Erleak hegan egiteko darabilen teknika aurkitu dute
Idatzita dago -ipuin hiritarren zerrendan sartzeraino- ingeniari aeronautiko batzuek “demostratu” zutela erleek ezin dutela hegan egin. Alegia, hego ttiki horiekin proportzioan hain zama handia nola airatu daitekeen ezin dela lege fisikoen arabera azaldu. Horregatik, beste aditu batzuek lana gogor egin behar izan dute erlearen hegakera bitxiaren aerodimanika aurkitzeko. Ikerketaren emaitza 2005eko azaroko New Scientist aldizkariak plazaratu zuten Secrets of bee flight revealed artikuluan. Erlearen hegakera- teknika irudi bizidunetan ere erakusten du hemen; horietan ohartuko da irakurlea kofoinetako biztanleak gure estropadetan eskifaiek arraunak bezala darabiltzatela hegoak.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Michael Dickinson buru zuen taldea aritu da Pasadenako (Kalifornia, AEB) Caltech institutuan gaian sakontzen. Gertatzen da, antza, xomorro hegalari gehinek hegoak bulkada zabaletan mugitzen dituztela, horiei 145ºtik 165º gradu arteko arkuan eraginez, daukaten gorputzaren tamainako frekuentzian: horrela sortzen dute hegaldirako adina indar aerodinamiko. Baina ohiko azalpen horren arabera ezin zen ulertu nola erleak, den xomorro astuna izanda eta proportzioan hain hego laburrak edukiz, sortu zezakeen hegatzeko adina indar.
Dickinson eta bere lankideek erleak filmatu zituzten abiadura bereziko makinekin, segunduko 6.000 irudi atereaz. Informatika erabiliz, hegoei eragiteko modu bereziaz jabetu ziren. Hegoa atzeraka 90ºko arkua eginez eramaten du, eta ondoren itzultzerakoan alderantzizkatu egingo gu, sinestezina dirudien abiaduran: segunduko 230 aldiz. Ikertzaileek errobot bat egin zuten mugimenduotan oinarrituta; honen emaitza infografikoa erakutsi du New Scientistek. (http://www.newscientist.com/data/images/ns/av/dn8382.avi) ikus daiteke.
Helize baten moduan darabil hegoa, baina pala bera ere posizioz aldatuz doala. Gainera, hegoari berriro eragitean haren ubera barruan mugitzen du, eta honela indar handiagoa egiten du mugimendua aire geldian egingo balu baino. Azkenik, ba omen dago beste indar berezi bat gehiago “added-mass force” (masa erantsiaren indarra) delakoa, zeina gorenera iristen baita bulkada edo palada bakoitzaren bukaeran eta hegoek norabidea aldatzean eragiten duten azelerazioari dago lotua.
New Scientistek dioenez, ikerketa honen emaitzak baliatu ahal izango dituzte ingeniariek helizeak bezala egonkortasun eta erabilgarritasun handiagoko aireplanoak diseinatzeko. Dickinson zientzilariak ironiaz esan omen du: “Gainera, jainkoari eskerrak, demostratu dugu erleak hegan egin dezakeela”.
Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]
Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]
Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.
Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]
Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]
Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]
Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]
Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]
Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]
Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]
Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]
Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]
Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]
Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]
Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]