Neguko lanetan
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Sagardoa botilaratu berria dugu. Aurten sekula baino lehenago. Uda bero eta lehorrak sagarra lehenago ekarri zuen, eta udazkena epeletik joan da. Bost aste lehenago dugu aurten sagardoa botilan, barrikotekoa, barrikakoa, bukoikoa eta upelekoa, denak! Sagardoa botilakoa dela uste dugun horietakoak gara, eta zorrotz zaintzen dugu botilaratzea. Botilan findu eta txinparta punttua osatu behar du, eta bizitzeko bidea ez hartu.
Lanak hilabete lehenago egin beharrak zer pentsatuan jarri behar gintuzke. Landareek erritmo naturaletan egiten dute dantza. Eguzkiaren, lurraren, ilargiaren eta kosmosaren erritmoak eta neurriak ez dira aldatuko; egun argia moztu eta luzatuko da, negua etorriko da urtero bezala aste honetan. Neguko solstizio guztietan bezala eguna luzatzen hasiko da, eta martxoan egunak eta gauak hamabina ordu izango dituzte. Baina galdera da, zer-nolako negua etorriko da? Beroa? Hotza? Eta horrela hemendik atzera datorkigun sasoi eta garai guztiekin. Zer datorkigu? Neguko atseden sasoian, ez eta bai, eztabaidarako gaia...
Bitartean, gure ingurunearen kulturaren erritmoari eutsi behar, eta lanak ere ezin ipularrean utzi. Hona sasoi honetako lan nagusiak. Ekin!
Negutegia baduzu, aireberritu egun argietan; kanporatu hezetasuna ahalik eta gehien; bestela, ederki sartuko da izotza barruraino. Ondoren berotu.
Negutegirik ezean, babestu loreontzietan bizi diren landare hozberak. Eraman toki babesera garrazkiak, geranioak eta abar, atari, aterpe edo antzekoren batera, izotzak harrapa ez ditzan. Toki hori ere hotza bada, berotu ingurunea: jarri belar ondua, orbela, luar ondua edo antzekoren bat loreontziaren inguruan eta gainean. Landareak bildu eta estali, ito gabe.
Lurrean landatuta bizi badira, egin azpiak inguruan, eta bildu eta estali landarea bera gozo-gozo egoteko moduan; egin estalki bat izotza kentzeko, betiere ito gabe.
Landatu baratzean eta soroan freskotarako baratzuriak (Allium sativum), tipulinak (Allium cepa var. cepa), udaberrirako aza jendea (Brassica oleracea) eta marrubia (Fragaria vesca). Erein laboreak, baita baba handia eta baba txikia (Vicia faba), ilarra (Pisum sativum) eta udaberriko porrua (Allium porrum). Estali zurituz gozoago egin nahi ditugunak: kardua (Cynara cardunculus), endibia eta eskarola (Cichorium endivia).
Bildu orbelak luarretarako edo landareen azpiak egiteko.
Hauxe da sasoi onena fruta arbolak, zuhaitzak eta zuhaixkak landatzeko. Era berean orain da garaia su egurretarako edo zur materialetarako enbor gehienak botatzeko.
Urte sasoirik hotzenean, landareetan izerdi gutxiena dabilen honetan, mugitu zeurea eta berotu zaitez. Gero eskertuko duzu. Gero berokoak.
Loratu da. Kostata baina loratu da, bai, arkakaratsa (Rosa spp.). Lore arin, mehe, hegalari itxurakoa da, arrosa bat da eta lorea ere arrosakara eta zuriaren arteko kolorea du. Urtero loratzen da lurrin fina zabalduz. Lore horiek destilatu egiten dira, ia erabat kosmetikan eta... [+]
Duela egun batzuk Zeraingo mendietan nenbilela, gorpu bat topatu nuen bidearen erdian. Lehen aldia zen halakorik ikusten nuela, eta kosta zitzaidan identifikatzea. Bere tamaina txikia ikusita, kume bat izan behar zuela pentsatu nuen; baina oker nenbilen. Munduko ugaztun... [+]
David de Blasek abiatutako proiektua da Azpigorri Ahuntz Txorizoak, eta izenak argi uzten duenez, azpigorri arrazako ahuntzekin ari da lanean. “Urteetan industrian aritu nintzen lanean, baina pandemia garaian artzain eskolara joan nintzen, eta ikasketak amaitutakoan... [+]
San Roman auzoko jaietan bost neska adingaberi ukituak egiteagatik 18 urteko mutil bat atxilotu zuen Ertzaintzak Muxikan (Bizkaia). Udalak eta herriko Mugimendu Feministak elkarretaratzea deitu dute asteartean 20:30erako.
Ipurdia belztu egiten zaio. Tomate (Solanum lycopersicum) alea sano-sano ikusten da, landarean zintzilik, goitik behera begiratzen baitiogu. Buruz behera edo hankaz gora jarriz gero ipurdia beltz-beltz azalduko du. Ipurdian txanpon baten antzeko beltzune borobila, oso beltza eta... [+]
Hamabost urte baino gehiago daramatza martxan Bizkaiko Kimuak ernamuinduen proiektuak, baina hasierako bultzatzaileak erretiratu dira eta erreleboa hartu berri dute Mikel Landa Luzarragak eta Asier Iñigo Oraindik. Ernamuindutako kimu freskoak ekoizten dituzte batik bat,... [+]
Lurreko bi heren baino gehiago ura da; ur horretatik %96, ozeanoetako ur gazia. Eguzki izpiak ozeanoetako lehen 200 metroko sakonerara heltzen dira, eta bertan bizi dira munduko arrantza industriak ustiatzen dituen espezie ia guztiak. Aitzitik, zientziak gehiago erreparatu izan... [+]
Askorentzat uda soinuaren egilea da hegazti hori eta, seguruenik, hau dela eta mila izen ditu Euskal Herrian. Hauetako batzuek bere ‘txrriiii-txrrriiii-txrriii’ kantu deigarriari egiten diote erreferentzia: txirritxori, zirringilo, irrigo edo kirrilo, adibidez. Beste... [+]
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
Natura aspaldi deuseztatu genuen. Hori da gure kultura, natura deuseztatzea. Oinarrian, nekazaritzaren kultura, goldearen kultura, kultibatzea, berezko natura deuseztatzea da. Guk nahi ditugun mozkinak eta etekinak jezteko moduko “natura” dugu gurean.
Herri libre bat, Euskal Herriak erabaki lelopean, parte hartzera eta kaleak ikurrinaz betetzera dei egin du herri mugimenduak.
BiziLagunEkin desazkunde turistikoaren aldeko Donostiako plataformak ekainaren 15erako deitu du manifestazioa, Europa Hegoaldeko beste hainbat hiritako eragileek bezala. Turistifikazioa salatu eta hiri eredu alternatiboa aldarrikatuko dute.
Umetan aitarekin ikasi zuen Unai Zabala Zubelzu txaramarrak hurritz makilak egiten. “Perretxikotara joaten ginen bezala, makilak egitera ere ateratzen ginela gogoratzen dut, hamar bat urte nituela edo hasi izan nintzen”, dio. Urteekin, aitak jarduna utzi zuen, baina... [+]