Lau hanka txiki gorputz bat azkarra egiteko
Bi argazki aterako dizkiogu gure memoriari: batak Nafarroako Bardeetara eramango gaitu. Bertan, hautsez beteriko pista baten aldamenean, belar luzez osaturiko zelaitxo bat aurkituko dugu. Argazkiak erakutsiko du herpetologo gazte bat bertan barneratzen: begiak erne, zer ikusiko. Baina ikusi baino, mugimenduak sumatzen ditu batean eta bestean. Mugimendu azkarrak; zein animaliarenak diren ikusten uzten ez dutenak.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Eskinko hiruhatza (Chalcides striatus)
TALDEA: Ornoduna/Narrastia.
NEURRIA: 43,5 cm (isatsa barne).
NON BIZI DA? Sastrakadi mediterraneoan, belardian, txilardian...
ZER JATEN DU? Ornodun txikiak.
BABES MAILA: Ez dago babestuta.
Memoriaren bigarren argazkiak Bizkaiko kostan kokatuko du herpetologoa. Getxoko itsaslabarren goialdeko txilardietan. Itsasoko usaina eta olatuen soinua. Txilarrei so doa batera eta bestera, narrastiren bat ikusteko peskizan. Begien aurrean, ordea, mugimendu azkarreko itzalak baino ez ditu ikusten. Txilar adarren artean ezkutatzen dira.
Bardeetako desertuko belardian, zein itsasoari begira dagoen txilardian, itzal eta mugimendu azkarrek jabe bera dute: eskinko hiruhatza. Hiru hatz baino ez dituen hanka txikien jabeak suge itxurako bere gorputza erabiltzen du isiltasunean, sigi-sagan, landaretzan barrena mugitzeko. Mugimendu azkarrak eta arinak dira.
Eskinko hiruhatza narrasti deigarria da. Eta deigarria da ere, horrelako forma berezia duen animalia batek horren atentzio gutxi jaso izana gizakiaren aldetik. Suge forma du, baina ez da sugea. Muskerra da, baina hankak txiki-txikiak ditu; eta hori gutxi ez eta, hiru hatz baino ez ditu hanka bakoitzean. Bizkarraldea arrea du, horizta edo zilar ukitu batekin, eta beti bederatzi-hamaika marra paralelo ilun ditu aurretik atzera jarriak. Eskinko hiruhatza berezia denik ezin ukatuko dugu.
Berezia da bere banaketa ere. Jatorri mediterraneoko espeziea izanik, Euskal Herri hegoaldean ikus daiteke batez ere, eremu lehorretako belardietan, ezpondetan, sastrakadietan, esaterako; baina ikus daiteke baita ere, Bizkaiko kostaldean, bai dunetako landaretza eta harrien artean, bai itsaslabarren gainaldeko belardi hezeetan. Euskal Herrian, Bizkaiko itsas mailatik hasi eta Nafarroan 900 metroraino ikusi izan da.
Espezie honen behaketak egiteko garairik onenak martxoa eta urria arteko egun eguzkitsuak dira Nafarroan. Aktibitate handiena eguerdi aldera izaten duten arren, garairik beroenetan, goizeko lehenbiziko izpietara eta ilundu aurreko orduetara mugatzen du bere aktibitatea, berorik handienak saihesteko. Ornogabe bila ibiliko da orduan landaretzaren artean. Besteak beste armiarmak, koleopteroak eta hemipteroak jango ditu, baina erne ibili beharko du. Izan ere, predatzaile asko ditu kontrario: eskinkoa mokadu ona izan daiteke, besteak beste, Montpellierko sugearentzat, suge leunentzat, gardatxoarentzat eta hainbat ugaztun eta hegazti espezierentzat.
Horrek erakusten du, zergatik eskinkoak ez zion herpetologo gazteari bere gorputz eder eta berezia erakutsi nahi izan Bardeetako belardian eta Getxoko txilardian. Isilean eta landaretza artean ezkutatuta ibiltzea baino estrategia hoberik ez baitu izango harrapatua izan nahi ez badu.
Lurreko bi heren baino gehiago ura da; ur horretatik %96, ozeanoetako ur gazia. Eguzki izpiak ozeanoetako lehen 200 metroko sakonerara heltzen dira, eta bertan bizi dira munduko arrantza industriak ustiatzen dituen espezie ia guztiak. Aitzitik, zientziak gehiago erreparatu izan... [+]
Askorentzat uda soinuaren egilea da hegazti hori eta, seguruenik, hau dela eta mila izen ditu Euskal Herrian. Hauetako batzuek bere ‘txrriiii-txrrriiii-txrriii’ kantu deigarriari egiten diote erreferentzia: txirritxori, zirringilo, irrigo edo kirrilo, adibidez. Beste... [+]
Gorputzeko ezkatak kolore berde bizikoak ditu; biziak eta deigarriak. Eta horiekin nahasten dira, sare bat osatuko balute bezala, orban beltzak, bizkar osoan zehar. Gizakiaren begietara gardatxoa gardatxo egiten duena, ordea, saihetsean aurkituko dugu. Bertan, lerrokatuta,... [+]
Haurtzaroan, lursailen batean, parkeren batean edo baserri giroko lurretan sarritan izaten genituen “txitxareak” eskuartean… Jolas guneak gero eta artifizialagoak diren garai hauetan ordea, zaila da hiri nahiz herri-guneetan halakoak topatzea. Baina itsasoko... [+]
Kaxalotea edo zeroia (Physeter macrocephalus) munduko horzdun zetazeo handiena da, eta baita munduko horzdun animalia handiena ere. Beheko barailan soilik ikusten zaizkio hortzak, baina bakoitzak kilo bateko pisua izan dezake. Izatez, ez dago oso argi zertarako erabiltzen dituen... [+]
Gure hondartzak marrazoz beterik daude. Igerilariak lasai egon, kostaldean 100-200 metroko sakoneran ditugun hondartza zabalez ari bainaiz. Bertan bizi da Atlantikoko marrazo ugariena eta txikiena.
Anbotoko Mari ezagutzen dugu askok, Aralarko dama, Aketegiko dama eta beste izen ugariz ere ezaguna dena. Amalur izaki gorputza hartua da Mari, gure jainkosa, euskaldunon artean ezaguna. Soineko apainez jantzitako andere bezala aurkezten da herri askotan. Baina nor ote da Mari... [+]
Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]
Sugea entzun eta leku lehor bat etorriko zaio burura askori, narrastiek beroa behar dutela ondo barneratua baitu gizakiak. Suge guztiak ez dira berdinak, ordea; denek ez dituzte baldintza berak gustuko, eta horri esker dago, besteak beste, dagoen dibertsitatea. Bakoitzak bere... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]
Antxoa, bokarta edo albokartia, gure arrain komertzialen artean txikiena, euskal kostaldera hurbildu da.
Katalanen ustetan artzainak engainatzen omen ditu hegazti honek: “enganyapastors”. Espainiar eta latindarrek, aldiz, ahuntzari esnea kentzen diola diote, hortik datorkio hain zuzen ere izen zientifikoan (Caprimulgus europaeus) islatzen den caprimulgus (capra... [+]
Leihatila honetan behin baino gehiagotan azaldu ditugu Ama Naturaren engainuak bere izakiak babestearren. Batzuetan, erle edo liztor itxura zuten euliak ekarri ditugu, beste batzuetan inongo arriskurik ez duten arrisku-kolorazioko intsektuak ere bai (kolorazio aposematikoa... [+]
Nekazal eremu lehor baten erdian ageri da putzua. Txikia da tamainaz, eta ez oso sakona. Egunak dira euririk egiten ez duela, baina oasi txiki honek oraindik ere aurretik bildutako urari eusten dio. Gauak eremua irentsi du eta isiltasunaren erdian kantu bakarti bat entzun da... [+]