Peruko kongresuak Dina Boluarte presidentea kargugabetu du
Hilabeteko protesta jendetsuen ondoren heldu da erabakia. Segurtasun faltaren eta pentsioen erreformaren aurka altxatu dira gazteak eta garraio publikoko langileak. 2022an ere izan ziren protestak, Boluarte boterera heldu zenean; eta ordukoan 60 lagunetik gora hil ziren Poliziaren aurkako istiluetan.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Peruko egoera politikoak eztanda egin du: kongresuak Dina Boluarte presidentea kargugabetu du. Protesta jendetsuen ondorena izan da kongresuaren erabakia. Boluarte kargura heldu zenetik bertatik izan direnak; are, kargua hartu berritan piztu ziren protestetan, 2022an, 60 pertsona baino gehiago hil ziren Poliziarekin izandako istiluetan. 2025ekoak irailean piztu ziren, eta hauteskundeetarako sei hilabete falta zirela kendu dute presidentea boteretik; José Jerí kongresuko buruak hartu du kargua behin-behinean.
Pentsioen erreformak piztu zituen iraileko protestak. Gazteen sektoreek gidatu zituzten protestak, eta salatu zuten erreformak gizarteko klaserik baxuenei eragiten ziela: 8,6 milioi afiliatu pentsiorik barik geratzeko arriskuan daudela salatu zuten. Gobernuak pauso bat atzera eman zuen pentsioen erreforman, eta moldatuko zuela hitz eman; baina, haserrea dagoeneko handiegia zen kaleetan.
Horri gehitu zitzaion segurtasun falta eta gobernuaren geldotasuna: garraio publikoko 180 gidari inguru hil dituzte erakunde kriminalek, mafiei dagokien kupoa ez ordaintzeagatik. Bi sektore horien batuketak protesta jendetsuak bultzatu ditu herrialdean; are, datorren asteazkenerako ere, hilaren 15erako, mobilizazio jendetsuak zituzten deituta, gobernua erortzea helburu.
Polizia gehiegikeriak
Boluarte boterera heldu zenetik izan ditu protestak kalean. 2022ko abenduan bilakatu zen presidente, Pedro Castillo ordura arteko presidentea boteretik kendu eta atxilotu zutenean; Boluarte bere presidenteordea zen. Egun horretatik bertatik piztu ziren protestak kaleetan, eta Boluartek Polizia bidali zuen protestak isilaraztera. Ia hilabetez izan ziren proteestak Limako kaleetan, eta 60 lagun hil eta ehunka zauritu zituen Poliziak.
Vichamako (Peru) aztarnategian, arkeologoek 3.800 urte inguruko estatuatxo berezi bat aurkitu berri dute. Caral zibilizazioaren azken arokoa da, eta bi apo irudikatzen ditu.
Aztarnategi bereko hainbat hormairuditan gosetea, lehortea eta, finean, ingurumen krisiari lotutako... [+]
Duela mende bat Perun aurkitutako momia baten aurpegiko tatuajeak aztertu berri dituzte. Emakumezko baten momia da eta 800 urte inguru ditu. Adituek ez dakite zer funtzio zuten tatuaje horiek, baina oso bereziak direla nabarmendu dute.
Batetik, aurpegiko... [+]
Andeetako Altiplanoan, qocha deituriko aintzirak sortzen hasi dira inken antzinako teknikak erabilita, aldaketa klimatikoari eta sikateei aurre egiteko. Ura “erein eta uztatzea” esaten diote: ura lurrean infiltratzen da eta horrek bizia ekartzen dio inguruari. Peruko... [+]
Yamagata unibertsitateko Masato Sakai arkeologo japoniarra buru duen ikerlari talde batek geoglifo ugari aurkitu berri ditu Nazcako basamortuan (Peru). Guztira 303 geoglifo topatu dituzte, orain arte ezagutzen zen geoglifo kopurua ia bikoiztuta. Horretarako adimen artifiziala... [+]
Peru iparraldeko kostaldean, Pañamarca aztarnategian, mochica kulturako (K.a. 330- K.o. 800) tronu areto bat aurkitu berri dute. Arkitektura ikusgarriagatik, iruditeria erlijioso zabalagatik eta xehetasunez betetako hormairudi koloretsuengatik ezaguna da kultura... [+]
Bere agintaldian egindako krimen ugariengatik eta ustelkeriagatik zigortua, Perun esku gogorra erabili zuen Fujimorik 1990eko hamarkadan. 87 urterekin hil da Keiko Fujimori politikari ultraeskuindarraren aita.
Davoseko talaimendi distiratsu eta zuritik hitz egin digu Repsoleko sheriffaren ahotsak, denok entenditzeko moduan: “We have to broaden our mind”. Alegia, mentalitatea zabaldu behar dugula, ezin dugula pentsatu erregai fosilik gabe bizi gaitezkeenik. Ze uste zenuten... [+]
Davoseko talaimendi distiratsu eta zuritik hitz egin digu Repsoleko sheriffaren ahotsak, denok entenditzeko moduan: “We have to broaden our mind”. Alegia, mentalitatea zabaldu behar dugula, ezin dugula pentsatu erregai fosilik gabe bizi gaitezkeenik. Ze uste zenuten... [+]
Lourdes Huanca ekintzaile feminista eta nekazari perutarra Europan ibili da azken hilabetean, egoera salatzeko asmotan. Peruk Espainiako Estatuan duen enbaxadak komunikatu ofizial batean adierazi du Huanca gezurretan dabilela, eta ohartarazi egin gaitu hedabideok kontuz... [+]
Abenduaren 7tik kartzelan, Pedro Castillok bere burua Peruko legezko presidentetzat du. El Salto-k hainbat galdera helarazi ahal izan dizkio, eta Chotako politikariak galdera horiei erantzun die espetxetik. Castillok prozesu konstituziogile bat eskatu du bere herriarentzat, eta... [+]
Pasa den abendutik Perun gertatzen ari diren istiluak, herrialdearen egoera politiko ahularekin lotu dituzte munduko hedabide nagusiek. Pedro Castillo presidente ezkertiarraren noraeza, haren kargugabetzea, Andeetako eskualdeetako herritarren altxamendua eta haien kontrako... [+]
Ostegun honetarako manifestazio handia espero da Liman Dina Boluarte kargutik kendu, parlamentua desegin eta Perurentzako beste konstituzio bat eskatzeko. Herritar asko autobusez eta kamioiez karabanetan antolatuta iritsi da hegoaldeko eskualdeetatik herrialdeko hiribururaino.
Igandean sartu zen indarrean larrialdi-egoera Cusco, Lima eta Puno departamentuetan, 30 egunerako. Bertan behera geratu dira, beraz, "bizilekuaren bortxaezintasuna, lurraldetik askatasunez ibiltzeko eskubidea, biltzeko eskubidea, eta askatasun eta segurtasun... [+]
Perun protestak hasi eta hilabete baino gehiagora, Dina Boluarte behin-behineko presidentearen gobernuak larrialdi egoera ezarri du Liman eta herrialdearen hegoaldeko eskualdeetan. Oraingoz, Poliziak ia 50 lagun hil ditu, ia denak indigenak eta andetarrak, eta giza eskubide... [+]