Biribilketa: jakina da edo lantzea komeni da?
"Nortzuk diharduzue helduei dantzan irakasten? Eta zenbatek landu ohi duzue biribilketa zuen eskoletan?” galdetu du Patxi Monterok. Helduei dantzan erakusten diharduten hogei dantza irakasle ingurutik pare batek bakarrik diote biribilketa euren klaseetan lantzen dutela. Badirudi jakinekoa dela, ez dagoela landu beharrik, baina askotan arazoak sortzen dira, eta kasu horietan aspergarria ere gerta daiteke. Hori saihesteko hainbat gako eskaini ditu Patxi Monterok Dantzan Ikasi topaketetan.
Aspergarria ala dibertigarria?
“Biribilketa, karrika-dantza, kalejira, atalataikoa... hainbat izen dantza espresatzeko modu bati esateko”. Hasteko, karrika-dantzan edo biribilketan ageri diren irudi batzuk erakutsi dizkigu Monterok: 1940-50 hamarkadetako batzuk (Lizarra eta Iruñeko jaietan, Lekeition, Bakion…) eta aurten bertan Kataluniako ospakizun baten amaierako soka edo katea. “Bideo horietan ikusten dudana da batez ere giro bat. Eta barruko zerbait espresatzeko modu bat, poztasun bat, alaitasun bat… Biribilketa dantza sozial ludikoa da. Komunitatean alaitasuna, festa… elkarrekin dantzaren bitartez bizitzeko era bat-batekoena… eta oso arkaikoa”.
Bideoko irudietan ederki funtzionatzen du, baina “gaur egoera oso bestelakoa da. Nahiko galduta dugu bat-bateko biribilketarako joera, gutxietsita dago, infraerabilia”, eta plazan edo ikasgelan dantzan jarrita, desegokitasun hauek ikusi ohi ditu Monterok: noraezean jardutea (beti ‘aurrera’, baina helbururik gabe), iparra edo talde sena galtzea (ondorioz, non zauden ere), sokak etetea, sokako muturretakoek ez jakitea zer egin eta, ondorioz, baita asperdura sortzea ere.
Dibertigarria izateko gakoak
“Giro bat behar da eta jolastu, batez ere jolastu”, eta horretarako ikasleei baliabideak eman behar zaizkiela dio Monterok, jaten eman behar zaiela, alegia, ohitura galduta dutelako eta erreferenteak faltan. Bere esanetan hauek dira zaindu beharrekoak: Sokako lehenaren edo aurreskuaren ‘artzain’ ardura. Taldea zaindu behar du: “Ondo al goaz? Abiadura egokia al da? Gustura al dabiltza sokakoak?” eta bermatu behar du soka ez etetea. Tira egite horretan, barrua bilatzea gomendatzen du. Horrela, “jendea bildu egiten duzu eta badakite non dauden, kokatu egiten zaitu, segurtasuna ematen du, talde sena ematen diozu dantzari, eta sokako kideen arteko interakzioa ere errazten du”.
Soken neurriari buruz ere aritu da,“ni artzaina baldin banaiz, nire taldea zaindu behar baldin badut eta baldin badaukat plaza osoa hartzen duen soka infinitu bat, hori maneiatzea oso zaila da”. Apurtzeko arrisku handiagoa dute soka luzeek, beraz, soka gehiago eta txikiagoak proposatzen ditu.
“Jolastu” dio behin eta berriz, eta horretarako ideiak eta baliabideak eskaini behar zaizkiela ikasleei: zubiak, sokatik korrora igaro eta alderantziz, espiralak, sugeak… Jolas horretan, sokako atzeko muturraren (atzeskuaren) konplizitatea ere garrantzitsua dela dio: “ez-hitzezko komunikazioaren bitartez, bilatu interakzio bat bien artean jolasa aberastuko duena, aukera gehiago emango dituena: orain zu, orain ni, orain gonbidatu zubipetik pasatzen, orain banoa ni…”.
Eta biribilketa urratsa? “Urratsa ez da garrantzitsua. Ez tematu horrekin. Utzi ateratzen. Aterako da, zuk esplikatu gabe ere aterako da. Hori bai, musika egokiak aukeratu behar horretarako, ‘urratsa’ aterako digutenak”.
Monteroren iritziz, biribilketa indartuko badugu, zera egin behar da: “balioan jarri, erabili (kalean, testuinguru errealetan), eta gu eredu izan gure proposamenekin, baina eredu dibertigarri, erakargarrian”.
Baina nola landu?
Helduekin lehendabizi froga egiten duela azaldu du, eta hor ia beti agerian geratzen direla lehen aipatu diren desegokitasunak. Orduan, behin agerian, arazoak eta zaindu beharrekoak zeintzuk diren azaldu, eta baliabide edo ideia batzuk proposatzen ditu.
Estreinakoan ‘demostrazioa’ egiten du Monterok, berak tira eginda sokari, zaindu beharrekoak errepasatu bitartean eta jolaserako baliabide batzuk erabilita. Baina jarraian, behar beste egun hartuta, banan-banan guztiek hartu beharko dute biribilketa gidatzeko ardura: “Egun bakoitzean, ikasle batek egin beharko dio tira sokari. Niretzat oso inportantea da norbera sentitzea ardura horretan”. “Jardun bakoitzarekin denek ikaste dute, denek senti baitezakete zer joan den ondo, zer ez den ondo joan, zer egingo lukeen norberak… Ekinaldi bakoitza denontzako ariketa da.”
Haurrekin, Monteroren proposamena izan da ez ‘lantzea’, lantzea baldin bada haurrak sokan heltzen derrigortzea eta paTan, paTan, paTan… ‘urratsa’ lantzea. Eta batez ere ezezkoa eman die “erabilera mugatzaileei: klaseko derrigortasuna, edo justu dantza emanaldietako sarrera edo irteerarako erabiltzea”.
“Lanketa akademiko mugatzaileen” ordez, justu aurretik desegoki bezala planteatu den hori guztia bilatuko lukeela dio: “Jarri musika eta utzi espresatzen, jolasten, lurrera jausten, soka eteten…”. Zaindu beharreko muga bakarrak, minik ez hartzea, minik ez ematea, eta elkarrenganako errespetua. “Baina zirikatzea bai, jolas giroan! Gatz-piper hori ez dadila gal!” dio Monterok. Helburua, bizi dezatela musika hori eta dantzaren espresio hori (taldean, sokan elkarri eskutik helduta) elkar-jolaserako baliabide dibertigarri bezala. Aldi berean, eta ez da helburu txikia, musika-doinu horiek deskubritzea, eta gustagarri bihur daitezen. Orainerako, eta beraien etorkizunerako.
Dantzan Ikasi Topaketak 2022
Aurten bi aldiz hurbildu naiz maskaradetara, lehengoan lanera, bigarrengoan gozatzera; bueno, bietan gozatzera. Urtarrilaren 15ean egin nuen lehen irteera, aurtengo lehen maskaradetako irudiak jasotzeko asmotan. Maule-Lextarreko gazteek antolatu dituzte 2023. urte honetan;... [+]
Hainbat belaunalditako dantzariak elkartu eta 75. urteurrena ospatzeko urte osoko egitaraua antolatu du Donostiako Goizaldi dantza taldeak. “Aurreko urteko ikasturte hasieran hasi ginen antolatzen, 75. urteurrenerako batzordea egin genuen. Kontaktu zuzena dugu bazkideekin... [+]