Bat: 24-25 ikasturterako matrikulazio kanpaina hasi da Nafarroan. NIZEk (D ereduko ikastetxe publikoen sareak) ume arrazializatu baten irudia erabili du matrikulazioa sustatzeko. D ereduko ikastetxe horietan etorkinen umeen ehunekoa oso txikia da: zintzoki esatearren, argazkiak ez du errealitatea islatzen. Kanpainaren bidez euskara pertsona arrazializatuena ere badela komunikatu nahi da, baina ez ote gara blackwashing-ean erortzen ez garena komunikatu nahian? Komunitatean aldaketarik gabe D ereduko Nafarroako ikastetxeen matrikulazio tendentzia aldatzeko aukerarik dago? Argazkiaz baino, argazkiak islatzen duenari eutsi beharko genioke.

Bi: Nafarroako egoeraren inguruan hausnartzen, eta oro har mundu euskaldunean gertatzen ari denaz, 60-70 hamarkadetako antzeko momentu batean gaudelako sentsazioa daukat. Ez, noski, orden politikoari edo ekonomikoaren dagokienez, baina bai orden sozialaren aldaketen inguruan; hamarkada horietan gaur arte iraun duen antolakuntza soziala sortu baitzen emantzipazio orokorraren aldeko borrokaren ondoren. Orduan hasi ziren greba handiak, mugimendu feministaren lehen pausuak, euskararen aldeko borroka eta ikastolen antolakuntza, osasungintza publikoaren sorrera, auzo elkarteena eta abar luze bat.

Baina berrogeita hamar urteren ondoren, muga blindatuen Europak, neoliberalismoaren garapenak, finantziarizazioak eta beste hamaika prozesu sozioekonomikok gure hiriak eta herriak erabat aldatu dituzte. Mapa berria ulertzeko bidean bi galderei erantzuteak pista handiak emango lizkiguke: nortzuk bultzatuko dute euskal orden sozial berria behetik eta eraldaketa sozialaren begiradatik? Eta eskutik doakiona: nortzuk dira gaur egun zapalduenak Euskal Herrian?

Hiru: Gure historian euskarak aurrera egin du pribilegiorik ez dutenen hizkuntza izan denean. Gaur egunera translazioa eginen bagenu, hauek lirateke eraldaketa subjektu: auzo pobreagotan etxebizitzak alokatzen dituztenak, etxeko langileak, kualifikaziorik behar ez duten zerbitzuetan lan egiten dutenak, zaintzaileak, obretako langileak, supermerkatuetakoak... askoz gehiago ere bai. Zenbait kontu dituzte komunean: ez dute funtzio publikoan lan egiten eta horietako gehienak arrazializatuak dira.

Baina, kontua da, klase honek, historiaren motorra den honek, ez duela euskararen segregazioa bizi; ez dio eragiten; bere egunerokotasunetik at dago. Are okerrago, zaintzen dituen pertsona helduak euskaldunak dira, bizi diren pisu alokatuaren edo garbitzen dituzten etxeen jabeak euskaldunak dira. Gure gizartean %25 horrentzat euskaldunok ditugun eztabaida sutsu eta gordinak, bost. Eta alderantziz ere bai: euskaldunoi bost pertsona horien gatazkak.

Lau: Duela bost hamarkada euskaldunon hiztun komunitateak urraketaren eskubideen salaketa erabili dugu gure egoera salatzeko. Euskararen normalizazioa demokrazia, justizia eta giza eskubide kontua dela esan da. Baina feminismoarekin gertatu zen bezala, posible ote da XXI. mendeko lehen laurden honetan klase begiradarik gabeko soziolinguistikarik egitea? Posible ote da estatugintzaren begiradarik gabekoa? Horren bidea asmatzerik besterik ez dugu hurrengo hamarkadetan klase ertainen eta goikoen hizkuntz arrakala euskararen aurka joan ez dadin.

Bost: Eztabaida zintzo baten beharra dugu euskararen aferaren inguruan ikuspuntu intersekzionaletik; klasea, arraza, generoa eta baita politika ere alde batera utziko ez dituena. Gure gizartearen materialtasun berritik abiatuko dena, ez ideologiatik pentsatuko dena. Beste edozein bidezidorrek auskalo hemendik berrogeita hamar urtetara non kokatuko gaituen euskaldunak gizartearen piramidean.