puede ser tentadora artikuluak zeresan handia eman du sektore zabal batean. Administrazio publikoaren barruan ohikoak diren egoera batzuk mahai gainean jartzen ditu, tartean efizientzia falta, ardura eta kontrol... [+]
Garrantzitsua al da hizkuntza bat zuzen erabiltzea? Zer puntutaraino da hain beharrezkoa gramatika menderatzea edo hiztegi zabal bat edukitzea? Betidanik entzun izan ohi dut hizkuntzaren garrantzia, baina pentsatzen jarri ostean, ondorio batera iritsi naiz. Pentsatzeak askotan... [+]
Aspaldian bisitatzen ez nuen eta hainbertze gustatzen zitzaidan leku batera joan nintzen aurrekoan. Bertan nengoela, gustura sentitu nintzen eta zera pentsatu nuen: hau da nire leku kuttuna. Kuttuna, kuttuna, kuttuna; hitza jira eta biraka etxerako bidean. Kuriositateak jota... [+]
Nerabeek eta gazteek, ibilbide akademikoan zehar, behin baino gehiagotan jasoko dute lagungarria izango zaien ikasketetarako edo-eta lanbiderako orientabidea. Gidaritza eskaini behar zaie, zalantzez beterik egon ohi baitira erabaki garrantzitsuak hartu behar dituzten bakoitzean,... [+]
Gure hizkuntzaren aurkako beste eraso bat jasan behar izan dugu Nafarroako Gobernuko Hezkuntza Departamentuaren eskutik; PAI programan euskararen aurkako aldaketa bat egitera behartu gaituzte. Azken urteotan, legeak hala aginduta, D ereduko ikastetxe berriek PAI programa sartu... [+]
Hezkuntza publikoko irakasleok hamabost urtetan berriztu gabeko lan-hitzarmena eguneratzeko eta hobetzeko beharra eta eskubidea dugu. Horretarako, benetako negoziazio batean murgilduta egon beharko genuke, baina errealitatea negargarria da. Negoziazio batean, alde oro ados... [+]
Badira bi aste beste behin makroproiektuei kaleetan oposizio argi bat erakutsi geniela. Milaka eta milaka pertsona atera ginen kalera dinamika suntsitzaile honek amaitu behar duela aldarrikatzera. Bada, dirudienez horrek ez du lurraren suntsiketaren aldeko politikarietan inolako... [+]