Izan bedi Nurenberg berri bat
Aliatuek Bigarren Mundu Gerran irabazi zutenean, naziei zigor publiko eta eredugarria ematearen beharra azpimarratu zuten. Horretarako nazioarteko epaiketa bat antolatu zuten eta bertan lau epailek buruzagi naziak zigortu zituzten. Epaiketa hura aurrekaririk gabekoa izan zen. Besteak beste, erronka linguistiko bat zelako, epaiketan lau hizkuntza erabili zirenez itzulpen-sistema konplexua eratu behar izan zuten eta. Epaiketa-lekua ez zuten kasualitatez aukeratu. Nurenberg nazien hiri kuttuna zen eta kutsu sinboliko handia zeukan. Alderdi naziaren kongresuak eta indar erakustaldi publikoak bertan egiten zituzten, Zeppelin zelaigune handian. Hiri hartan ere onetsi zituzten lege arrazista diskriminatzaileak. Bada epaiketa umiliagarriagoa izan zedin, Nurenbergeko justizia jauregian egitea erabaki zuten, haien gotorleku izandakoa zigor-leku antifaxista bilaka zedin.
Zoritxarrez gurean ez zen Nurenbergik izan, eta agian horrexegatik, berriz ere piztu da Iruñeko Erorien Monumentuaren inguruko eztabaida. Eraitsi, birmoldatu ala bere horretan utzi? Monumentua orban erraldoia da hiriaren erdigunean. Zalantzarik gabe inguruneak esku-hartze sakon bat behar du. Lehenik eta behin hiriaren erdialdean frankismoari gorazarre egiten dion tramankulutzar bat ezin delako bere horretan mantendu. Baina ez hori bakarrik, traba urbanistikoa ere bada. Bai monumentuak eta baita plazak berak ere oztopatzen dute oinez zein bizikletaz erdialdetik hiriaren hegoaldeko auzo berrietara mugitzeko lotura.
Baina ene uste apalean, eraispena ezin da konponbidea izan. Memoria elkarte batzuen (ez guztien) ustez, monumentuari ezin zaio esanahia aldatu eta ondorioz erabateko eraispena defendatzen dute. Haien aburuz, soilik zigor-eremuak gorde beharko lirateke errepresioaren oroigarri modura. Baina frankismoa zigor hutsa baino gehiago izan zen. Erorien Monumentua mingarria da, besteak beste, gogorarazten digulako milaka nafarrek estatu kolpean parte hartu zutela eta frankismoaren alde aritu zirela. Hori ere frankismoa izan zen eta gogoratu behar da. Halaber, erabateko eraispena atzeraezina da eta diktaduraren arrastoa ezabatzea dakar. Ez al du orbanak erakusten behinola zauri bat izan zela?
Eraitsi beharrean, sinbologia frankista erretiratu eta mugimendu sozial askatzaileen aldeko zentro sozial bilakatu beharko litzateke. Benetako politika antifaxista egiteko eta frankismoa umiliagarri uzteko aukera bat da; Nurenbergeko epaiketa berri bat. Gainera, esku-hartzeko modu ugari dago, modu askotara eraldatu daiteke erabat desagerrarazi gabe. Eraisketa ez da aukera bakarra.
Alabaina, susmoa dut erakunde publikoek eta alderdi sistemikoek ez dutela aukera pasatzen utziko. Gerra zibilean eta diktaduran zigortutakoen oroimen eraldatzailea zaborretara botatzen saiatuko dira eta birmoldatzea erabiliko dute 1978ko Erregimenari gorazarre egiteko. Monumentua beteko dute demokrazia, bizikidetza, bakea edo berradiskidetzea bezalako hitzez. Eta ez dugu faxismoarekin berradiskidetu nahi.
78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.
Inor gutxik ukatuko du ziurgabetasunez beteriko garai batean gaudenik. Krisi ekonomikoaren, ezegonkortasun politikoaren eta klima-aldaketaren inguruko mezuez inguraturik gaude. Ikaraturik bizi gara. Hori guztia gutxi balitz, globalizazioaren ondorioz, nazioen izaera zalantzan... [+]
Belaunaldi oso baten liburua da Palinpsestoa. Idazten dakien modura idatzi du Arrieta Ugartetxeak, eta horixe dateke alde gaitza. Gainerakoan, hortxe gure iragan hurbila, gerra ondoa, apaiz giroa, euskara, militantzia… eta ez hain hurbila ere, senide nagusien gerra... [+]
Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.
Donostiako Udaleko Memoria Historikoaren Aholku Batzordeko Sinbologia Lantaldeak dokumentazioa aurkeztu du, eskultura frankista dela frogatzeko. Eskulturaren jatorriaren inguruko eztabaida ireki nahi dute hirian, eta udal gobernuari zenbait eskaera egin dizkiote.
Salvador Puig Antich frankismoaren kontrako militantea izan zen. Askapen Mugimendu Iberikoko kidea, 1973ko irailaren 25ean atxilotu zuten. Gerra-kontseilua egin zioten, eta garrotez exekutatu zuten handik sei hilabetera, 1974ko martxoaren 2an. Aurtengo otsailean baliogabetu du... [+]
Nazismoaren biktimak izandako euskal herritarrak oroitzeko Eusko Jaurlaritzak egin duen lehen aitorpen instituzionala da. Hego Euskal Herriko 253 pertsona deportatu zituzten 1940 eta 1945 urteen artean. 113 bertan hil ziren eta beste asko, handik bizirik irten baziren ere... [+]
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
50 urte bete dira Polizia frankistak Mikel Gardoki Azpiroz ETApm-ko kidea tirokatuta hil zuenetik. Egiari Zor fundazioko kideek eta Gardokiren kide Juan Miguel Goiburu Mendizabal 'Goiherri'-k hartu dute parte ekitaldian.
1945ean Neuengammeko nazien kontzentrazio esparruan hil zen Jean Iribarne gamerearraren diru-zorroa berreskuratu eta bere senideei eman diete. Ipar Euskal Herrian gutxienez 350 herritar deportatu zituzten erresistentzian parte hartzeagatik, eta ia erdia ez ziren bizirik atera.
Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.
Fusilamenduak, elektrodoak eta poltsa, hobi komunak, kolpismoa, jazarpena, drogak, Galindo, umiliazioak, gerra zikina, Intxaurrondo, narkotrafikoa, estoldak, hizkuntza inposaketa, Altsasu, inpunitatea… Guardia Zibilaren lorratza iluna da Euskal Herrian, baita Espainiako... [+]
Gogora Institutuak 1936ko Gerrako biktimen inguruan egindako txostenean "erreketeak, falangistak, Kondor Legioko hegazkinlari alemaniar naziak eta faxista italiarrak" ageri direla salatu du Intxorta 1937 elkarteak, eta izen horiek kentzeko eskatu du. Maria Jesus San Jose... [+]
Familiak eskatu bezala, aurten Angel oroitzeko ekitaldia lore-eskaintza txiki bat izan da, Martin Azpilikueta kalean oroitarazten duen plakaren ondoan. 21 urte geroago, Angel jada biktima-estatus ofizialarekin gogoratzen dute.
Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.