Bizi Baratzearen lurreko ekosistema oparoa
Apirilak asaba zaharrengana garamatza. Apirila urte osoaren gakoa izango da. Lurrak antolatzea, ongarriketa osatzea, haziak plantatzea, pardak, makilak, sareak, lokarriak atontzea… Hamaikatxo lan bada, sasoi berrirako urratsik handiena, gero uda eta udazkena azkurriz eta jatenez hornituko dizkiguna eta negurako mandioa eta ganbara gorde-jakiz osatuz sasoia borobilduko duena.
Apirilak jendea pozten du; animalia jendea, landare jendea eta gu pozten gaitu. Askok diote giroa berotzen hasi eta horrek pizten gaituela. Landareek diote lurra epeltzen hasi dela eta hortik datorrela arraizia. Gu, martxoaren azken igandean ordua aldatu eta ilunsentia luzatu delako. Niretzat baina apirila ipuin bat da, hatz artean isurtzen den olerki bat, baina batez ere musukatzen zaituen eguzki errainu txinta bat. Argi txinta bat da bai apirila niretzat, sasoi guztiko argia, argi berria, egun argia gaua baino luzeagoa izaten hasten dena. Argiak dakar urtero apirileko ezin azalduzko bizipoz eztanda.
Apirileko argi zirrinta zorion zirrinta bihurtu zuen ARGIAk duela hamar urte. 2015eko apirilaren 17an, Bizi Baratzea liburua argitara atera genuen. Ordurako 25 urte generamatzan asteroko artikuluarekin irakurle komunitate-jendea lur egiten, pilotan legez.
Hamar urte igaro dira, ez alferrik. Makina bat lur gorritu eta luberriak eraiki ditugu. Lur alferrak lur-mamiz jantzi eta lur-emankortu ditugu, lur gizen lur mardul egin, lur ondu bihurtu. Eta jendearengan lur-mina piztu eta lurrez lur hedatu.
Alor hori lantzen hasi eta egun dugun etengabeko uzta garatzeari ekin genionak asko izan gara Bizi Baratzean hamar urteotan: garaian garaiko ARGIAko, Antza inprimategiko eta Iametza teknologia enpresako langileak, batetik. Zabaltzen joan den kolaboratzaile sare kualifikatua bestetik, nork bere alorretik ekarpena egiten duena eta egun 20tik gora kidek osatzen dutena: idazten dutenak, argazkilariak, ilustratzaileak, diseinatzaileak...
Lur lan honek aparteko aitzurtzea, jorraldia, izakitua, inaustea edo txertaldia behar izan duenen batean jende asko izan dugu lan zehatzetarako lurkide.
Herri lurra da gurea, eta auzolanean aritu gara urte hauetan Euskal Herriko lehen sektoreko hamaika eragilerekin, denon artean gaiari dagokion lehentasuna ematea lortu nahian.
Bizi Baratzearen hamar urte emankor hauetan eman eta hartu egin duten milaka eta milaka herritarrak ere ezin ipularrean utzi. Orain badute aukera komunitateko kide egin eta proiektua bere osotasunean bultzatzeko.
Denoi golde lur bat esker, lur gozoetan eta alferretan barrena zaila erraz bihurtzen saiatzeagatik. Gure sektaren lema mamitzeagatik: eman eta hartu. Sor, eman, hartu eta sor.
Natura aspaldi deuseztatu genuen. Hori da gure kultura, natura deuseztatzea. Oinarrian, nekazaritzaren kultura, goldearen kultura, kultibatzea, berezko natura deuseztatzea da. Guk nahi ditugun mozkinak eta etekinak jezteko moduko “natura” dugu gurean.
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
Askorentzat uda soinuaren egilea da hegazti hori eta, seguruenik, hau dela eta mila izen ditu Euskal Herrian. Hauetako batzuek bere ‘txrriiii-txrrriiii-txrriii’ kantu deigarriari egiten diote erreferentzia: txirritxori, zirringilo, irrigo edo kirrilo, adibidez. Beste... [+]
Herri libre bat, Euskal Herriak erabaki lelopean, parte hartzera eta kaleak ikurrinaz betetzera dei egin du herri mugimenduak.
BiziLagunEkin desazkunde turistikoaren aldeko Donostiako plataformak ekainaren 15erako deitu du manifestazioa, Europa Hegoaldeko beste hainbat hiritako eragileek bezala. Turistifikazioa salatu eta hiri eredu alternatiboa aldarrikatuko dute.
Golde” hitza “kultura” hitzetik dator. Etimologialaria ez naizenez, ez naiz, badaezpada, bidezidor horretan barrenduko, edozein sastraka edo lahardiren (Rubus fruticosus) erdian itotzeko ere… Inor edo bestek argituko ote digu gakoa.
Umetan aitarekin ikasi zuen Unai Zabala Zubelzu txaramarrak hurritz makilak egiten. “Perretxikotara joaten ginen bezala, makilak egitera ere ateratzen ginela gogoratzen dut, hamar bat urte nituela edo hasi izan nintzen”, dio. Urteekin, aitak jarduna utzi zuen, baina... [+]
Intxaurrondoak ekainean emango du bere fruitua. Lan bikaina egin du, esfortzuak merezi izan du. Lehen beroaldiekin zirkulazioak eta bihotzak zaintza bereziak behar dituzte. Garrantzitsua da hidratazioa mantentzeko neurriak hartzea –ura, infusioa eta saldak– eta fruta... [+]
Egurra lorarazteko gai da. Egurra lore bihurtzen du, bai, izan zurgin, arotz, zur-langile, zur-lantzaile, maiasturu, benuzer edo menuzer, zur-apaintzaile, zur-egintzaile, zuharotz, zurgile, zurgin-neska edo zurgin-mutil denak.
2024ko irailetik martxan dute Urduñan Belardi hiltegia eta haragi-eraldaketarako gunea. Elikadura burujabetzaren bueltan herrian urte askoan egin duten prozesuaren ondorio da proiektua, Bedarbide abeltzainen elkarteak bultzatu duena. “Sektorean egindako ikerketatik,... [+]
Gorputzeko ezkatak kolore berde bizikoak ditu; biziak eta deigarriak. Eta horiekin nahasten dira, sare bat osatuko balute bezala, orban beltzak, bizkar osoan zehar. Gizakiaren begietara gardatxoa gardatxo egiten duena, ordea, saihetsean aurkituko dugu. Bertan, lerrokatuta,... [+]
Veneziako urmaela, 452. urtea. Hunoen inbasioak bultzatuta, Italiar penintsulako barrualdeko hainbat biztanlek eremu zingiratsuan hartu zuten behin behineko babesa. Baina lonbardiarren inbasioak iritsi ziren urte batzuetan, eta bizitoki iraunkorra bihurtuko zen etorkin... [+]
Haurtzaroan, lursailen batean, parkeren batean edo baserri giroko lurretan sarritan izaten genituen “txitxareak” eskuartean… Jolas guneak gero eta artifizialagoak diren garai hauetan ordea, zaila da hiri nahiz herri-guneetan halakoak topatzea. Baina itsasoko... [+]
A ze pagotxa!, esan ohi dugu. Pagotxa edo mauka edo txokoa edo mantxunga edo… onturre edo probetxu ona ateratzen zaion zerbaiti edo horren aukerari esaten zaio “pagotxa”.