Seguruenik, Sisiforen mitoa ezagutuko duzue. Mendian gora behin eta berriz igotzen zuen gixajoak harri handi hori. Kontakizun hau giza existentziaren metafora paregabetzat hartu da askotan. Mitoek, errealitatearen gertakariei zentzua ematen saiatzeaz aparte, heroien abenturei esker portaera eredugarriak irakasten zituzten. “Egizu Heraklesek bezala, gizon! Izan ausarta eta boteretsua!”. Askotan ahazten da, berriz, zigortu handien istorioen bitartez, jokaera desegokiak ere adierazten zituztela, abisu moral oso eraginkor bilakatuz. “Ez egin hau, Prometeo, edo betiereko zigorra jasoko duzu!”. Mehatxu horiek barneko ahots bihurtzen ziren horrela, gizakiei nola jokatu, eta nola ez, gogoraraziz. Dakigunez, Kristautasunak etekin handia atera zion mekanismo errepresibo honi.

XXI. mendeko bizimodua aztertuko bagenu, berehala konturatuko ginateke pentsamendu mitikoaren alderdi moral hori ez dela batere desagertu. Aitzitik, esan genezake oso modu eraginkorrean eraldatu egin dela historian zehar. Mitologia gorpuzten duten arketipo asko erraz identifikatu ditzakegu gure egunerokotasunean, are gehiago muturretara jotzen duen eta gorrotoz elikatzen den gizarte manikeo honetan. Gure alde ala gure kontra. Ona ala txarra. Normala ala ez normala. Heroia ala traidorea. Matxiruloa ala feminazia.

Filosofiaren historian, etengabe saiatu gara gure gizartean dauden hari moral ikusezin horiek identifikatzen, eredu horiek kritikoki aztertzeko eta deseraikitzeko. Azaroaren 25ean, Emakumeenganako Indarkeriaren Aurkako Nazioarteko Egunean, aproposa iruditu zait beste mito bat mahaigaineratzea eta miatzea. Beharbada, protagonistak emakumeak izanda, ez zaizue hain ezaguna egingo, historia zeharkatzen duten beste injustizia epistemiko batzuekin gertatzen den bezala.

Danaideak Libiako Danao erregearen berrogeita hamar alabak ziren. Orakulu batek Danaori iradoki zion bere bikiaren kontra, Egipto, eta honen berrogeita hamar semeen kontra, Egiptidak, ez borrokatzeko. Aholkua aintzat hartuta, Greziako Argosera ihes egin zuen alabekin. Tamalez, Egiptidek Danaideak aurkitu zituzten eta, gatazka hau konpontzeko, lehengusinekin ezkontzea proposatu zioten osabari. Danaok baietz esan zien, baina ilobez fidatzen ez zenez, alabei ezkontza-gau berean senarrak hiltzeko agindu zien. Alaba guztiek bete egin zuten aitaren nahia, nagusiak izan ezik. Hipermnestrak, Linceo bere senarrarekin maitemindu zenez, gizona salbatu egin zuen. Hori dela eta, aitaren gaitzespena sufritu zuen, bere agindua ez obeditzeagatik. Halaber, Danaok bikotekide berriak topatu zizkien beste alaba guztiei. Zendu zirenean, Danaideek betiereko zigorra jaso zuten Hadesean, iraganean egindako krimenagatik: eztei-bainurako erabiltzen ziren ontziak urez beteko zituzten eternitate osoan, murko hauek zulatuta zeudela jakin gabe. Bete bezain pronto, hustu egingo ziren suilak, borobil existentzial zoro bati hastapen berri bat emanez.

Mito hau bereziki hunkigarria egiten zait, patriarkatuaren sinbolotzat hartu ahalko genukeelako. Nire inguruari erreparatzen badiot, kontakizun honetako arketipo ugariak eta gure artean oraindik dirauten jokaerak aise identifikatu ditzakegu: emakumeen nahiak kontuan hartu gabeko hitzartutako akordioak, egiturazko indarkeria, familia barneko bortizkeria, zapalkuntza, maitasun erromantikoaren idealizazioa, patriarkatuari ez obeditzearen (eta obeditzearen) ondorio latzak, mansplaining-a, emakumezkoen rol tradizionala eta pairamenaren laudorioa eta, beren ahotsaren ezabatzea, beren nahiak, desioak eta ideiak guztiz ikusezin bihurtuz. 

Feminista bezala, Danaideekin enpatizatu nahi dut. Nolabait, emakume askoren bizitza eta neure burua ikusten dut islatuta mito honetan. Gizarte mailan heteropatriarkatuak ezartzen dituen jokamoldeak eta sinesmenak deseraikitzeko orduan, Danaideak bezala sentitzen naiz askotan. Eztabaidak, erakundeak, kanpainak, tailerrak, ikastaroak, hitzaldiak, liburuak, aldarrikapenak, aldizkariak, manifestaldiak, lege berriak, kontzentrazioak, hezkidetza proiektuak, kongresuak, pedagogia feministak egindako ekintzak… feminismoaren izenean, behin eta berriz ahalegintzen gara mundua hobetzeko “ontzi” hori betetzen eta, behin eta berriz ere, hustu egiten zaigu, emakume baten hilketa matxista baten berri ailegatzen zaigun bakoitzean, bortxaketa bat gertatzen den guztietan, LGTBIQ+ kolektiboaren aurkako eraso bat ikusten dugunean, nerabeen arteko harreman toxikoak ugariak direla atzematean, gizon batzuek, haien pribilegioak aipatzean, erakusten dituzten erresistentzia eta beldurrak sumatzean. Adibideen zerrendak infinitua dirudi eta etsipenaz betetzen gaitu askotan. Nola ez!

Mito hau ezagutu nuenetik, etengabe saiatu naiz Danaideen buruan sartzen. Zer pentsatuko ote lukete tina horiek betetzean? Nola sentituko lirateke askatasuna lortuz gero? Eta, inportanteena, zein irakaspen atera dezakegu mito honetatik? Nik argi daukat. “Ontzi” feministak betetzen jarraitu besterik ezin dugu egin eta, eginean, berdintasuna, errespetua eta justizia lortu ahal izateko bide bakarra bihurtzen dira. Rodin eskultoreak Danaide baten eskultura egin zuen. Emakumeak mespretxatzea leporatu zaion artista honek energiarik gabeko emakume triste, etsi eta isolatua aurkezten digu. Nik beste modu batean irudikatzen ditut Danaideak, kemenaz betetako emakumeen sarea osatuz, sekula amore eman gabe. Gaur eta beti, gogora dezagun ahizpatasuna iraultza feministaren oinarri ezin hobea dela. Hezitzaile bezala, tina feminista horiek betetzen jarraituko dut Danaideen omenez, Jule Goikoetxearen pentsamendu honi eutsiz: “Konfrontaziorik gabe, aldaketa ezinezkoa da”.