NoBeAS: Nork Bere Adierazle Sistema

  • Ez daukagu oraindik euskararen egoeraren adierazle sistema eguneraturik, Iparraldean ez, baina EAEn eta Nafarroako erreserba (ustez) baskofonoetan ere ez, euskarak estatus sasi-ofiziala duenetik hiruzpalau hamarkada igaro diren arren. Eta adierazle sistema neurgarririk ezean, Eusko Jaurlaritzarekiko fedeari helduta jardun behar: EAEko Administrazio nagusiko ordezkariek esan ohi digute euskararen egoera zein ona den, zein eredugarria den eta euskaldunok zein ugariak garen, eta besteok Amen!


2016ko irailaren 13an - 10:02

Zorionez, badira zenbait hizkuntza-adierazle guztion eskura (edo begi-belarrietara) daudenak, agintariek bedeinkatutakoak izan ez arren: euskarazko hedabideen eskaintza eta kontsumoa, kultura eta aisialdiarena, formalki guk hautatutako agintarien eta euron nagusien jardunaren nolakoa, publizitatearen hizkuntza, eta abar luze bat.

Adierazle zerrenda mardula osa daiteke arreta eta lan apur bat hartuz gero. Adibidez: ETB1en ikus-entzule kopuruaren bilakaera, Euskadi irratiarena, Berria eta Argiaren irakurleena, Unibertsitateetan argitaratutako euskarazko lan eta tesiena, euskarazko musika eta literatura kontsumoarena, eta horien guztien aldean erdarazkoen kontsumoa, berbarako. Horiek eta beste zenbait, adierazle objektiboak dira, denboran zehar neurtzeko modukoak.

Hala, badira beste adierazle batzuk, hain zehatzak izan gabe ere, egoerari buruzko zantzu esanguratsuak eskaintzen dituztenak. Adibidez:

A1. Nire anaia dauka ovejas: Bizkaiko Lemoiz herri “euskalduneko” jatetxe bateko ugazaba gazte “euskaldunari” berriki egindako irrati-elkarrizketa: esataria bizkaieraz eta elkarrizketatu natibo gaztea en puritito euscañol. Gisa bereko beste askoren artean, aipatutako esaldia jaurti du hitzez hitz: “Eske nireanaia dauka ovejas”. Eusquera naturalqui modernisachen-evolusionachen ari delako seinale.

A2. “Es que da mi mejor amigo”: ikastolan edo D ereduan ikasten dabiltzan milaka eta milaka haurrek, esaldi horren antzekoak ehunka erditzen dituzte egunero euskaraz ari direlakoan, baita euren guraso txundituak euskaldunak badira ere sarritan. Eusquera ziztu bizian vaina naturalqui evolusionachen eta adaptachen ari delako adierazle garbia hori ere.

A3. Idoia Mendia: PSE-EEko eleduna, hizkuntza-adierazle da berez. Euskarari buruz esaten duenagatik, eta (tarteka-marteka) darabilen euskara negargarriarengatik. Ikasi zueneko ikastolarentzat ez da publizitaterik onena Mendia andrea euskaraz hitz egiten entzutea: Idoiak agerian uzten du euskarazko ereduan ikasi izanak EZ duela euskara maila duin bat bermatzen, inondik ere. Bestalde, PSEk oso garbi adierazi ohi digu aldiro-aldiro, gure gizarteko zati mardul batek ez duela euskararekiko inongo atxikimendurik. Adierazle iturri oparoa da PSE.

A4. Carlos Urquijo: PP eta Espainiaren ordezkaria ere, Hego Euskal Herrian benetan agintzen duen gobernuaren hizkuntza politikaren adierazle bikaina da. Euskaraz zero dakien politikari “euskaldun” honek, euskarari lehentasuna emateko asmorik txikiena duten udalen peskisan dihardu gau eta egun, auzitara eramateko. Hizkuntza ofizial batzuk beste batzuk baino ofizialagoak baitira…

A5. Alderdi abertzaleen euskararekiko diskurtsoa: Mande? Locualo? Keskesé?

A6. Euskararen familia bidezko transmisioa: gero eta goiti-beheratasun garbiagoan gertatzen den fenomeno batek daki noiz artekoa. Gurasoetatik seme-alabetara zuzen transmititzen da euskara gero eta gehiago. Ez gurasoen artean, ez nebarreben artean, ez beste senitarteekin ere. Goitik behera ematen da euskara. Ez zeharka eta ez aldeetara. Noiz arte? Tik-tak, tik-tak…

A7. ¡En castellano!: Euskal Herriko edozein hiri edo herritan jaso dezakezun erantzuna, dendariari edo tabernariari euskaraz hitz egitean. Bilbon, Gasteizen, Iruñean… sarri-sarri gertatuko zaizu, baina Urdiainen ere gerta dakizuke, ugazaba erdaldunek ez baitute konplexurik.

A8. Los cinco bilbaínos, areto-dantzak, umore mutua, eta bestelako martzianokeriak non? ETB1en. Non bestela? Eta meza santua, eta Lasturko erromeriaren enegarren emanaldia, eta habanera lehiaketa, eta Santutxuko jubilatuen abesbatzaren saioa, eta espainierazko elkarrizketa luzeak, eta horrela, euskarazko telebista publiko bakarraren azken ikusentzuleak ere kate erdaldunetara bota arte (helburua lortzetik oso gertu daude, ia inori ardura ez bazaio ere antza).

Adierazle horiek eta beste hamaika, zientifikoak beharbada ez, baina adierazgarriak badira, ala?

Eta sistema eguneratu eta bedeinkatu hoberik ezean…

(Jonjo Agirre Martinez hizkuntza normalizaziorako teknikaria da Eusko Jaurlaritzan)

Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora

ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Iritzia
Guggenheim Urdaibai: nork nori entzun eta zertarako?

2021ean hasi ginen Guggenheim Urdaibai proiektuaren inguruko lehen oihartzunak entzuten…Bai ala bai egingo zela esan zigun orduko Unai Rementeria ahaldun nagusiak. Bere esanak indartzeko, 40 milioi euro utzi zituen “blindatuta” museoak eraikitzen zirenerako... [+]


Labrazaren defentsan
"(Oiongo osoko bilkuraren) helburua argia da, legez legitimatzea tramitazioan irregulartasun nabarmenak dituzten megaproiektu energetikoak"

Joan den asteazkenean egun gogorra eta desatsegina bizi izan genuen, ez bakarrik Labrazarentzat, baita zentral eoliko,... [+]


Harrera premia aurreikusiz Zumeta margolaria

Irakurlea dagoeneko jakitun dateke Euskal Herrian askatasunaren alde egon den eta dagoen gatazka politikoaren ondorioz urte luzetan kartzelan, erbestean edota deportazioan bizi behar izan duten euskaldunak, etxerako bidean, beren bizitza berregiten hasteko izaten dituzten... [+]


Atzoko filosofoen oraina hausnartuz

Epistemologia, edo ezagutzaren teoria, filosofiaren arlo nagusietako bat da, eta historian zehar garrantzizko eztabaidak izan dira gure ezagutzaren mugen eta oinarrien inguruan. Honen baitan bi korriente indartsu topatzen dira, ezagutzara iristeko bide ezberdinak proposatzen... [+]


Erakundeen erantzukizuna haurrak babestean

Getxoko Epaitegiak Europa ikastetxeko 4 urteko haurren kasua artxibatu izanaren berri izan dugu aste honetan. Horrek zera galdetzera garamatza: instantzia judizialak,  polizialak… prest al daude haurren eskaerei erantzuteko? Benetan babesten al dira gure adingabeak... [+]


Harreman publiko-komunitario-kooperatiboak eraikitzeaz

Gure lurraldeetan eta bizitzetan sortzen diren behar, desio eta ekimenen inguruan gero eta gehiago entzuten dugu harreman eta proiektu publiko-komunitarioak landu beharraz, eta pozgarria da benetan, merkaturik gabeko gizarte antolaketarako ezinbesteko eredua baita. Baina... [+]


2025-02-12 | Edu Zelaieta Anta
Gainbabesaren desbabesa

Elkarrizketa berritu dugu fakultateko idazkaritzan, auskalogarrenez: urruti daude, euren matrikula egiteko, ikasleak bakarrik etortzen ziren garaiak. Aspaldixko aldatu zen joera, eta gurasoek –nabarmenago amek– gero eta paper aktiboagoa hartzen dute seme-alaben... [+]


2025-02-12 | Iñaki Barcena
Aroztegiaren silogismoa

Silogismo baten argumentuak hiru proposizio ditu, eta horietatik azkena nahitaez ondorioztatzen da beste bietatik. Logika deduktibo horrekin aztertu daiteke, nire aburuz, Nafarroan gertatzen ari den Aroztegiako gatazka sozioekologiko luze eta traumatikoa.

Tesia: Baztango... [+]


Despremu deprimituaren ondarea

Berriki landu ditut klasean Etxahun Barkoxeren kobla eder eta hunkigarriak. Gaizo gizona! “Edertasunez praube” sortu zelako hasi zitzaizkion etxeko nahigabeak, baina hamazazpi urtetan zen pulunpaka sartu zorigaitzaren itsasoan, maite zuen Marie Rospide doterik gabeko... [+]


2025-02-12 | Jesús Rodríguez
Etxegabetzeen aurrean, irabazteko antolatu

Azken egunak garrantzi handikoak izan dira Bartzelonan, etxebizitzaren aldeko mugimenduarentzat eta espekulatzaileen aurkako borrokarentzat. Urtarrilaren 28an, polizia-armada batek Raval auzoko Massana Zaharrari [zentro sozial okupatua] eraso egin zion goizaldean, aurrez abisatu... [+]


Teknologia
Bilakaera kontzientea

Zer jakin behar dut? Norekin erlazionatu behar dut? Non bizi behar dut? Ardura horiekin gabiltza gizakiok gure gizarteen baitan bizitza on baten ideia bizitzeko bidean. Ondo erantzuten ez badakigu, bazterretan geratuko garen beldurrez.

Joan den astean, kanpoan geratzearen... [+]


EITBko Euskara Batzordearen adierazpena

Idatzi honen bidez, EITBko Euskara Batzordeak eta azpian sinatzen duten EITBko organoek euren kezka eta gaitzespena agertu nahi dituzte azken hilabeteetan EITBko zuzendaritza-postuetarako abian ipini diren hautatze-prozesuak direla eta, gutxietsi egin baita euskararen... [+]


Kaldereroak: ‘blackface’ bat donostiar erara?

Ni ez dut nahi nire alaba ijitoz mozorrotzea kaldereroetan. Nik ez dut nahi nire alabaren eskolako haur ijitoak ijitoz mozorrotzea kaldereroetan. Ijito izatea ez delako mozorro bat. Ijito izatea ez delako urtean behin egiten den festa bat, arropa exotikoekin eta aurpegia ikatzez... [+]


2025-02-05 | Iñaki Murua
Bide luzea pauso ttikitan!

Bidea pausoka egiten da, eta hasiak egina dirudiela ikasi nuen aspaldi xamar. Baina jendeak esaldi hori edukiz betetzen ere ikasi nahi du. Bakarrik ezer gutxi lor genezake, hasi orduko etsi, akaso. Sekulako jendetza biltzeak ere antolaketa zaildu eta ikusi beharrekoa gandutu... [+]


Eguneraketa berriak daude