Genero bereizketarik gabeko ezpata-dantza plazaratuko dute Markina-Xemeinen
“Dantzarekiko maitasuna eta ardura transmititu digute. Xemeingo ezpata-dantza horrelako garrantzitsua bada, zergatik ezin dut nik egin dantza hori?”, galdetzen zuen Iraide Antxia Zerutxu dantza taldeko kideak. 4-5 urte inguruko barne prozesuaren ondoren, ordea, aurten bai! Heldu da San Migel egunean taldeko denek egiteko aukera. Irailaren 29an, Markina-Xemeingo Arretxinaga auzoko festetan genero bereizketarik gabeko ezpata-dantza eta mahai-gainekoa plazaratuko dituzte.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
“Guri lan erdia eginda eman zaigu, gauza asko berreskuratuta jaso ditugu”, dio Oier Onaindiak. Argi ikusten dute aurreko belaunaldiak lan ikaragarria egin dutela herriko dantzak berreskuratzen eta gordetzen. Konturatzen dira nolako altxorra duten herrian aurrekoek borondatez egin duten lanari esker, eta jakitun dira orain beraiek ari direla jasotakoa ondorengoei ematen. Transmisio hori, ordea, egungo balioetara moldatuta egin behar dela ulertzen dute, genero bazterketarik gabe.
Prozesu baten emaitza
2020an aratusteetako saragi-dantza eta karmenetako aurreskua neska-mutilek plazaratu zituzten; 2022 honetan, Xemeingo ezpata-dantzaren eta mahai-gainekoaren txanda iritsi da. Inauterietan emakumeek lehen aldiz hartu zuten parte saragi-dantzan eta pandemiako uda berezi hartan genero bereizketarik gabeko aurreskua kaleratu zuten. “Pauso horiek emanda San Migeletan ezpata-dantzan eta mahai-gainekoan guk parte hartzea espero zen herrian, baina ez ziren ospatu Arretxinagako festak”, azaldu digu Ainhoa Basterretxeak.
Aitortu dute pandemiako geldialdiak hausnartzeko eta taldeko dinamikak aldatzeko aukera eman diela. Badira 4-5 urte gaia mahai gainean ipini zutela eta taldeko jardunen norabidea aldatzen hasi zirela. Pixkanaka eman dituzte urratsak; eztabaidatu, haserretu, adiskidetu... danetik egin direla diote, baina, azkenean, trantsizioa era pausatu eta egoki baten egin dutela uste dute.
Arretxinagan neska zein mutil dantzan
Xemeingo ezpata-dantzara heldu arteko urratsak gradualak izan dira, eta, azkenean, herriko dantzarik esanguratsuena ere genero bereizketarik gabe plazaratuko dute, baita mahai-gainekoa ere. Basterretxeak dio ezpata-dantzaren inguruan inork ez zioela ezer, baina mahai-gainekoagatik askotan galdetzen zietela herrian: “noizko neska bat mahai gainera?”. Uste du herrikoiagoa edo errazagoa ikusten dela kanpotik. Antxiak ere argi du mahai-gainekoarekin presio handiagoa izan dutela herriko gazte askoren partetik. Iruditzen zaie Arretxinagara eguerdian baino iluntzean jende gehiago hurbiltzen delako izan daitekeela. Ezpata-dantzak du prestigioa, baina mahai-gainekoa egiten den unean jende gehiago biltzen da, San Migel egunean ez baitute jai izaten herritar askok.
Pozik eta harro sentitzen dira Zerutxuko dantzariak. “Aurrerapauso handi moduan sentitzen dut. Benetan pozten naiz aldaketa egin duen taldean egoteaz”, dio Basterretxeak. “Hemendik urte batzuetara 2022. urtean neskak irten zuten lehengoz Xemeingo ezpata-dantzan esango da, eta ni han nintzen”. Antxiak ere oso harro dagoela dio, eta plazakoa urte askoan eman dituzten pauso txikien emaitza dela dio: “Xemeingo-ezpata dantza emaitza bat da, baina harroago nago atzetik egin ditugun aldaketa guztiez plazan erakusten dugunaz baino”.
Emakumeak plazak hartzen hasi direnean herri askotan mutilak desagertzen hasi dira. 10-15 urteren buruan gizonek bakarrik dantzatzen zituzten dantzak ia emakumeek soilik osatutako dantzari taldearen esku gelditu dira. Badirudi gizonezkoei plaza emakumeekin konpartitzea ez zaiela... [+]
Duguna Iruñeko dantzariek Sanfermin Aldapakoaren ezpata-dantza karrikaratu dute beste behin Iruñeko alde zaharrean. Arrotxapeko zubian bandera dantzatu eta banderapetik ezpata-dantzariak pasa ondoren abiatu da kalean gora segizioa. Ezpata-dantzariak 40tik gora, 4... [+]
Gure Ametsa dantza taldeak soka-dantza dantzatu du Kalbario jaietako Piñastegi egunean. Herri osoa mahoiz jantzita esnatu da; portuan da gaurkoan festa. Sardina usaina sumatzen da eta umeak arranplan ari dira jolasean, txirristan. Helduak, berriz, kukainarekin. Bar Puerto... [+]
"2000. urteko San Joan egunez, aspaldiko urteko jende multzorik handiena bildu zen Andoaingo Goikoplazan, hamabiak jotzearekin batera dantzarako prest. Lehenengo aldiz gizon eta emakumez osatuta zegoen axeri-dantzarien taldea zen". Hitz horiekin ireki zuen "Emakumeak... [+]
Elkarrizketa ilustratzeko erabili dugun argazki nagusia 1970eko hamarkadan hartua da. Erratzuko plaza festetarako apainduta ageri da, ezpelez atonduriko ohiko eszenatokiarekin eta etxetik etxera zintzilik, dilindan dauden xingolekin. Urrunean bi soinulari agertzen dira, Maurizio... [+]
Adina ez dela dantzan aritzeko oztopo agerian utzi dute Errenteria-Oreretako Beti Bizkor elkarteko euskal dantza taldeko kideek. Dantzaren onurak argi erakusten dituen testigantza esanguratsuak jaso ditu Ikerne Zaratek Oarsoaldeko Hitzan argitaratutako Adina ez dadin ekiteko... [+]
Biteri Kultur Etxean egin dugu zita Pepi Arrospiderekin (Hernani, 1952). Izaskun Auzmendirekin (Arribe, 1964) agertu da, biak San Joan konpartsako kideak. Telefonoa. Auzmendirena da, hizketan hasi da, baina Arrospide adi-adi dago. Ia sartu da telefonora bera ere. Segituan... [+]
Iurretan 1995ean andreek soka-dantza nola plazaratu zuten idatziz jasoa du Jon Irazabalek. Izan ere, 1837ko San Migel jaietan emakumeek osatutako aurreskua dantzatu zela ikusita, arrasto haiei jarraika, kopla doinuz lagundutako soka-dantza ikasi eta kaleratu zuten Iurretako... [+]
1950eko hamarkadan hasi ziren Lagun Artean dantza taldea osatzen Aramaion, Ramon Ormaetxearen gidaritzapean. Dokumentalean jaso dituzte taldearen ibilbidea, taldeko kideen testigantzak, argazki zaharrak eta egungo irudiak bilduta. 2023ko abenduaren 30ean estreinatu zuten... [+]
Dantzaren munduan gabiltzanok askotan errepikatzen dugun ideia da dantza efimeroa dela. Elhuyar hiztegiak espainoleko "efímero"-ren ordaintzat ematen ditu honakoak: efimero, suntsikor, galkor, iragankor, iraungikor, ilaun. Ez dut gogoan nori irakurri nion... [+]
Azken urteetan Lapurdiko kontserbatorioan euskararen eta diziplina tradizionalen presentzia handitu da eta euskal dantzako ibilbideari forma ematen ari dira; irailean hasi da lehen zikloa. “Herri Elkargoa sortu zen Iparraldean eta nahi zuten herri musika eta herri... [+]
Lesakako ezpata-dantzariak San Fermin egunerako ezpata-dantzako entseguetan dabiltza azken hilabetean. Hamabost atera ohi dira dantzara, eta besteak titularren batek hurrengo urteetarako lekua utzi zain daude.
Transmisioa eta dantza taldeetako erreleboa aztertu nahi izan dugu Dantzan Ikasi topaketetan, eta gazte belaunaldiek lan egiteko ereduak ezagutu nahi izan ditugu “Gazteen parte-hartzea euskal dantzan” mahai inguruan: Eder Niño Barakaldoko... [+]
Iruñeko alkate Joseba Asironek prentsaurrekoan iragarri duenez, Duguna dantza taldeak jaurtiko du 2024ko Sanferminetako txupinazoa. Duguna izan da Iruñeko herritarren boto gehien jaso duen hautagaitza. Hain zuzen dantza taldearen sorreraren 75. urteurrena ospatzen... [+]
Lesakako ezpata-dantzarien entseguan izan gara. Hilabete daramate astean bitan entseatzen, eta egun handia gainean da: uztailaren 7a, San Fermin eguna. 15 dantzari irtengo dira ezpata-dantzan; titularrak dira, baina jende gehiagok entseatzen du. 2-3 urte entseatzen aritzen... [+]