Lan banaketak
Gizakiok ez bezala, erlauntzako hiru partaideek jaiotzetik dituzte eginkizunak argi.
Erregina, jaio orduko hasten da bere giharrak lantzen, ahalik eta indartsuen jartzeko. Jaio eta egun gutxira bere eztei bidaia hasten baita, ernalketa hegaldiak...
Hegaldi horietan estaltzen dute erlemandoek, eta baita bizitza guztirako bere lanak finkatu ere: erregina ernaltzen dute, beraz, arrautzak errutea du bere zeregina hil arte.
Erle langileen kasua gizakiona bezalakoa da; erle langilearen gorputza garatzen doa eta garapen zikloaren arabera lan ezberdinak egiten ditu:
Haurtzaroa erlea jaio den gela (abaraska) garbitzearekin hasten da. Ondorengo egunetan, bere ahizpekin batera, erle bilakatuko diren larbak elikatzeari ekiten dio. Gizakiak ere hobe luke jaiki eta norberaren gela garbitu.
Nerabezaroan erlauntzako mantenimendu lanak egiten dituzte: ahizpa zaharrek ekarritako janaria (polen, nektar, propolia) biltegiratzen dute eta puskatutako abarasken zatiak konpontzen dituzte (argizari guruinak garatuta dituzte). Gizakiak ere hobe luke garaian dagoena biltzea, ez dagoenean eduki ahal izateko.
Heltze prozesuan lehenengo hegaldiak egiten hasten dira erlauntzaren inguruan, ondoren polen, nektar, propoli eta ura biltzen hasteko. Bilketa hori bere ahizpa gazteei pasako die haiek biltegiratzeko. Lan honetan bere bizitzaren azken egunera arte jarduten da, hiltzera erlauntzatik urrun joaten den arte. Gizakiak dio lana osasuna dela, baina azken urteak jubilatuta pasa nahi…
Erlamandoaren funtzio nagusia jaiotzen diren erreginak estaltzea da, nahiz eta erlauntzaren tenperatura erregulatzeko lanetan ere parte hartzen duen. Erlamandoak badu alfer fama, besteren kontura bizi dela diote…Porrotxek dio “erle mandoa, arra arroa, bete mesedez janariz ahoa, banoa egun pasa ligatzera, demasa, udan kaixo bonbon, neguan hor konpon…”.
Neguan langileek erlauntzatik bidaltzen dituzte erlamandoak, ez dutelako eginkizunik egiteko eta alferrik ez dituztelako zainduko.
Palentziako amama oso emakume soila zen hitzetan. Bazituen zenbait hitz dena adierazteko balio zutenak, tartean bitxo hitza: berba horren baitan kabitzen ziren zomorroa, behia, txakurra... eta batzuetan baita gizakia ere. Bitxoek auzokide latzak dituzte gizakiongan, ez baikara... [+]
Sugea eta eguzkia: pertsona askoren buruan banandu ezinak diren bi hitz. Sugea entzuten dugun aldiro, egun bero eta argi bat irudikatzen dugu. Buruak hala funtzionatzen baitu: asoziazio horiek egiten ditu duen informazioarekin. Eta ez da arraroa, bestalde; izan ere, sugeak... [+]
Aszidiak tunikadun modura ere ezagutzen diren itsas ornogabeak dira. Munduko ozeano guztietan dauden animalia iragazle sesilak dira: bizitzaren zatirik handiena azalera solidoetara –arroka, maskor edo egitura artifizialetara– finkatuta emango dute, ura etengabe... [+]
Adimen artifizialak adimenari berari buruzko eztabaida berpiztu du: zer da adimena, zertan bereizten dira giza adimena eta adimen artifiziala deritzoguna, zer egitura dute oinarrian… Eztabaida horrekin batera, animalien garunen egiturari eta gaitasun kognitiboei buruz... [+]
Joan den igandean, ekainak 15, ugatzari buruzko artikulu interesgarria argitaratu zuen Rosa Canchok El Correo egunkarian. Azken urteotan hegazti sarraskijale adierazgarri honek Araban bizi duen itxaropen onaren egoeraz hitz egiten zen testuan. Arabako Foru Aldundiko Ingurumen... [+]
Duela egun batzuk Zeraingo mendietan nenbilela, gorpu bat topatu nuen bidearen erdian. Lehen aldia zen halakorik ikusten nuela, eta kosta zitzaidan identifikatzea. Bere tamaina txikia ikusita, kume bat izan behar zuela pentsatu nuen; baina oker nenbilen. Munduko ugaztun... [+]
Eguzki elkarte ekologistak salatu du Donostiako parkean gertatutakoa. Parkean bizi diren hainbat paumari lumak erauzi dizkiote, odoletan utzita. Beraz, erasoa izan dela ondorioztatu dute eta ez dela hegaztien lumaberritze prozesu naturala izan. Eguzki
Lurraren historian espezie askok komunikazio konplexuak garatu dituzte, baina gutxik dute erleen dantzaren pareko kode sofistikatua. Erle langileek elikagai-iturrien kokapena adierazteko erabiltzen duten dantza ez da soilik naturaren mirari bat, baita zientziaren begietatik... [+]
Askorentzat uda soinuaren egilea da hegazti hori eta, seguruenik, hau dela eta mila izen ditu Euskal Herrian. Hauetako batzuek bere ‘txrriiii-txrrriiii-txrriii’ kantu deigarriari egiten diote erreferentzia: txirritxori, zirringilo, irrigo edo kirrilo, adibidez. Beste... [+]
Gorputzeko ezkatak kolore berde bizikoak ditu; biziak eta deigarriak. Eta horiekin nahasten dira, sare bat osatuko balute bezala, orban beltzak, bizkar osoan zehar. Gizakiaren begietara gardatxoa gardatxo egiten duena, ordea, saihetsean aurkituko dugu. Bertan, lerrokatuta,... [+]
Haurtzaroan, lursailen batean, parkeren batean edo baserri giroko lurretan sarritan izaten genituen “txitxareak” eskuartean… Jolas guneak gero eta artifizialagoak diren garai hauetan ordea, zaila da hiri nahiz herri-guneetan halakoak topatzea. Baina itsasoko... [+]
Kaxalotea edo zeroia (Physeter macrocephalus) munduko horzdun zetazeo handiena da, eta baita munduko horzdun animalia handiena ere. Beheko barailan soilik ikusten zaizkio hortzak, baina bakoitzak kilo bateko pisua izan dezake. Izatez, ez dago oso argi zertarako erabiltzen dituen... [+]
Gure hondartzak marrazoz beterik daude. Igerilariak lasai egon, kostaldean 100-200 metroko sakoneran ditugun hondartza zabalez ari bainaiz. Bertan bizi da Atlantikoko marrazo ugariena eta txikiena.
Lagun asko dut. Ezagutzen ditudanetatik hegalari jendea da mordoxka bat. Duela hiru bat urte, horietako baten bisita izan nuen; ez dut gogoan nor zen. Antxeta mokogorria izan zitekeen, edo zozo eme bat, edo saldo handietan ibiltzen diren arabazozo pikart horietakoren bat, edo... [+]
Automatizazioaren eta abereen inguruan kuxkuxeatzen ari nintzela, ukuilu automatizatuen informazioa hasi naiz eskuratzen. Nire idazmahaiaren erosotasunetik idazten, gizakion kontsumorako modu masiboan esplotatzen ditugun abereen bizitzak nahiko penagarriak direla iruditzen zait,... [+]