Harizti borobil bat mugari
Mugek itotzen gaituzte. Ondo esanda, mugek itotzen naute; izan ere, izango da baten bat zeina mugen estuasunean bertan gozo ederki sentituko den. Ni itotzen naute baina, harrigarria, mugak desegin daitezke. Lursail baten mugak, auzo baten mugak, udal baten mugak, eskualde baten mugak, probintzia baten mugak, herri baten mugak, hizkuntza baten mugak eta geure buruaren mugak. Muga fisikoak, irudizkoak, alegiazkoak... denak egin eta desegin ditzakegu. Nire esku dago.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Lagun artista bat sartua da muga desegingintzan, Asier Gogortza beratarra. Argazkilaria da eta izugarrizko lan dotoreak egiten ditu, beti lurraldea, paisaia eta horiekin harreman handia duen arkitekturari lotutakoak; ikusi asiergogortza.net: ezker paretarik gabeko frontoi soilak (Plaza libreak), giro zakarrak jotzen duen aldeko etxeen fatxadak (Mendebalde), Bigarren Mundu Gerrako bunkerrak argazki makina bihurtuz egindako seriea (Concrete landscapes) eta, besteak beste, kuttunena nuena, Leitzako Goiko Soro baserriaren atarian eroritako gaztaina handiarena, zeinaren gerria biltzeko zazpi lagun behar ziren: jada lurrean argazki kamera bihurtu zuen. Bai, kuttunena nuen. Dagoeneko ez, ordea. Burua ia erotzeraino joanarazi didan bere azken egitasmo erraldoia bertatik bertara bizitu dut. Duela bost urte bizikletan zihoala, aspalditik ezagun zuen haritz (Quercus robur) bikote baten azpian geratu eta ezkur pila topatu zuen; haritz haiek batek baialdia eta besteak baiurtea izan, nonbait. Ezkurrak jaso eta erein. Eta haritzak etorri. Eta haritzak hazi. Eta Berako eta Urruñako Herriko Etxeak gogatu ditu eta mugak elkartzen dituen bi udalen herri lurretan harizti bat sortu du.
Hariztia du izena Erentzazu mendiaren magalean, toki paregabean, sortzen ari den arte-lanak. Hitzak eta jokoak besterik ez zaizkit etortzen hura Asierren eskutik ezagututakoan bizitu nuena azaltzeko. Tartean genuen soinuaren beste artista erraldoi, eta hala ere lagun bat: Alex Mendizabal; hau bere soinu instalazioak ezartzera igo zen mendira. Mendiko ate edo lepo bat da tokia, hau da, tontor arteko pasabidea. Bertan bide mordoxka gurutzatzen da: bide, bidaxka, mandabide, pista… Ez da nolanahiko tokia. Makina bat etorri eta joan, eman eta hartu gertatu izango da hor. Hor bizitakoak sentitzen dira bertan. Haritzezko bi zirkulu landatu ditu muga gainean, sarobeak edo jentil baratzeak balira bezala. Zintzarriak. Behorrak. Ardiak. Akainak. Gorosti makilak. Paisaia izugarria. Mugak eta horiek igarotzeko hankapauso eta zaldain bilduma bikaina. Bideak lotzen dituzten garomenak (Pteridium aquilinum). Garoleku bikainak daude bai paraje horietan. Garo-meta ederra dago urrutira gabeko Eltzaurdi baserri aldamenean; etxeko aziendarentzako ohatze ederra eta ondoren baratze, soro, sagastirako ongarri bikaina.
Lanaren garapenaz bi liburu berezi argitaratuak ditu dagoeneko, eta hirugarren bat bidean da. Hazten ari den ekintza. Hazten ari den hariztia.
Garoek, haritzek, landareek ez dute mugarik ezagutzen eta guri begira diote: tira, tira zein txorok jar diezaioke mugarik bere bizitzari?
Sendabelarra oliotan beratzeaz ariko gara baina ukendurik egin gabe. Bai, arraroa dirudi baina sendabelar freskoak oliotan beratu, iragazi eta erle argizaria ipinita ukendua egiten ikasi duenari olioarekin beste era batera lan egitea badagoela esan nahi nioke. Oleato edo olio... [+]
Urtero bezala, aurtengoan ere martxan dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan Udako Azoka Ekologikoak. Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluak antolatzen ditu azokak, Gipuzkoako Biolurrekin, Bizkaiko Ekolurrekin eta Arabako Bionekazaritza elkarteekin batera... [+]
Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkarteak frutazaintza sustatu nahi du eta horretarako egun-pasa ederra antolatu du uztailaren 29rako; hiru proiektu ezagutuko dituzte bertatik bertara: Erroak mintegia Ahatsan (Nafarroa Beherea), Kibbi Sat Donezteben (Nafarroa) eta... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Marurin kokatutako proiektua da Mustai Ortua, Gorka Areitio Elorduik eta Marcela Pava Gomezek bultzatua. Diseinu grafikoko ikasketak egin zituen Areitiok eta horretan ari zen lanean, baina gainezka eginda zebilen. Pava, berriz, abokatua da lanbidez, baina ezin zuen horretan... [+]
Ekainak akainak ekarri ditu: uda iritsi da. Udaberriko egun beroetan hasten dira akainak ehizean, udako ehizaldi nagusirako hankak prestatzen. Garo arruntaren (Pteridium aquilinum) garomenetan izaten da batez ere, bide ertzera zintzilik diren orri muturretan kulunka, gustuko... [+]