Bizi Baratzearen lurreko ekosistema oparoa
Apirilak asaba zaharrengana garamatza. Apirila urte osoaren gakoa izango da. Lurrak antolatzea, ongarriketa osatzea, haziak plantatzea, pardak, makilak, sareak, lokarriak atontzea… Hamaikatxo lan bada, sasoi berrirako urratsik handiena, gero uda eta udazkena azkurriz eta jatenez hornituko dizkiguna eta negurako mandioa eta ganbara gorde-jakiz osatuz sasoia borobilduko duena.
Apirilak jendea pozten du; animalia jendea, landare jendea eta gu pozten gaitu. Askok diote giroa berotzen hasi eta horrek pizten gaituela. Landareek diote lurra epeltzen hasi dela eta hortik datorrela arraizia. Gu, martxoaren azken igandean ordua aldatu eta ilunsentia luzatu delako. Niretzat baina apirila ipuin bat da, hatz artean isurtzen den olerki bat, baina batez ere musukatzen zaituen eguzki errainu txinta bat. Argi txinta bat da bai apirila niretzat, sasoi guztiko argia, argi berria, egun argia gaua baino luzeagoa izaten hasten dena. Argiak dakar urtero apirileko ezin azalduzko bizipoz eztanda.
Apirileko argi zirrinta zorion zirrinta bihurtu zuen ARGIAk duela hamar urte. 2015eko apirilaren 17an, Bizi Baratzea liburua argitara atera genuen. Ordurako 25 urte generamatzan asteroko artikuluarekin irakurle komunitate-jendea lur egiten, pilotan legez.
Hamar urte igaro dira, ez alferrik. Makina bat lur gorritu eta luberriak eraiki ditugu. Lur alferrak lur-mamiz jantzi eta lur-emankortu ditugu, lur gizen lur mardul egin, lur ondu bihurtu. Eta jendearengan lur-mina piztu eta lurrez lur hedatu.
Alor hori lantzen hasi eta egun dugun etengabeko uzta garatzeari ekin genionak asko izan gara Bizi Baratzean hamar urteotan: garaian garaiko ARGIAko, Antza inprimategiko eta Iametza teknologia enpresako langileak, batetik. Zabaltzen joan den kolaboratzaile sare kualifikatua bestetik, nork bere alorretik ekarpena egiten duena eta egun 20tik gora kidek osatzen dutena: idazten dutenak, argazkilariak, ilustratzaileak, diseinatzaileak...
Lur lan honek aparteko aitzurtzea, jorraldia, izakitua, inaustea edo txertaldia behar izan duenen batean jende asko izan dugu lan zehatzetarako lurkide.
Herri lurra da gurea, eta auzolanean aritu gara urte hauetan Euskal Herriko lehen sektoreko hamaika eragilerekin, denon artean gaiari dagokion lehentasuna ematea lortu nahian.
Bizi Baratzearen hamar urte emankor hauetan eman eta hartu egin duten milaka eta milaka herritarrak ere ezin ipularrean utzi. Orain badute aukera komunitateko kide egin eta proiektua bere osotasunean bultzatzeko.
Denoi golde lur bat esker, lur gozoetan eta alferretan barrena zaila erraz bihurtzen saiatzeagatik. Gure sektaren lema mamitzeagatik: eman eta hartu. Sor, eman, hartu eta sor.
Marurin kokatutako proiektua da Mustai Ortua, Gorka Areitio Elorduik eta Marcela Pava Gomezek bultzatua. Diseinu grafikoko ikasketak egin zituen Areitiok eta horretan ari zen lanean, baina gainezka eginda zebilen. Pava, berriz, abokatua da lanbidez, baina ezin zuen horretan... [+]
Ekainak akainak ekarri ditu: uda iritsi da. Udaberriko egun beroetan hasten dira akainak ehizean, udako ehizaldi nagusirako hankak prestatzen. Garo arruntaren (Pteridium aquilinum) garomenetan izaten da batez ere, bide ertzera zintzilik diren orri muturretan kulunka, gustuko... [+]
Tarteka bada ere, inoiz ikusiko zenuten hego beltzeko “erle erraldoi” eta potolo bat zuen inguruan hegan. Hala bada, ziur izan intsektuen artean ikusgarrienetako bat ikusi duzuela. Eta ziur izan, baita ere, ez duzuela inongo arriskurik, itxura itzeleko erlastar honek... [+]
Ukenduak egiten dituen orok solstizio bueltako data hauetan zeruari begiratu dio: bateko beroa eta besteko ekaitzak, sendabelarrak noiz bildu erabakitzen komeriak izan dira. Ikusten denez, San Joan eguna ez da edozein egun, indar eta sinbolismo bereziko eguna dugu. Edozein... [+]
Eguna mozten hasten den hilabetea, ekaina. Festa aparretan gabiltza baina xorro-xorro, hau esku artean duzunerako dagoeneko hamalau minutu moztu da egun argia. Gu gure eroan, batzuek bere txoroan, ez gara jabetzen baina landareak bai ederki asko! Eguna mozten hasi da eta ez dio... [+]
Aramaioko Beñat Ibarguren Arrizabalaga da Larrinbarri ahabi ekologikoak ekoizteko proiektuaren bultzatzailea, eta 2012tik ari da Anbotopeko bere lursailetan fruitu gorri landareak eredu ekologikoan lantzen. “Lagun batek eta biok sortu genuen proiektua, hasiera batean,... [+]
Sugea eta eguzkia: pertsona askoren buruan banandu ezinak diren bi hitz. Sugea entzuten dugun aldiro, egun bero eta argi bat irudikatzen dugu. Buruak hala funtzionatzen baitu: asoziazio horiek egiten ditu duen informazioarekin. Eta ez da arraroa, bestalde; izan ere, sugeak... [+]
Portugaletera bazoazte, autobidea utzi eta hiriko sarrerako bi erreiko bide bazterrean 40 ardiko artaldea ikusiko duzue agian. Makilarekin zaindari dute alboan artzaina, iluntzetan itxituran sartu eta egunez pisu-lantegi arteko zelaietan bazkatzen du artaldea. Bere izena izan... [+]
Belazea gorri azaltzen zen, egun batetik bestera. Gorri-gorri, gorri bizi urrutitik ikusgarri. Gorbela zen, itsas-belarra edo alga. Nekazariak itsas bazterretik bildu eta lehortzeko belazean zabaltzen zuena. Gorbel arrea eta gorbel gorria izaten ziren eta gu bezalako... [+]
Burujabetzan sakontzeko egitasmoa da Oiartzun Burujabe proiektua, udalaren, herriko ehun ekonomikoaren eta herritarren artean bultzatu dutena. “Oiartzungo herritarrek bertako baliabideak eta produktuak, bertan ekoizten dena erabiltzea bultzatu nahi dugu, kanpoko... [+]
Aszidiak tunikadun modura ere ezagutzen diren itsas ornogabeak dira. Munduko ozeano guztietan dauden animalia iragazle sesilak dira: bizitzaren zatirik handiena azalera solidoetara –arroka, maskor edo egitura artifizialetara– finkatuta emango dute, ura etengabe... [+]
Ostirala da, bero handia egin du gaur ere. Baserriko lanak bukatu ditugu, belarretan egin dugu. Nekatuta, izerditan, berotuta, baina pozik! Denon artean lortu dugu, denok bat ekinda lana hobeto egiten da.
Loratu da. Kostata baina loratu da, bai, arkakaratsa (Rosa spp.). Lore arin, mehe, hegalari itxurakoa da, arrosa bat da eta lorea ere arrosakara eta zuriaren arteko kolorea du. Urtero loratzen da lurrin fina zabalduz. Lore horiek destilatu egiten dira, ia erabat kosmetikan eta... [+]
Duela egun batzuk Zeraingo mendietan nenbilela, gorpu bat topatu nuen bidearen erdian. Lehen aldia zen halakorik ikusten nuela, eta kosta zitzaidan identifikatzea. Bere tamaina txikia ikusita, kume bat izan behar zuela pentsatu nuen; baina oker nenbilen. Munduko ugaztun... [+]