Loreak sosen usainean
Udazkenetik negurako urrats ttikia igaro berria dugu. Aro dotore, koloretsu, alai eta gozotzat dugu udazkena, baina benetan, eguna joan eta eguna etorri, argi orduak moztu eta giroa hoztu besterik ez du egiten udazkenak. Negua txatxuagotzat dugu: hotza, hezea, elurra, iluna, beltza bezalako hitzak datorzkigu bera definitzerakoan.
Bi aroek antzeko izakera dute, uztarrirako modukoak dira. Egun argiaren luzeroan berdinak dira, baina hotza da aldea. Baten ondoren bestea etortzeak hura txartzen du, negua alegia.
Bien arteko zubilana egiten duen abenduari negu-hila esaten zaio eta udazkenak badu negu-lehen izena ere. “Betikoak” diren gauza guztiekin bezala, aroen banaketa berrikusi beharko genuke, eta hizkera berria mingainetan listuz busti. Hona proposamena: udaberria, uda, negu-lehena eta negua.
Negua udazkenean hasten dela landare askok dakite. Negu-neguan eta udaberriaren hasmentan loratuko direnak, adibidez. Gehiegizko beroak eta argitasunak ez dituzte maite, eta urteko egun motzenek bere baitan dituzten bi aroak baliatzen dituzte bere zikloa burutzeko: jaio, hazi, heldu, loratu eta hazia hedatu.
Badira urteko egun motzenekin, orain, lorea ematea erabakitzen dutenak. Orain erabakia hartu, eta sustrai-enbor-adar-azal dituzten energia guztiak haziak ekarriko dituen fruitua emango duen loretara bideratuko dituzte. Eta udaberriaren freskuran eder-eder ageriko dira, umegintzan.
Udaberrian lore eder ugari dago, bateko eta besteko landareetan. Baina orain? Urteko egunik motzenetan, neguko solstizioan loretan dauden landareak urriak dira, ia bat ere ez. Baina txoroaldia orain izaten dugu, neguberri on, opor usaina eta noiz (non-nola) bizi garen jakiteko egutegiaren beharra dugunontzako urte berriari ekiten diogun sasoian. Eta garrantzitsuena dena, larriena esan beharko nuke, patrika betea dugu. Harrotu egiten gara.
Usain hori hartzen dute loregileek eta, gainontzeko saltzaileek bezala, paga gehigarriko sosak bereganatu egin nahi dituzte. Eta asmakizun dotorea ekarri dute: poinsetia edo pazko lorea, Euphorbia pulcherrima. Badirudi ez dela solstizio jairik bera gabe. Asmakizun ona da: hostaje gorri deigarria, lantzen erraza eta merke samarra.
Asmakizuna da bai. Berez udaberrian loratuko litzateke, eta loreak bilduz babestu eta polinizatzaileak erakartzeko inguruko hostoak berdeak izan beharrean gorriz janzten ditu, urrunetik ere ikusgarri. Egun, ehun koloretako barietateak ditugu eskura: gorria, zuria, arrosa, borgoña... Gehien saltzen den lorea da.
Behartu egiten dira sasoi honetan lore betean izan daitezen. Uda amaieran eguneko ordu batzuk kendu eta ilunpetan jartzen dira. Negua etorri dela uste eta lorea emateko bideari ekiten diote: orain, benetako neguan eta ez udaberrian, loretan ditugu. Hurrengo neguan patrikari begiratu nahi badiozu, orain ondo zaindu eta zer egin behar duzun badakizu txoratzen gaituzten jai hauetan birloretan izatea nahi baduzu.
Tolosatik abiatu eta Bedaion gora egin, Menditxiki aldera. Batean Bedaio, bestean Zarate, Gipuzkoako eta Nafarroako muga-mugan gara. Hantxe dira helburu ditugun lursailak, Itxitua eta Erlo, garai batean lahar, pagadi gaur egun: Gregorio Ugartemendia Zubillagaren basoa duzu.
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]
Zuhaitzen eta arbolen sarobean nabil azken urte hauetan. Larrean, abaroan eta biaoan hor nabil atera ezinik. Zuhaitzei eta arbolei aparteko begirunea diedala jabetua izango zara, tarteka behinik ARGIAren Bizi Baratzea txoko honetan ibiltzen bazara. Eta azkenaldi honetan,... [+]
Duela gutxiko kontua da. Iberiar katamotza (Lynx pardinus), mundu mailako felino espezie mehatxatuenetarikoa, “galtzeko arriskuan” egotetik “kaltebera” kategoriara igaro da IUCNren Espezie Mehatxatuen Zerrenda Gorrian. Espeziea kontserbatzeko egindako... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]
Txikitan kaian arrantzatu ohi genituen ‘pantxito’ gehienak ziurrenik bisiguak izango ziren, baina nekez ikusten genituen bisigu handiak. Izatekotan, jatetxe ezagunetan izango zen, arraindegietako bisigu gehienak kanpotik ekarriak ziren bitartean. Egun, kostaldeko... [+]
Galdera hau jaso berria dut Bizi Baratzeako postontzian: "Gaia San Joan bezperako familia afarian atera huen, Unanue sagardotegian, Azpeitian. Seguran Santa Engrazia egunean erein behar ditugun haziak bedeinkatzen dira. Erein beharreko hazi guztiak eramatea komeni al da?,... [+]
2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten... [+]
Ur azaletik gertu dabiltza arrainak igerian. Zerbait uretarantz gerturatzen ari da, hegan: arrano bat dator, bere atzaparrak aurrerantz luzatuta eta zaplast! Uretan sartu da, bete betean. Arraina harrapatu ostean burua uretatik atera du arranoak, baina arrainak hondorantz egiten... [+]
Bost hilabete bete dira otsailaren 6an traktoreen mobilizazioak hasi zirenetik. Mirene Begiristainek eta Isabel Alvarezek ekofeminismoaren betaurrekoak jantzita aztertu dituzte mobilizazio hauek eta fokutik kanpo geratu diren laborariak eta aldarrikapenak ekarri dituzte lehen... [+]
Ingurumena, bioaniztasuna, uraren gestioa eta haurren beharrak oinarri hartuta, ikastetxeetako patioak aldatzeko proiektu kolektiboa jarri dute martxan Pirinio Atlantikoetan; Euskal Herriko lau herrik hartuko dute parte. Iruñean ere, itzal eta landare gehiago izango... [+]
A zer lanak ematen dizkigun! Txoratzen gaitu tomateak (Solanum lycopersicum). Artaxoakoa dela, edo Tuterako Itsusia, edo Aretxabaletakoa, edo Erandiokoa, pikoluzea, gerezia dela, madari tomatea dela, Igeldo, mendigorria, transgenikoa dela, Eusko Labela dela, idi-bihotza, korta... [+]
Joxe Blanco Gomez laudioarra Lamuzanaturgunea blog-aren bultzatzaile eta Laudiokolore ekimeneko kidea da. Urteak daramatzate Laudion basa landareen inguruko sentsibilizazioa eta formazioa egiten, eta maiatzean, Arraño mendiko baso orkideen inguruko jardunaldiak egin... [+]
Kakalardo adar-luze honen irudiak ez du zalantza izpirik uzten: ez du parekorik. Gure lurretan, eta Europa osoan ere, genero honetako espezie bakarra da. Bere tamaina handiak (kakalardo bat izateko, noski) eta bere kolorazioak gure begietan betiko txertatzen dira ikusteko... [+]