Urola Kostako lurretan egin nahi den parke eolikoaz gainera, ezin ahaztu Deba haraneko (ar)nasgunean* martxan dagoen energia plan berria.

Azken asteetako albisteek aditzera eman duten modura, trantsizio energetikoaren bidean haize eolikoen eraikitze lan berriak martxan jartzekoak dira. Gipuzkoa eta Arabako hainbat herritan Europa Iparraldeko enpresen gidaritzapean iragarri diren proiektuak dira hauek. Produkzio, banaketa eta kontsumoan aldaketa nabariak behar diren horretan energia berriztagarriak eskuratzeko azpiegituren ezartzea bermatzen dute. Haatik, Errusia-Ukraina eta Ekialdeko bestelako gatazkak sortzen ari diren krisi energetikoari begira egin beharreko aldaketak zeresana ekarri du gurean. Deigarria da atzo bertan telebistako galderen programa horietako batean energia berriztagarriak zeintzuk ziren galdetu izana.

Udazken koloretan esnatu gara derrepentean. Goizeko haize arina zainetatik sartzen hasia da, gaztainak lurretik ikusteko parada ere bada eta, nola ez zuhaitzen kolore marroiaren paleta guztia nonahi. Lanerako beharrezkoak ditugun erramintak hartu eta Maurketa ingurura hurbildu gara, Bergarako udalerriaren mugen barruan Leiopago eta Elosumendiren arteko magaletako batera. Eguna hotz datorren arren pinu zurien artetik sartzen diren izpiak nahikoak dira epeltasun apur bat sumatzeko. Udara osoa daramagu Elosua-Plazentziako megalitotegian industen. Ez aurten bakarrik, urteak dira Aranzadi Zientzia Elkarteko Manu Ceberio, Jesus Tapia eta bestelako boluntarioekin bertan lanean ari direla (garela). Aitzitik, ez gara udaran bakarrik hurbiltzen. Pasa den martxoko asteburuetan, aste osoa lanean ibili ondoren ilusioz igo ginen Karakateko gainera. Bertako baserritarrek aurkitutako balizko egituraketa megalitikoak azaleratzeko helburuarekin. Bertan izan ginen, inguruko zenbait herritar, bertako baserritarrak, arkeologoak eta Karakate Bizirik plataformako kideak ere.

Elosua-Plazentziako megalitotegia Bergara, Elgoibar, Soraluze eta Azkoitiako mugen artean zabaltzen den esparru arkeologikoa da. Muskiritzu, Mazelaegi, Kortazar, Elosua-Plazentziako mendilerroa, Karakate edota Mendigain izenez ezagutzen den inguruan zabaltzen da. Ustezko 21 monumentuk osatzen dute, Neolitotik Brontze-Arora bitarte luzatzen diren elementuez jabe da. Zonaldeko herritarrentzat inguru berezia ez ezik, mendizale askoren (ar)nasgunea ere bada. Elementu arkeologikoen baitan, inguruan balizko arkeologia guneak izeneko eremua hartu eta babestu egin ziren. 7/1990ko uztailaren 3ko legeak dioen moduan, Euskal Ondare Gisara identifikatuak izan ziren, babesa eta difusioa bermatuz. Hori gutxi balitz, elementu arkeologiko bakoitza ez ezik, bere baitan aurki daitezkeen elementu arkeologikoak babesteko helburuarekin, inguruko estazio megalitiko guztia ere babestuta dago. Kasu honetan, estazio megalitiko osoak badu bere baitan babes propio bat. Aitzitik eta enfasia puntu honetan jarriaz, babestuta dagoen azken trikuharria Irukurutzetakoa da. Trikuharria, Karakateko gainetik 7 kilometrora dago, Karakateko gain guztia babestu gabe egonik.

Urte hasieran gauzatutako ikerketa berriek ziurtatzen dute azken trikuharritik Karakateko antenara aztarna arkeologikoak egon badaudela. Gortazar eta Otsoaldaoroko zistak dira horren adibide. Honek, beraz, eremu arkeologikoa zabaltzeko beharra jartzen du mahai gainean.

Eztabaida politikoa sortu duen parke eolikoen proiektuarekin jarraiki, Karakateko gainean Green Capital Development 135 SLU enpresak aurrera eraman nahi duen proiektuak aktibo dirau. Karakateko gainean bi aerogeneradore ezarri nahi ditu. Honek, material zein erraminta guztiak bertara eraman ahal izateko Soraluze herritik Karakateko gainera pista berriak eraikitzea behartzen du. Hori gutxi balitz, bertara hauek igotzeko marraztutako aukera bakarra, megalitotegi osotik barrena zabaltzea da. Trikuharrietatik 15 metrora dagoen kordal luze baten aurrean kokatzen gara, babestutako eremu baten aurrean. Ezarri behar dituzten arogeneradoreen palek 77,4 metro luze izango dituzte, eta haien garraiorako eta bestelako makinentzako ibilbideak gauzatuko dira 5 metro zabal izango diren pistak eraikiz. Gainera, pasa den abuztuan Eusko Jaurlaritzak plazaratutako Karakate inguruko aurretiazko informean, eremuan gauzatuko diren lanek kalte gutxi edota lausoa gauzatuko dutela dio. Eremu arkeologikoaren babes esparruak urratuz alegia.

Krisi eta trantsizio energetikoaren aurrean denak balio duela igartzen da. Aitzakia bilakatu da. Baina zer esango dugu guk, gizartearen aurrean denbora pasa besterik ez dugu egiten mendi gainean, lokatz artean. Geure lanak gutxi balio duela argi ikusi da. Eguneko beharrak balantzan jartzea beharrezkoa den arren, edozein gauzak balio ez duela ere kontuan hartu beharko genuke, baita helburua benetan energia denean ere. Horren aurrean denak balio duela ikusi da, aitzakia bilakatu da.

* Karakate Bizirik Plataformak aurrera eraman duen ekimenari keinua: Harri, orri, ar(nas)!

Izaskun Egilegor, Historian graduatua eta Paisaiaren eta Ondarearen Kudeaketarako masterrean lizentziatua