Izan bedi Nurenberg berri bat
Aliatuek Bigarren Mundu Gerran irabazi zutenean, naziei zigor publiko eta eredugarria ematearen beharra azpimarratu zuten. Horretarako nazioarteko epaiketa bat antolatu zuten eta bertan lau epailek buruzagi naziak zigortu zituzten. Epaiketa hura aurrekaririk gabekoa izan zen. Besteak beste, erronka linguistiko bat zelako, epaiketan lau hizkuntza erabili zirenez itzulpen-sistema konplexua eratu behar izan zuten eta. Epaiketa-lekua ez zuten kasualitatez aukeratu. Nurenberg nazien hiri kuttuna zen eta kutsu sinboliko handia zeukan. Alderdi naziaren kongresuak eta indar erakustaldi publikoak bertan egiten zituzten, Zeppelin zelaigune handian. Hiri hartan ere onetsi zituzten lege arrazista diskriminatzaileak. Bada epaiketa umiliagarriagoa izan zedin, Nurenbergeko justizia jauregian egitea erabaki zuten, haien gotorleku izandakoa zigor-leku antifaxista bilaka zedin.
Zoritxarrez gurean ez zen Nurenbergik izan, eta agian horrexegatik, berriz ere piztu da Iruñeko Erorien Monumentuaren inguruko eztabaida. Eraitsi, birmoldatu ala bere horretan utzi? Monumentua orban erraldoia da hiriaren erdigunean. Zalantzarik gabe inguruneak esku-hartze sakon bat behar du. Lehenik eta behin hiriaren erdialdean frankismoari gorazarre egiten dion tramankulutzar bat ezin delako bere horretan mantendu. Baina ez hori bakarrik, traba urbanistikoa ere bada. Bai monumentuak eta baita plazak berak ere oztopatzen dute oinez zein bizikletaz erdialdetik hiriaren hegoaldeko auzo berrietara mugitzeko lotura.
Baina ene uste apalean, eraispena ezin da konponbidea izan. Memoria elkarte batzuen (ez guztien) ustez, monumentuari ezin zaio esanahia aldatu eta ondorioz erabateko eraispena defendatzen dute. Haien aburuz, soilik zigor-eremuak gorde beharko lirateke errepresioaren oroigarri modura. Baina frankismoa zigor hutsa baino gehiago izan zen. Erorien Monumentua mingarria da, besteak beste, gogorarazten digulako milaka nafarrek estatu kolpean parte hartu zutela eta frankismoaren alde aritu zirela. Hori ere frankismoa izan zen eta gogoratu behar da. Halaber, erabateko eraispena atzeraezina da eta diktaduraren arrastoa ezabatzea dakar. Ez al du orbanak erakusten behinola zauri bat izan zela?
Eraitsi beharrean, sinbologia frankista erretiratu eta mugimendu sozial askatzaileen aldeko zentro sozial bilakatu beharko litzateke. Benetako politika antifaxista egiteko eta frankismoa umiliagarri uzteko aukera bat da; Nurenbergeko epaiketa berri bat. Gainera, esku-hartzeko modu ugari dago, modu askotara eraldatu daiteke erabat desagerrarazi gabe. Eraisketa ez da aukera bakarra.
Alabaina, susmoa dut erakunde publikoek eta alderdi sistemikoek ez dutela aukera pasatzen utziko. Gerra zibilean eta diktaduran zigortutakoen oroimen eraldatzailea zaborretara botatzen saiatuko dira eta birmoldatzea erabiliko dute 1978ko Erregimenari gorazarre egiteko. Monumentua beteko dute demokrazia, bizikidetza, bakea edo berradiskidetzea bezalako hitzez. Eta ez dugu faxismoarekin berradiskidetu nahi.
Urriaren 19ra arte dago ikusgai Donostiako Kaian Amerikako konkista eta arpilatzeari bandera berdea eman zion itsas-espedizioko itsasontzi baten erreplika: Cristobal Colónen Santa Maria. Espainiarrek segitzen dute haien loria inperiala gorazarre egiten, bertoko agintari... [+]
Bertsio ofizialaren arabera, ETAko militante Montxo Martínez Antiak 1975ean bere buruaz beste egin zuen Madrilen, Poliziak inguratuta zuen eraikin batean. Eusko Jaurlaritzak bertsio horri eutsi zion 2015ean. Orain, GEBehatokiak ikerketa egin du eta ondorioztatu du poliziek... [+]
Bi egun baino ez ditu iraun zabalik LAB sindikatuaren historia barnebiltzen duen 1974tik etorkizunera, LAB zabaltzen erakusketak, Tuterako Rua zentro zibikoan. Erakusketa paratu dute Erriberan 40 urte egin dituela ospatzeko sindikatu abertzaleak antolatutako egitarau barruan.
50 urte bete dira Txiki eta Otaegi fusilatu zituztenetik. Urteurrenaren harira, BERRIAk lan hau ekoiztu.
«Txikiren anaia bat kalean ikusi nuen behin, Zarautzen [Gipuzkoa], eta pentsatu nuen: '50 urte igaro dira fusilamenduaz geroztik. Zer pentsatuko du berak? Nola... [+]
Frankistek Txiki eta Otaegi fusilatu zituztela 50 urte bete direnean, ekitaldi jendetsua egin du Sortuk Iruñeko Anaitasuna pabiloian. “Bakarren batzuk haien memoria kriminalitzatzen eta jazartzen jarraitzen dute”, esan du alderdiko idazkari nagusi Arkaitz... [+]
Txikitatik pentsatu nuen nortzuk ote ziren paretetan, karteletan, oroitarritan, asteroko manifestazioetako aurpegi horiek. Baziren eskelak egunkarietan eta herriko plazan, baina gero, baziren besteak. Ez nituen inoiz kaletik ikusi, ez nekien izenik, baina edozein herritan... [+]
Frankismoaren azken exekuzioak hartu ditu hizpide Javier Buces historialariak, Askatasun Haizea (Txalaparta) liburuan. Estatuak eragindako biktimak, "bigarren mailako biktima" izaten jarraitzen dutela uste du Bucesek.
1985eko irailaren 25ean Inaxio Asteasuinzarra hernaniarra, Sabin Etxaide zestoarra, Agustin Irazustabarrena astigarragarra eta Jose Mari Etxaniz urretxuarra hil zituen GALek Baionan. 40 urte geroago omenaldia egin diete Monbar Hotelaren aurrean, hil zituzten lekuan.
Azaroaren 15ean kalera irtetera dei egin dute, PSN, EH Bildu eta Geroa Baik “ezarritako arrabolari erantzuteko”. Frankismoaren biktimak gutxietsiak sentitzen dira Iruñeko Udal Gobernuaren partetik.
Izpegiko besten karietarat Baztango eta Baigorriko gazteek mahai-ingurua antolatua dute arrats honetan Iparretarrak talde armatuaren memoria kolektiboa eraikitzeko beharrez. IKko sortzaileetan izan den Pilipe Bidartekin mintzatu gira, jakiteko nola bizi izan dituen 40 urte... [+]
.jpg)
Nafarroako Gobernuan ondare historikoaz arduratzen den erakundea da Vianako Printzea, eta Iruñeko Udala haren zain zegoen birgaitze prozesuarekin aurrera jarraitzeko. Datozen asteetan, beraz, obrarako lehiaketa irekiko da.
"Oraindik korapiloa askatzeko" dagoela gogoratzeko eta Txiki eta Otaegiren fusilatzeen 50. urteurrena kari, Sortuk bi pankarta handi eskegi ditu Cuelgamuroseko monumentuko arku batetik. 1975ean bertan lurperatu zuten Francisco Franco diktadorearen gorpua, 1936ko gerran... [+]
Iratzar eta Olaso Dorrea fundazioek antolatu duten erakusketa ibiltaria ezin izango da Zarauzko areto publikoetan ikusi. Udalak argudiatu du errelato "partziala" eta "ideologizatua" eskaintzen duela. EH Bilduren lokalean paratuko dute azkenean.