Paris 1900-2024: lehen emakume olinpikoetatik lehen joko parekideetara

  • 2024ko Pariseko Joko Olinpikoak lehen joko parekideak izango dira parte hartuko duten gizon eta emakumeen kopuruari dagokionez. Genero bakoitzeko 5.250 atletek hartuko dute parte uztailaren 26tik abuztuaren 11ra bitartean 33. Olinpiada modernoetan.

Korrikalariak 1922an. Argazkia: Agence Rol/Gallica

2024ko uztailaren 30ean - 11:27
Azken eguneraketa: 13:15

Nazioarteko Batzorde Olinpikoak (NOB) 2020ko Agenda Olinpikoaren 11. gomendioa bete du. Horren arabera, jokoetan emakumeen partaidetza-kuota %50ean ezarri zuten, eta talde mistoekin probak sartzea sustatu zuten. Aurtengo Olinpiadetan 329 taldeetatik hogei bat mistoak izango dira.

Emakumeen parte-hartzea Olinpiar Jokoetan 1900ean hasi zen Parisen ospatu ziren Olinpiada modernoen bigarren edizioan. 997 atletetatik 22 emakumeak izan ziren, eta bost diziplinatan lehiatu ziren: tenisa, bela, crocketa, hipika eta golfa.

Ohikoa da esatea garai hartan emakumeek ia ez zutela kirolik egiten, hori jarduera fisikoarekiko interes txikiaren ondorio balitz bezala, eta ez gizon eta emakume gazteen arteko segregazio zorrotza defendatzen zuen sexu-politika baten ondorio, zeinean kirolak funtsezko zeregina izan zuen.

Zer izan zen kristautasun muskularra?

Joko Olinpiko modernoen sortzaile Pierre de Frédy Coubertineko baroiaren hezkuntza-proiektua kokatu zuten kristautasun muskularra deituriko mugimenduan, gazteak (gizonezkoak) fedean eta gizontasunean trebatzeko kirola oinarritzat hartu zuena.

Pierre de Coubertin. Bain News Service/Wikimedia commons

1883an, 20 urte zituela, Pierre de Coubertinek heziketa fisikoko programa egin zuen Rugby Schoolen, kirol horri izena eman zion ikastetxe pribatuan. Eskola horretan girotuta dago Thomas Hughesen Tom Brown's School Days eleberria, mugimendua inspiratu zuena.

Frantzia eta Prusia arteko gerran frantsesek izandako porrotaren umiliazioak markatuta, Coubertinek frantsesek gerrarako zuten prestakuntza eskasari irtenbide bat aurkitu zion ingelesei erreparatuta. Denborarekin, inperioen arteko bakeari eusteko kirolak duen ahalmen diplomatikoa ere goraipatu zuen. Kirolak nazioen arteko borrokarekin, inperialismoarekin eta gerrarekin zuen lotura horrek kirolaren bertsio ludikoago eta pluralagoa suntsitu zuen. Hala sortu ziren Olinpiadak. Olinpiar Joko moderno horiek gizonezko zurien nagusitasunaren ospakizun moduan ikusi zituen Coubertinek.

Olinpiadetara ez zituzten emakumeak "adeitasunez" gehitu. Izan ere, Olinpiar Jokoak funtsezkoak izan ziren kirol modernoa maskulinizatzeko prozesuan, eta soilik jarrera erreibindikatzaileek lortu zuten emakumeen presentzia zabaltzea eta ofizializatzea

Francesca Pianzolak urrezko domina irabazi zuen xabalina jaurtiketan 1922ko Parisko Munduko Jokoetan. Argazkia: Agece Rol/Wikimedia Commons

Prozesu horretan funtsezkoa izan zen Allice Milliat, NOBk emakumentzat ekitaldi olinpiko gehiago eskaintzeari uko egin zionez, 1921ean Emakumeen Nazioarteko Kirol Federazioa (ENKF) sortu zuen, eta urte horretan bertan emakumeen I. Olinpiadak antolatu zituen; ondoren, hiru gehiago eta beste lau Munduko Joko egin zituzten.

Parisko Emakumeen II. Olinpiadak 20.000 ikusle bildu zituen 1922an. Kide batek 1960an adierazi zuenez, NOBk 1923an eztabaidatu zuen nola aurre egin feminismoak kirolean zituen ondorioei, eta gogo txarrez onartu zuen emakumeen ekitaldiak zabaltzea, emakumeen kirolaren gaineko kontrola bereganatzeko.

Parekotasunik eza NOBko zuzendaritzan

Parekotasunak, historikoki aldarrikapen feminista izan arren, beste motibazio batzuk ezkuta ditzake: kontrolatzen jarraitzea. Izan ere, Gutun Olinpikoak 1996an NOBren konpromisoa jaso zuen emakumeen presentzia sustatzeko "maila guztietan eta egitura guztietan, bereziki nazioko eta nazioarteko kirol-erakundeen batzorde exekutiboetan, gizonen eta emakumeen arteko berdintasun-printzipioa zorrotz aplikatze aldera". Parekotasun exekutiboa ez zen 2020ko Agenda Olinpikoan sartu; izan ere, egin izan balitz, 11. gomendioa bete gabe geratuko litzateke: NOBren zuzendaritza hamaika gizonek eta bost emakumek osatzen dute gaur egun.

Baina zenbakiez haratago, berdintasun eraginkorra ezinezko egiten duten aginduei lotuta dago kirola. Sexu-bereizketaren dogma, parekotasunak ere sostengatzen duena, horietako bat da. Emakumeen kategoria babesteko sortu zen, baina emakumezko atleta batek gizonen nagusitasuna ezbaian jarri duen aldiro, sexuaren araberako banaketak markatu ditu federazioen erabaki guztiak.

Zhang Shani gertatu zitzaion 1992an Bartzelonan, urrezko domina irabazi eta errekor olinpikoa hobetu ondoren plater-tiroketa mistoan. Garaipenaren ostean, Tiroketaren Nazioarteko Batasunak emakumeen parte-hartzea debekatu zuen, eta, ondorioz, Shanek ezin izan zuen bere urrea defendatu Atlantan 1996an, ustezko "emakumeen olinpiadan".

2024an Parisen tiro-ekitaldi mistoa izango da, baina gizon batek eta emakume batek osatutako taldeekin, gizonen eta emakumeen arteko zuzeneko lehiaketa saihesteko ezartzen ari den "mistoaren" ereduari jarraituta.

Lindsay Vanek ere ezin izan zuen defendatu bere eski jauziko errekorra 2010eko Vancouverreko Neguko Olinpiadetan, izan ere, emakumezkoen parte hartzea debekatu zuten, errekorra emakumezkoa izan arren. Nazioarteko Eski Federazioak, orduan, etorkizunean gerta litezkeen ugalketa-arazoak argudiatu zituen debekua justifikatzeko. 2010ean, XX. mendearen hasieran emakumeak kiroletik baztertu zituzten argudio berberak errepikatu ziren.

Anekdotikoak diruditen arren, gertaera horiek erakusten dute sexuak eta haien funtzioak naturalizatzeko politika orok beti mugak ezarriko dizkiela emakumeei. Urtetan sexua egiaztatzeko probak egin zituzten; gaur egun muga testosterona mailak ezartzen du, eta horren erruz emakume afrikar asko txapelketatik botatzen ari dira.

Bestalde, Frantziak betoa jarri die belodun atletei talde olinpikoan parte hartzeko, eta hainbat diziplinatako jokalariak sexualizatzen dituzten janzkeren inposaketaren aurka matxinatzen ari dira.

Kirolarien gorputzak dira, oraindik ere, batzorde betearazleen erregulazio-xede nagusietako bat. Azken finean, bereizketa sexuala Olinpiar Jokoak antolatzeko printzipioa den bitartean, beti gorde beharko dute bereizketa hori justifikatuko duen desberdintasunen bat.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Olinpiar Jokoak
Medailez gain, bideozaintza eta gentrifikazioa ere utzi dizkiete paristarrei olinpiar jokoek

Olinpiar Jokoek eta Paralinpiarrek dakarten "festa" gutxietsi gabe, kostu sozial, ekologiko eta ekonomiko izugarria eragin dutela dioten ahotsak ere badira, entzun nahi izanez gero. Horretan dabiltza Frantziako Legebiltzarretik, LFI Frantzia Intsumisoa alderdiko... [+]


Paris 2024, Errusia kanporatu eta Israel zuritu izanaren artean

Su-eten Olinpikoaren urraketak Errusia 2024ko Pariseko Jokoetatik kanpo uzteko balio izan du, baina Israelekin ez dute berdin jokatu, hasiera-hasieratik kutsu politikoa duen lehiaketa batean parte hartu ahal izan baitu.


2024-04-02 | Xabier Rodríguez
Paris 2024
Eredu olinpiko ezagun baten sintomak

Hiri bat Olinpiar Jokoen antolatzaile izendatzen dutenean, biztanleen artean  ilusioa sortzea da helburuetako bat. Asko dira hartu beharreko erabaki polemikoak, eta herritarren babesa izateak lana errazten du. Hala ere, 2017an Nazioarteko Olinpiar Batzordeak (NOB) Paris... [+]


2022-12-29 | Jon Torner Zabala
Gizonezkoek ere lehiatu ahal izango dute igeriketa artistikoan 2024ko Joko Olinpikoetan

Nazioarteko Olinpiar Batzordeak onartu du gizonezkoek ere lehiatu ahal izango dutela taldekako igeriketa artistikoan, 2024an Parisen egingo diren Joko Olinpikoetan.


2022-12-21 | Jon Torner Zabala
Elurraren turismoari lotutako espekulazioa salatu du Kataluniako Stop Jocs Olímpics plataformak

Baqueira Beret-eko eski estazioan eman du prentsaurrekoa 2030eko Neguko Joko Olinpikoak antolatzeko 'Bartzelona-Pirinioak' hautagaitzaren kontrako Stop JJOO plataformak, luxuzko 38 etxebizitza eraikitzen ari diren lekuan bertan.


2022-11-02 | Jon Torner Zabala
2024ko Joko Olinpikoak: Baionako festak, kolokan?

Litekeena da 2024an Baionako festak beste data batean egin behar izatea, eta bertan behera geratzeko arriskua ere badago, bertan egon beharko luketen polizia gehienak Pariseko Joko Olinpikoetan izango direlako.


Iñigo Llopis, igerilaria
“Ilusio handiena Parisera joatea da”

Iñigo Llopis igerilari donostiarrak hiru domina irabazi ditu Munduko Txapelketan eta 2021eko Tokio Paralinpiar Jokoetatik zilarra ekarri zuen etxera. Konporta Kirol Elkartean aritu ondoren, Basque Team klubean dabil gaur egun, “Gipuzkoan maila handia dago”... [+]


2022-05-16 | Jon Torner Zabala
Neguko Joko Olinpikoen kontrako plataformak milaka lagun bildu du Kataluniako Pirinioetan

2030eko Joko Olinpikoen hautagaitzaren inguruan uztailaren 24an egingo den galdeketari begira dago Stop JJOO plataforma. Puigcerdá herrian deitutako manifestazioa, datozen asteetan egingo dituzten ekintzen abiapuntua izan da.


Pau Lozano, "Stop Jocs Olímpics" plataformako kidea
“Pirinioek etorkizun hobea merezi dute, Bartzelonaren jolas-parkea izatea baino”

Txinan, Neguko Joko Olinpikoak egin diren zonaldean, elurrik egin ez eta artifizialki sortutakoa baliatu dute. Kataluniako Pirinioetan ere elur gutxi egin du, eta eski estazio askok ezin izan dute normaltasunez funtzionatu. Halere, 2030eko Neguko Jokoak begi-puntuan,... [+]


2022-04-04 | Jon Torner Zabala
Kataluniako Pirinioetan galdeketa egingo da, 2030eko Olinpiar Jokoen hautagaitzaren inguruan

Kataluniako Gobernuak bi galdeketa egingo ditu uztailaren 24an Pirinioetako herrietan, 2030eko Neguko Olinpiar Jokoen hautagaitzak daukan babesa neurtzeko. Kirol probak egingo diren herrietan galdera izango da: "Kataluniako Gobernuak aurkeztu beharko luke hautagai zerrenda,... [+]


Beijingeko jokoen ondorioa

Beijingeko neguko jokoetarako villa olinpikoa eraikitzen ari zirela, Jin dinastiako aztarnategi handi bat azaleratu zen.


“Festaren kapitalismoa”-ren sinbolo diren Olinpiar Jokoei erresistentzia, Aubervillierseko baratzeetatik

1935 urteaz geroztik landutako lurrak hormigoitu eta 2024an eginen diren Olinpiar Jokoetarako igerileku bihurtu nahi dituzte lekuko instituzioek. Desobedientzia eta okupazioaren bidetik dabiltza megaproiektu honen aurka borrokan. Hiri batetik bestera, Joko batetik bestera,... [+]


Espiritu olinpikoa eta merkantilismoa

Atenas, 1896ko apirilaren 6a. Lehen Joko Olinpiko modernoak inauguratu zituzten. 241 atletek –guztiak gizonezkoak– parte hartu zuten 10 eguneko kirol ekitaldian. 125 urte igaro dira.


2021-12-07 | Leire Artola Arin
AEBek boikot diplomatikoa egingo die 2022ko Pekingo Olinpiar Jokoei

Txinako Gobernuak egindako “genozidioa eta gizateriaren aurkako krimenak” salatzeko, ez dute ordezkari diplomatikorik bidaliko neguko jokoetara, baina atletek joan ahal izango dute. Txinak irmo erantzun du: “AEBek ordaindu egingo dute boikotagatik”.


Eguneraketa berriak daude