Santanaren gezurrak eta euskal mitologia
Lotsagarria iruditzen zait Eitb, “euskaldunon irrati eta telebista” deiturikoa, Una historia de Vasconia telesailarekin egiten ari dena. Eta izugarri kezkatzen nau euskararen alde eta defentsan lan egiten duten erakunde eta eragile askoren isiltasuna, Eitb eta Alberto Santanaren eskutik datozen gezurrak eta erasoak ikusita.
Telesail horretako kapitulu askotan Santanak azaltzen duen bezala, badirudi mendebaldeko euskaldunok ez genuela euskaraz hitz egiten (euskalduntze berantiarra), ez genekiela ehiza eta arrantzarik egiten, lege propiorik ez geneuzkala, modu primitibo baten bizi ginela, eta abar. Eskerrak erromatarrak etorri zirela gu "demokratizatzera" eta euren bizimodu modernoa erakustera.
Una Historia de Vasconia telesaila egiak ez diren gauza dezente esaten ditu, baina oraingoan euskal mitologiaren kapituluan zentratuko naiz. Atera daitekeen ondorioa da euskal mitologia ez dela existitzen, oso berria delako. Aupa Santana, zuk bai dituzula borobilak. Hona hemen berak esandako adibide batzuk:
Gure lamiak, bere ustez, Horaziok aipatzen duen greziar mitologiako lamietatik datoz, emakume aurpegia eta suge gorputza zituzten afrikar espektroak zirela esaten du, Noël parafraseatuz.
"'Historiagile’ honek, bere Ama Lurra pasioz maite duela dio, baina bitartean, gure ondare mitologiko-kulturala gutxiesten du"
Gure basajaun, Santanaren arabera, Erromako mitologiako Silvano landa-jainkotik dator, Noëlen arabera basoen buru zena.
Gure Tartalo, greziar mitologiako ia izen bereko Tartaron aurkitzen du bere jatorria Santanaren arabera, Homeroren ustez infernuetako leku bat da, eta Polifemoren fabulatik elikatzen da, egile greziar beraren Odisea-n hitz egiten den begi bakarreko erraldoia.
Eta gure Mari jainkosari buruz (Toti Martínez de Lezeak aipatzen duen Amari, Ama Lurra hainbat autorek aipatzen diguten bezala, edo Ama Lur), Santanak dio ez dagoela inolako agiri-ebidentziarik bere kultua historiaurrean egin zela ziurtatzeko. Horixe astakeria!!! Nola frogatuko da dokumentu epigrafikoen (agiriak) bitartez idazkerarik ez zegoenean?
Inkisidore, kolonizatzaile eta garaileen historia kontatzen duen ‘historiagile’ honek bere Ama Lurra pasioz maite duela dio, baina bitartean, gure ondare mitologiko-kulturala gutxiesten du momentu oro, baita gure hizkuntza, ohiturak, izaera, legeak, matriarkatua eta abar, telesailaren beste kapitulu askotan ikusi daitekeen bezala. Eta hori gutxi ez balitz, kapituluaren amaieran ondorengoa esaten digu: esnatu. Hitz horrekin zer esan nahi digu Santanak? Euskaldunok gure amets fantasiazkoetatik esnatzeko deia egin digu? Santana eta euskal telebista helburu berarekin tematuta behin eta berriro… Esan liteke etsaia etxean bertan dugula.
Mitologia unibertsalari buruz zerbait irakurri duen edonor konturatu daiteke antzekotasunak daudela euskal mitologia, mitologia greko-erromatar eta germaniarraren artean. Baina horregatik ez dugu pentsatu behar batzuk besteen zordun direnik. Azken mendeetan hainbat autorek aipatu duten bezala, denek iturri komun beretik edan dute, Historiaurreko kultura matriarkal mediterranear-europarretik hain zuzen ere. Eta horietatik guztietatik gaur egun bizirik jarraitzen duen bakarra gurea da, euskaldunona, euskal kultura.
Beraz, Alberto Santana eta diru publikoarekin euskaldunon aurkako erasoak eta zientifikoki frogatu gabeko teoriak lau haizetara zabaltzen duzuen guztioi, aski da esateko garaia heldu da. Baina nor naiz ni, idazten ere ez dakien fundamenturik gabeko Gorputz Hezkuntzako irakasle alfer eta arduragabeko bat ez bada? Nor naiz inori gomendioak emateko? Nor naiz ‘historiagile jakitun’ bati ezer esateko? Baina, ni ez banaiz inor esan beharrekoak esateko, non daude gure hizkuntza eta kulturaren alde lan egiten duten euskaltzain eta euskaldun peto-petoak? Euren poltronan eroso akaso? Ez al dute ezer esango? Zeren beldur dira? Daukaten kargua galtzearen beldur?
Eta gure hizkuntza, ondarea, historia, kultura, eta abar maite dutela esaten duten euskaltzain guztien isiltasuna ikusita, Una Historia de Vasconia-n kontatzen diren gezur guztiei aurre egiteko, izugarri gogoratzen ditut Henrique Knörr eta Txilladergi handiak. Eurak bai egin zutela lan euskararen alde bizi guztian (beste asko euskara, euskaldunon ondarea eta historiari esker bizi dira poltronetan eroso); milaka eta milaka adibideen artean,
Iruña-Veleiako aferan egiazkotasunaren aldeko iritzia argi eta garbi adierazi zuten hainbat eskutitzetan, euskal munduko ‘jakitun’ asko faltsutasunaren alde agertu ziren bitartean. Baina gehiegi ez luzatzearren, gai hori hurrengo baterako utziko dugu, Iruña-Veleian gertatutako guztia ehunka artikulu, film eta telesail egiteko ematen baitu.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Erakundeek, beren helburua bete ondoren ere, bizirik irauteko ahalegina egiten dute, Max Weber-ek zioen modura. Baina porrotaren kontzeptuaren eremutik haratago joan eta jakinduria eta ausardia behar dira elkarte bat amaitzeko, Alan Badiou gogoratuz.
Euskal Herrian ere... [+]
Azken urteotan Donostian gero eta ozenago entzuten ari gara bizilagunen ahotsa: turistifikazioa gure hiria itotzen ari da. Joan den ekainaren 15ean, ehunka donostiar atera ginen berriro kalera gure bizi-baldintzak eta bizimoduak defendatzera. Jendartearen eta auzoen beharrak... [+]
Garraioaren sektorea da gaur egun Euskal Herrian berotegi efektuko isurketen erantzule nagusia (%35), energia gehien kontsumitzen duena (%47) eta petrolio kopuru handiena erretzen duena (%74). Gainera beste sektore batzuetan isuriak apurka-apurka murrizten diren bitartean,... [+]
Sei urte, sei urte luze, pasa dira Ciudadanos alderdi politikoak bere mitina egin zuenetik gure herrian. Bere mitina apirilaren 14an, errepublikaren egunean, eta inongo ordezkaritzarik ez duen herri eta lurralde batean. Ohituak gaude horrelako probokazioekin, baina egia da... [+]
Desinformazioak eta pentsamendu likidoak den-dena hartzen duten garaiak bizi ditugu; garai aproposak beren benetako izatearen disimuluaren arituentzat. Garai aproposak jendea engainatzeko eta Kodizia Jainkosa gurtzen jarraitzeko; jazartzen gaituen Solariaren garaia omen... [+]
Joan den igandean, ekainak 15, ugatzari buruzko artikulu interesgarria argitaratu zuen Rosa Canchok El Correo egunkarian. Azken urteotan hegazti sarraskijale adierazgarri honek Araban bizi duen itxaropen onaren egoeraz hitz egiten zen testuan. Arabako Foru Aldundiko Ingurumen... [+]
2025eko Aberri Egunean, Imanol Pradales lehendakari jaunak “Euskadi Nazioa da” eta “hemen jarraitzen dugu eta jarraituko dugu, gure hizkuntzarekin eta gure nazio nortasunarekin, ez izan zalantzarik”, ozenki esan zituen.
Euskalduna naizen aldetik,... [+]
Noizbehinka aipatu ohi da zientzia, edo hobe esanda akademia, gizartetik urrunegi dagoela. Gauzak honela, aditu eta arituen arteko distantzia ahalik eta txikien izatea da jasangarritasunaren zientziaren zioetako bat. Jasangarritasunaren arloan aritzen garen zientzialariok... [+]
Lorazainok bi hilabete baino gehiago daramatzagu greban, eta, horietan, udaltzaingoek indarrez zapaldu gaituzte piketeetan. Hirian zehar jarraitzen gaituzten sekretek jazartzen gaituzte, eta mobilizazio bakoitzean zelatatzen gaituzte. Enpresak ez gaitu aintzat hartzen, eskaintza... [+]
Nork sinesten du urtebetean Ordiziako errealitatea goitik behera aldatu dela eta desorekak desagertu direla?
Udaberriko oporren ataritan egunkarietan Begoña Pedrosak eman zigun titularra: Ordiziak ez du desorekei aurre egiteko plan berezirik behar... [+]
Zein da otordu egoki baten proportzioa. Nondik dator egunero ahora eramaten dudan ogia. Zergatik ez dut goserik. Nork erabakitzen du zu ez zarela ni, gu ez garela berdinak. Nola egiten da janaria. Non altxatzen dira dorre garaiak eta non harresi mortalak. Nork jaten du eskuekin... [+]
Europako lau presidente gudazaleek (Emmanuel Macron, Keir Starmer, Friedrich Merz eta Donald Tusk), maiatzaren 10ean 30 egunetako su-etena exijitu zioten Vladimir Putini. Errusiako presidentearen erantzuna: “Maiatzaren 15ean has gaitezen bakea negoziatzen... [+]
Historikoa izan da, Monarkia Espainiarreko epaitegi batek honako ebazpen hau onartu du: "Iratxe Sorzabal zaintzeaz arduratzen ziren funtzionarioek elektrodoak aplikatu zizkioten deklaratzera behartzeko, eta horrek zera dakar, haren oinarrizko giza eskubideak nabarmen... [+]