Espainiako Konstituzioko 3.2 zein Gernikako Estatutuko 6. artikuluak, euskararen ofizialtasuna aitortzen dute Euskal Autonomi Erkidegoan. Era berean, Botere Judizialaren Lege Organikoko 231.3.artikuluan eta Euskararen Erabilpena arautzeko azaroaren 24ko 10/1982 Legearen 9.artikuluan, Justizia Administrazioarekin harremanetan herritarrek euren hizkuntza ofiziala baliatzeko duten eskubidea aitortzen da.
Legedia hori ardatz hartuz, lan handia egin da azken urteotan euskararen normalizaziorako, baita Justizian ere, baina zenbaitetan aurrerapauso teoriko horiek, bide malkartsua izaten dute praktikan.
Auzitegian euskaraz aritzeko eskubide horrek zailtasun ugari izaten du egunerokoan. Adibidez alderdien aitorpenen iraupena luzatu egiten da, eta deserosoa izaten da ahozkoan dena itzuli behar izatea. Galderak euskaraz egin ostean, gaztelera itzuli behar ditu itzultzaileak, eta ondoren euskaraz erantzuten dira, horiek ere gaztelerara itzuliz. Horrek, noski, eragina du erabakimena duen epailearengan, baina eskubidearen egikaritza da.
Ongi ezagutzen dugu justiziaren atzerapena, denbora falta; eta zoritxarrez, aurrekoan denbora falta horren emaitza eskubideen urraketa izan zen
Justizia zama astuna da, eta astuna bilakatzen da askotan jarduna. Nahi baino gehiago luzatzen dira epeak; erlojuaren aurkako lasterketa izan ohi da egunerokoa. Horren adibide da duela bizpahiru aste Donostiako auzitegian gertatu zitzaiguna. Epaitegietan aritzen garenok, ongi ezagutzen dugu justiziaren atzerapena, denbora falta; eta zoritxarrez, aurrekoan denbora falta horren emaitza eskubideen urraketa izan zen.
Gure defendatuak euskaraz aitortzeko eskubidea egikaritu nahi, eta hala jakinarazi genion auzitegiari, garaiz, egunean bertan itzultzailea epai-gelan izan zedin. Ohikoa denez, gure galderak euskaraz prestatu genituen, gure ordezkatuak euskaraz erantzun zitzan. Baina epaileak, nekatua izaki, eta kontu astun hura laburtu asmoz, aitortzaileari bere defentsak galderak gazteleraz egin, eta hark euskaraz erantzun zitzan galdegin zion, kontua arindu asmoz. Ez diogu fede txarrez egin zuenik, inolaz ere, baina azkartasun asmoak eskubide murrizketa bat eragin zuen. Gorengo botere baten aldetik gauzaturiko eskubideen urrapen bat.
Askotan, baina, unean bertan ez gara kontziente honelako “txikikerien” eraginaz. Aipatu berri dugun kasura itzuliz, ordezkatua ez zen gustura sentitu, eta galderak gazteleraz entzuteak ohartu ere egin gabe, gazteleraz erantzutera bideratu zuen zenbaitetan. Esfortzu bikoitza egin behar izan zuen bere eskubidea egikaritzeko, eta guztia denbora faltaren aitzakipean. Guk ere, inprobisazio eszena hartan, unean bertan itzuli behar izan genituen gaztelerara euskaraz prestaturiko galderak. Kasu hau adibide huts bat besterik ez da, txikikeria eta denbora falta horrek dakarren, borondate faltaren adibide bat gehiago.
Argi ikusten da hizkuntza bat denbora galera kontsideratzen den heinean, botere harreman baten baitan, agintzen duen hizkuntza bat badela denbora eta espazioaren praktika juridikoan
Argi ikusten da hizkuntza bat –euskara kasu– denbora galera kontsideratzen den heinean, botere harreman baten baitan, agintzen duen hizkuntza bat badela denbora eta espazioaren praktika juridikoan; inkontzienteki bada ere. Horren ondorioz, pentsa daiteke Justizia Administrazioaren aurrean ez dagoela euskara berdintasunez erabiltzeko eskubiderik, ezin diolako, osoki egikaritzen den beste edozein eskubidek egiten duen bezala, botere gehiago duenari mugarik jarri.
Normalizaziorako bidea luzea izango da, oztopoz betea, “txikikeriaz” betea, eta eguneroko traba horiek dira gainditu behar ditugunak. Unean bertan agertu behar genuen gure kexa ziurrenik, baina epai-gelan izaten diren interesak lehentasunezkoak dira, eta argi dagoena da honelako kexek, oraindik ere, eragina izan dezaketela epailearen iritzian; azken erabakian. Epaia da garrantzizkoena, baina ez dugu ahaztu behar, noizbait azken erabaki hori euskaraz izan dadin guztioi dagokigula gure txikitasunean eta egunerokoan lan egitea.
Mireia Mochales eta Haizea Núñez, Atzieta Kolektiboko abokatuak dira.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbidera
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Azken urteotan Donostian gero eta ozenago entzuten ari gara bizilagunen ahotsa: turistifikazioa gure hiria itotzen ari da. Joan den ekainaren 15ean, ehunka donostiar atera ginen berriro kalera gure bizi-baldintzak eta bizimoduak defendatzera. Jendartearen eta auzoen beharrak... [+]
Garraioaren sektorea da gaur egun Euskal Herrian berotegi efektuko isurketen erantzule nagusia (%35), energia gehien kontsumitzen duena (%47) eta petrolio kopuru handiena erretzen duena (%74). Gainera beste sektore batzuetan isuriak apurka-apurka murrizten diren bitartean,... [+]
Bi gai mahai gainean, ezinbestean.Batetik, CAF eta Palestina. Bestetik, PSOEren bueltako ustelkeria sarea. Nondik hasi eta non bukatu ere ez dakit, bulkadez betetako artikulua izango dela jakinda.
Nazio Batuen Erakundeak 40 enpresa salatu ditu, CAF tartean, eta Gazako... [+]
Atzo jakin dut euskal prentsatik Jean Reno aktoreak lehen nobela idatzi duela. Berri hori euskaraz jasotzeak munduko hiritar edo paleto global bihurtzen ote nauen oso ongi jakin gabe, nobelak idazteko arteaz egin dut gogoeta.
Tokitan dago “nobelaren heriotza”... [+]
Azken asteko sapa lehergarri egunetan gure zereginen egitarauak aldatu beharrean aurkitu gara. Freskura erlatibo batek seietan atera gaitu ohetik, gosaldu eta lan gehienak bederatzietarako plegatu ditugu eta hamarretan jalgi gara oinezko ibilaldia egitera. Eta ez ginen bakarrak... [+]
Ikastetxeetako ikasgelak, tamalez, espazio gatazkatsuak izaten dira askotan eta, gatazka gehienetan gertatzen den moduan, emozio intentsuak eta minak izaten dira. 2022an, ikastetxeetan aritzen diren beste eragile batzuekin batera, azken urteetan ikasgela askotan bizirik dagoen... [+]
Nunquam polluta dio Baionako lemak, erran nahi baitu "sekulan zikindu gabea" edo "sekulan hartu gabea", eta erreferentzia egiten die inbasio saiakera historikoei, espainiarrengandiko, frantsesengandiko eta ingelesengandiko saiakerak ez omen baitziren... [+]
Europako ongizate estatuak munduan zehar izugarrizko miresmena izan du herritar xeheen artean, ez hainbeste enpresari eta agintarien gehiengoan. Izan ere, miresmen hori areagotu egiten zitzaigun iparraldeko herrialdeetatik pasatzen baginen, izan lan bat egin behar bazenuen edo... [+]
Palentziako amama oso emakume soila zen hitzetan. Bazituen zenbait hitz dena adierazteko balio zutenak, tartean bitxo hitza: berba horren baitan kabitzen ziren zomorroa, behia, txakurra... eta batzuetan baita gizakia ere. Bitxoek auzokide latzak dituzte gizakiongan, ez baikara... [+]
1925. urtea izango balitz, akaso emakume erraketistak izango lirateke Zeruko Argiako aktualitate orrialdeetako protagonistak. Agian haien kirolari merituak goraipatzeko, agian feminitate arauak desobeditzeagatik seinalatzeko. Nire buruari agindu diot haien izenak memorizatzeko... [+]
Sei urte, sei urte luze, pasa dira Ciudadanos alderdi politikoak bere mitina egin zuenetik gure herrian. Bere mitina apirilaren 14an, errepublikaren egunean, eta inongo ordezkaritzarik ez duen herri eta lurralde batean. Ohituak gaude horrelako probokazioekin, baina egia da... [+]
Ikasturte hau, zalantzarik gabe, ekitaldi handien ikasturtea izan da. Horrek hainbat hausnarketa eragin ditu kalean, eragile sozialetan zein sareetan. Eragin baino gehiago, azaleratu; egon bazeudelako lehenago ere. Esan beharrik ez dago: aisialdia ez da erantzukizun politikotik... [+]
Lagunen arteko erlazioak fluidoen fisikaren pean daude, amodio erlazioak baino gehiago, Zygmunt Bauman gorabehera. Ez du gura esan amodio harremanak, egun, solidoak direnik. Likuadora-ren soziologoak saiakera gomendagarria idatzi zuen horretaz, Maitasun likidoa, azpitituluz Giza... [+]