Hizkuntza inperialismoaren morroiak kontraerasoan
Gaztelak Nafarroa konkistatu zuenetik (1512-1521) gaztelania gehiengo euskaldunari inposatzea izan da Nafarroa Garaia kolonizatzeko politikaren ardatzetako bat. Hizkuntza asimilazioa 1759an areagotu zen Gaztelako Carlos III.a eta Nafarroako VI.a tronura igotzearekin, erresumako lurralde guztietan irakaskuntza aldatzeko politikari ekin baitzion, gaztelania goresten, ezartzen eta inposatzen zuela inperioko hizkuntza ofizial gisa, mendeko guztiak hizkuntza berean mintzo zitezen. Politika glotozida hori XIX. mendean hauspotu eta diktadura faxistan larriagotu zen.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Kolonizatzeko politika gaztelauak edo espainiarrak bere helburu nagusietako bat erdietsi zuen: Nafarroa Garaiko XVI. mendeko gehiengo euskalduna desagertzeko zorian den hizkuntza gutxiengo bilakatzea. Suntsitze plan hau, Euskal Herriko gainerako lurraldeetan bezala, ideologia supremazista batean oinarritzen zen eta horrek herritarrei hezurretaraino sartu zien normala dela hizkuntza eskubiderik ez izatea edo hizkuntza berekiaren transmisioaren galera.
Diktadore faxista hil ondoren, euskara berreskuratzeko borrokan ziharduen (eta diharduen) mugimenduak lortu zuen 1980an Nafarroako Parlamentuak ebazpena onestea euskara ofiziala izan zedin Nafarroa guztian. Baina erregimenaren botere faktikoek, trikimailuez baliatuz, Vascuencearen Legea ezarri zuten 1986an, irizpide historikorik edo soziolinguistikorik gabeko hiru hizkuntza eremu marraztuz. Xede bakarra zuten menderatze eta minorizatze egoera betikotzea. Politika horrek galarazten du maiz euskara ikastea eta administrazioan erabiltzea, edo ikusezin bihurtzen du hizkuntza paisaian.
Ideologia espainolistako sindikatu batzuek aurkeztu dituzte pleituak Euskararen erabilerari buruzko dekretuaren aurka, ustez gure hizkuntza erdaldun elebakarrei inposatzeak eragiten dien bazterkeriarengatik, noiz eta begi-bistakoa denean gaztelania inposatzen zaiela beti Nafarroa Garaiko herritarrei
2015eko maiatzean hizkuntza politika aldatzeko abagunea sortu zen laukoaren gobernuarekin. Zenbait gauzak hobera egin zuen (neurri txiki batean), baina laster jabetu ginen ez zegoela batere asmorik Foru Komunitate guztian euskara ofizial bihurtuko zuen lege bat egiteko. Horren ordez, gaizki deitutako eremu ez-euskalduneko Udalei eremu mistora igarotzeko aukera eman zitzaien eta, ondorioz, banaketa are barregarriagoa gertatu zen aurrekoaren aldean. Euskararen erabilerari buruzko dekretu bat ere onetsi zen (hagitz murritza), Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiaren bi epaiek hein handi batean baliogabetu dutena.
Ideologia espainolistako sindikatu batzuek aurkeztu dituzte pleituak Euskararen erabilerari buruzko dekretuaren aurka, ustez gure hizkuntza erdaldun elebakarrei inposatzeak eragiten dien bazterkeriarengatik, noiz eta begi-bistakoa denean gaztelania inposatzen zaiela beti Nafarroa Garaiko herritarrei. Horrela jokatzean, agerian utzi dute inperioak orain dela 500 urte baino gehiago ezarri zizkigun botere egituren morroi aritu direla.
Egoera honen aterabide bakarra da Nafarroa guztian euskara ofizial bihurtuko duen lege bat egitea eta hizkuntza politika bat, nafarrei euskaraz jakiteko eskubidea ziurtatu eta euskaldunei euskaraz bizitzea bermatuko diena.
Raul López Ekai eta Araceli Montes Calvo
STEILAS
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Horixe da datorren irailaren 10ean Frantziako Estatua hankaz gora jarriko duen deialdi herritar berriaren lema. Sarean gaia lantzen ari diren gune asko daude, baina bi interesgarrienak aipatzearren, hor daude, besteak beste, @lessoulevements edota @bloquonstout atariak.
Izan... [+]
Usaiako "süjetik" gabea, esku andana batek idatzia, errejent multzo batek zuzendua, gertakizun askoren kontari, gisa guzietara kolektiboa da.
Euria ari du. Ekaitza. Egun beroegi baten ondorengo bustialdia. Eta tenperatura jaitsiera bedeinkatua. Ez dakit Galizia aldean euririk egin duen azken aldian, ez dakit suteak itzalita diren jada, eta etxetik irten behar izan zutenak itzuli ahal izan diren.
Komunikabideetan... [+]
Oporretan nengoela, gorputza eta burua gozatzera bideratu ditut. Turista bilakatu naiz, eremu digitalean zenbait trebezia dugunontzat, oso erraza. Motxila hartuta familiarekin handik hona ibili naiz, poltsikoan dibisa asko barik, mapa fisiko barik, plan asko barik…... [+]
Gizonezkoak ziren gehienak Sanferminetako entzierroetan; gizonezkoak ia denak Frantziako Tourrean; gizonek hartu dute udako musika jaialdietako oholtza eta backstage-a; gizonezkoak dira nagusi bertso-plazetan; gizonezkoak dira Donald Trump, Vladimir Putin eta Benjamin Netanyahu... [+]
Chocón, Kolonbiako hiri batean, beltzak, indigenak eta mestizoak elkar bizitzari eusten saiatzen dira. Beltzek txoloak deitzen diete embera indigenei, eta emberek beren hizkuntzan hitz egiten dutenean, kristauez hitz egiteko esaten diete bai mestizoek eta bai beltzek... [+]
Akordatzen naiz Blanca Llum Vidal poeta maitasunaz hizketan entzun nuen lehendabiziko aldiaz. Bere esperientziaz aritu zen, besteak beste. Esan zuen bere ordura arteko bizitzan maitasuna beti amaitzen zela, baina maitasunak ez lukeela amaitu beharko sentituz bizi dela. Ez dela... [+]
Hilotan, euskara sarritan izan dugu albiste. Txarrerako, euskaltzaleon artean nagusi den aldarte ezkorra ikusita. Baina euskararen egoera txarra dela ez da kontu berria, datuen bitartez beste zerbait iradoki den arren.
Har dezagun, adibidez, hizkuntzak irabazi ei dituen... [+]
Dena ongi doa. Nola izan liteke bestela opor garaian, gora eta behera, ase arte ibili ondoan? Zeregin zehatzik gabe alderrai ibili gara, gogoa ematen zigun leku eta jendeen artean. Gustukoa baizik ez dugu egin, ez-atsegina zena ahantzi eta baztertu, jainko tipiak bagina bezala,... [+]
Abuztuan 411.000 hektarea baso eta lursail erre dira León, Asturias, Ourense, Cáceres eta Zamoran. Bizkaiko eta Gipuzkoako azalera osoa beste. Irmotasunez esan dezakegu muturreko baldintza meteorologikoek sutu zituztela suteak, berotze global antropogenikoaren... [+]
Lanbidean urteak daramatzagun basozainok, gogoan ditugu 1989. urtean Euskal Herria bortizki kolpatu zuten mendiko sute handiak. Urtarriletik luze zetorren lehorte latza udazkenean lehertu zen haize bortitzen bultzadaz. Dozenaka sutek beltzez jantzi zuten lurraldea, bereziki... [+]
Donostia arpilatua, bortxatua eta propio erreta Espainiako independentziaren alde 1813ko abuztuaren 31n.
1808an Napoleon enperadoreak Baionan bildu zituen elkarren aurka borrokatzen ari ziren Espainiako errege aita-seme borboiak, Carlos IV.a eta Fernando VII.a, biek nahi... [+]
Sarriegi jokatzen dugu erreaktiboki Euskal Herrian eta Euskalgintzan. Albiste bat, elkarrizketa bat, epai bat, eraso bat. Ondoren, erantzuna. Tamalez, berriro ere inertzia berak nakar Ander Gurrutxagaren elkarrizketa euskarafoboa aztertzera. Gustura gelditu zen, tartean zera... [+]
Euskararen (euskaldunon) aurkako oldarraldiak ertz ugari ditu; horietako bat fronte mediatikoa da, Voxento taldea buru eta PSOE-CCOO-UGTko kide ezagunak ekintzaile nagusi. Sarri eskaintzen digute idatziren bat, barnera dezagun Euskal Herriko hizkuntza ofizialetatik zein diren... [+]