Hego Euskal Herriko herritar bakoitzak 19 kilo hondakin elektroniko sortzen du urtero
El Salto hedabideak aztertu ditu 2020ko The Global E-Waste Monitor txostenaren datuak. Honen arabera, Europar Batasuneko herrialdeek sortzen dute zabor elektroniko gehien. Espainiako estatuan urtero 888 kilotonelada zabor elektroniko sortzen dira, hau da, baztertzen ditugun aire girotuko aparatuak, etxetresna elektrikoak, ordenagailuak, fluoreszenteak eta bonbilla edo mugikorrak. Horietatik, 2017an behar bezala 287 birziklatu ziren, heren bat. Hego Euskal Herriko pertsona bakoitzak bataz beste 19 kilo hondakin sortzen ditu urtero.
Txostenaren arabera, urtero mota horretako 53,6 megatonelada (Mt) sortzen dira mundu osoan. 2014tik, hondakin elektronikoen sorrera globala 9,2 Mt handitu da, eta 2030erako 74,7 Mt haziko dela aurreikusten da. Munduko 78 herrialdek dute hondakin horiek tratatzeko berariazko legedia.
Bakoitzak sortzen duen kopurua guztiz desorekatua da: Europa eta Ozeania dira mota honetako hondakin gehien sortzen dituzten kontinenteak, buru bakoitzeko 16 kilo e-zabor sortuta, eta ondoren Ipar Amerika, Ertamerika eta Hego Amerika daude (13,3 kg biztanle bakoitzeko). Asian eta Afrikan biztanle bakoitzeko 5,6 eta 2,5 kg sortu ziren, hurrenez hurren.
Europan hondakinen %42 behar bezala birziklatzen den bitartean, munduko gainerako herrialdeetan maila %12tik beherakoa da. 2019an sortutako hondakin elektronikoen %82,6 ez ziren zegokien helmugara bideratu: %8 irregularki isuriak edo erraustuak dira; eta bost aparatutik batek, gutxi gorabehera, mugaz gaindiko "bidaia bat" egiten du, txatarra gisa modu irregularrean tratatzeko edo bigarren eskuko artikulu gisa konpontzeko eta saltzeko.
Urtero, 98 megatonelada CO2-ren baliokidea dena botatzen da atmosferara, ez direlako hozkailuak, aire egokituak eta beste etxetresna elektriko batzuk birziklatzen. Hauek energiarekin lotutako emisio guztien %0,3 osatzen dute. Txostenaren egileek elementu horiek ez birziklatzeak duen kostua nabarmendu dute, eta 57.000 milioi dolarretan zenbatu dute gailu horien benetako birziklapen faltagatik xahututako lehengaia.
2019an produktu elektroniko berriak ekoizteko burdinaren, aluminioaren eta kobrearen eskaria 39 megatoneladakoa izan zela zehazten du txostenak. "Agertoki ideal batean ere, hondakin elektronikoen ondoriozko burdina, kobrea eta aluminioa (25 Mt) birziklatu egiten dira, eta munduak oraindik 14 Mt burdina, aluminioa eta kobrea beharko lituzke produktu elektroniko berriak fabrikatzeko".
Osasun-arazoak
Aparatu horiek osatzen dituzten konposatuek osasunerako dituzten arriskuek bereziki eragiten diete gailu horiek manipulatzen dituzten langileei, baita horiek hartzen dituzten zabortegietatik gertu bizi diren haurrei ere. Elementu arriskutsuen artean, bromatutako sugar atzeratzaileak (BFR), klorofluorokarbonoak (CFC) edo hidroklorofluorokarbonoak (HCFC) daude. Urtero, 71 kilotonelada BFR eta 50 kilotonelada merkurio kontrolez kanpo geratzen dira, eta horrek komunitatearen osasunari eragiten dio.
Hondakin elektronikoen birziklatze informalak ondorio kaltegarriak ditu, hala nola fetuaren heriotza, jaiotze goiztiarra edo jaiotzean pisu eta luzera txikiagoa izatea. Txostenaren egileen arabera, hondakin elektronikoak modu informalean birziklatzen aritzeak haurrengan eragina du honako hauetan: hazkuntza handitu edo gutxitu, neuronen garapenean aldaketak izan, kontrako ikaskuntza eta jokabide-emaitzak izan, sistema immunologikoaren funtzioan arazoak izan eta biriken funtzioa ezin bete izatea.
Bestalde, hondakin elektronikoetako langileek estresa, buruko mina, arnasa hartzeko zailtasuna, bularreko mina, ahultasuna eta zorabioa ere aipatu dituzte. Azken hamarkadan, txatarra elektronikoa prozesatzen dutenen osasunari buruz egindako azterketek erakutsi dituzte funtzio hepatikoan, odolean, gizonezkoen ugalketa- eta genital-nahasmenduetan eta espermaren kalitatean izan ditzaketen eraginak.
2022an errekor historikoa hautsi zen Espainiako Estatuan, ia 8.700 milioi litro ontziratu baitziren, Geologia eta Meatzaritza Institutuaren estatistikaren arabera. Aurreko urtean baino 580 milioi gehiago dira horiek, eta 2019an ezarritako mugarria baino % 4,8 gehiago.
Sektoreko enpresek hamarkadak daramatzate praktika sustatzen, nahiz eta ebidentziak izan ez dela bideragarria, Center for Climate Integrity-ren ikerketa baten arabera.
Zaldibar Argitu plataformak ekitaldia egin du igandean. Ez dago berririk “euskal oasian”, adierazi dute, “Eusko Jaurlaritzak dena ondo egin zuela errepikatu zuen”.
Bilboko Auzo Elkarteen Federazioak komunikatu bat eskaini du Gipuzkoako erraustegiko lixibiatuak Zorrotzara bidaltzeko asmoaren inguruan.
Artaxoako konpostatze plantara Gipuzkoatik Nafarroara bidalitako lixibiatuek Nafarroako Gobernuko eta Gipuzkoako Diputazioaren arteko hika-mika piztu dute. Ostegun honetan Jose María Aierdi kontseilari nafarrak gaitzetsi egin ditu atzo José Ignacio Asensio diputatu... [+]