Zer jaso nahi izan duzu liburuan?

2011n lehen aldiz iritsi nintzenean konturatu nintzen errefuxiatu asko zeudela Libian. Ordura arte oso herrialde hermetikoa zen, ez genekien deus bere inguruan. Historiak harrapatu ninduen, eta zazpi urtez bildutakoa 140 orrialdetan laburbildu dut. Errefuxiatuen krisia libiarren ikuspegitik jaso dut.

Zergatik libiarren ikuspuntutik?

Etorkinen ikuspegia landu izan da gehiago, saiatu izan gara istorio bat eraikitzen beraiek emandako testigantza bortitz horien bidez. Gaur egun gehiago dakigu etorkin horien inguruan, baina ezer gutxi dakigu libiarrei buruz. Nola ikusten dute gai hau beraiek? Nola pairatzen dute? Izan ere, beraiek dira arazo hori pairatzen duten lehenak. Gerraondo batean bizi dira, herrialdea suntsituta dago, estatuak porrot egin du... eta hala ere, sekulako exodo bibliko bat pairatu behar dute. Hutsune informatibo bat zegoen. Libiako gerra ikusi genuen telebistan, baina egun batetik bestera desagertu zen. Jende gutxik daki 2014an bigarren gerra bat izan zela.

Nolakoa da, gaur egun, Libiako egoera?

Estatuak porrot egin du. Hiru gobernu ezberdin dituzte, 140 tribu, eta kalkulatzen da 2.000 talde armatu inguru daudela. Boterea dago erabat atomizatuta. Legerik gabeko herrialde bat da, ondorioz.

Zein bide jarraitu duzu?

Hegoaldeko basamortutik iparraldeko kostaldera egin dut bidaia. Migratzaileak hegoaldetik sartzen dira, Saharako basamortua zeharkatzen duten kamioi erraldoi horietan. Kostaldera iristea da euren helburua, handik mafien bidez ontzietan itsasoratzeko aukera baitute. Bada kontatzen ez den beste istorio bat. Horietako batzuk Libian bertan geratzen dira, ez dute Europara joan nahi. Nigeriatik, esaterako, etxera dirua bidali ahal izateko joaten dira asko. Garai batean jende askok jotzen zuen Libiara, lana erraz topatzen zutelako, eta aukera izaten zutelako etxera dirua bidaltzeko. Gerrak eztanda egin zuenean bi aukera gelditu zitzaizkien: etxera itzultzea edo mediterraneoa zeharkatzen saiatzea.

Nolako errealitatea bizi dute bidaia hori egiten dutenek?

Bidaia arriskutsua da. Asko bidean hiltzen dira. Saharako basamortuan hasteko, hori kontatzen ez den beste historia bat da. Esaten diete beti kamioi batera igotzeko, eta animaliak bezala pilatuta joaten dira. Lotu egiten dituzte, soka batekin, eta eroriz gero, kamioia ez da gelditzen. Beste asko mafien eskuetan erortzen dira. Eta liburuan jasotzen dudan moduan, beste asko hiltzen dira Sirtekoa bezalako gatazketan, non estatu islamikoaren aurka borrokatu zuten. Funtsean, gertatzen zaiena da harrapatuta gelditzen direla zeharkako su horretan, eta egoera oso gogorra da aurrera egiteko.

Eta libiarrak zer?

Gizarte zibila ere gerra horren biktima da. Liburuan behin eta berriz azpimarratzen dut errefuxiatu horiez gain, libiarrak ere badirela. Beraiek pairatu zituzten 2011ko eta 2014ko gerrak, baita beren estatuaren etengabeko desintegrazio prozesu hori ere. Eta egoera okerrera doa. Urtero joan izan naiz eta urtetik urtera gero eta okerrago dago egoera. Afganistanen antzeko egoerak izan ditut.

Zein ezberdintasun topatu dituzu lehen aldiz joan zinenetik hona?

2011n lan egitea oso erraza zen. Matxinoekin bat egiten genuen, Gadafiren aldetik lan egitea oso zaila zelako. Oso lerratua egon behar zenuen, Hotel garestietan egon behar zen... Kazetari guztiak autobus batean sartzen zituzten eta denak leku berera. Ez zegoen lan independente bat egiteko modurik. Kazetariontzat bertara itzultzea gero eta zailagoa da, baimenak lortzea asko kostatzen da, burokrazia gero eta handiagoa baita. Gaur egun ez dut uste atzerriko kazetaririk dagoenik Libian. Joan den urtean mirariz eta oso modu xelebrean sartu nintzen. Aurten ere berriro saiatuko naiz, baino inoiz baino okerrago ikusten dut sartzea.

Lanean dagoela badu korazarik Karlos Zurutuzak?

Gerra kazetariok nahigabe jartzen dugu koraza hori, geure burua babesteko. Une horretan buruan duzuna da lana ateratzea, erreportaje, elkarrizketa edo argazki hori lortzea. Dena da lana, lana eta lana. Etxera itzultzean koraza hori desagertu egiten da eta orduantxe konturatzen zara ikusitakoak eragin egin zaituela, hein handi batean.

Nola eragiten dizu bizitakoak?

Beste modu batez ikusten dut nire etxea, nire herria, Euskal Herria. Perspektiba zabala lortzen duzu, oso lan aberasgarria da. Etxera itzultzean inoiz baino hobeto baloratzen dut daukadan guztia. Eta jakina, nik hango egoera bizi dut gizaki moduan beste edonork biziko lukeen bezala, hau da, triste. Egoera oso gogorrak daude, injustuak. Zu izan zaitezke pertsona hori, baina ez zara, eta azkenean zure lana da istorio horiek kontatzea.

Historia horiek entzunda, sentsibilizatuta al dago gizartea?

Uste dut nahiko sentsibilizatua dagoela gizartea. Askotan jendeari leporatzen zaio paso egiten duela, baina ez dut uste horrela denik. Hor dago Saharako adibidea. Familia askok haurrak hartzen dituzte udan, eta oporretara joaten dira elkarrekin. Jakina, beti solidarioagoak izan gaitezke, baina Euskal Herrian orokorrean solidarioak gara, baina kontua zera da: nahiz eta elkartasun handia egon, ezin dugu elkartasun hori maila politiko batean artikulatu. Hau da, har ditzaket haurrak, bidali dezaket dirua, nire bizitza eman ahal diot kausa horri... baina Espainiako presidente berriaren lehen bisita, Marokora. Sahararen auzia adibide bat baino ez da. Auziaren ondorioak oso zabalduta daude, baina gizarte mailan dagoen elkartasun eta aldaketa nahi hori ezin da gauzatu maila politiko batera. Eta hor sekulako muga dago.

Irakasle ere bazara Uzturpe ikastolan. Saiatzen zara haurrei horrelakoak kontatzen?

Jakina. Bi lan ezberdin dira, baina elkarrekiko osagarriak direnak. Nire helburua da 15-16 urteko ibartar bat jabetzea nolakoa izango litzatekeen bere bizitza Afganistanen edo Guinean jaio izan balitz. Horrela izan zitekeelako. Artikulu bat argitaratzeak baino gehiago betetzen nau ikasleei istorio horiek azaltzeak. Azken finean hor dauzkagu gerora gizartea eraikiko dutenak, edo agintean izango direnak. Kazetariaren lana garrantzitsua da, baina irakaslearen lana funtsezkoa da. Beraz, niretzat, bi lanbide hauek jorratzeko aukera izatea pribilegio hutsa da.

Elkarrizketa hau Tolosaldeko Atariak argitaratu du eta CC-By-SA lizentziari esker ekarri dugu ARGIAra.